Jakie rodzaje umów o pracę przewiduje prawo pracy?

Prawo pracy przewiduje następujące rodzaje umów o pracę:

• na okres próbny,

• na czas wykonania określonej pracy,

• na czas określony,

• na czas nieokreślony,

• na zastępstwo,

• z pracownikiem skierowanym do pracy na obszarze państwa niebędącego członkiem Unii Europejskiej.

Umowa na okres próbny

Umowa na okres próbny ma na celu zapoznanie się przez pracodawcę z kwalifikacjami pracownika, jego przydatnością na dane stanowisko oraz zapoznanie pracownika z warunkami pracy. Prawo pracy przewiduje jedynie górną granicę czasu trwania tej umowy - 3 miesiące. Ponadto dopuszczona jest możliwość jej wcześniejszego rozwiązania, przed upływem okresu próbnego.

Umowa na okres próbny może poprzedzać zawarcie wszystkich innych rodzajów umów (umowę na czas nieokreślony, określony lub na czas wykonania określonej pracy, a także umowę na zastępstwo). Niedopuszczalne jest zawarcie umowy na okres próbny bezpośrednio po rozwiązaniu poprzedniej umowy na okres próbny, ponieważ mogło by to oznaczać przedłużenie okresu próbnego ponad dopuszczalną górną granicę.

Umowa na czas wykonania określonej pracy

Umowa na czas wykonania określonej pracy zawierana jest wówczas, gdy pracownik ma do wykonania określone zadanie lub zespół zadań, a stronom trudno ustalić jest konkretny czas potrzebny na ich realizację. W praktyce zawiera się ją dla wykonania prac dorywczych i sezonowych. Znajduje także często zastosowanie przy zawieraniu umów o pracę z członkami zarządów spółek kapitałowych, zwłaszcza jeśli członkostwo jest kadencyjne. Umowa zawierana jest wówczas na czas sprawowania funkcji w zarządzie.

Umowa na czas określony

Natomiast w umowie na czas określony strony określają czas jej trwania przez wskazanie terminu, do którego umowa będzie trwać. Termin ten nie musi być oznaczony datą kalendarzową. Czas trwania umowy może być ustalony przez wskazanie określonego faktu, który powinien nastąpić w pewnym przewidzianym choćby w przybliżeniu terminie.

Niezwykle istotne jest postanowienie kodeksu pracy, które przewidywało mechanizm automatycznego przekształcania się trzeciej kolejnej umowy o pracę na czas określony. Innymi słowy zawarcie trzeciej z kolei umowy na czas określony jest równoznaczne w skutkach prawnych z zawarciem umowy na czas nie określony, jeżeli strony poprzednio dwukrotnie zawarły umowę o pracę na czas określony. Umowy te musiały zostać zawarte na następujące po sobie okresy, a przerwa między rozwiązaniem poprzedniej a nawiązaniem kolejnej umowy o pracę nie mogło przekroczyć jednego miesiąca. Uzgodnienie między stronami w trakcie trwania umowy o pracę na czas określony dłuższego okresu wykonywania pracy na podstawie tej umowy uważa się za zawarcie kolejnej umowy o pracę na czas określony.

Przepis ten nie dotyczy jednak umów o pracę na czas określony zawartych:

• w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy,

• w celu wykonywania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym albo zadań realizowanych cyklicznie.

Zasady dotyczące zawierania kolejnych umów na czas określonych zmodyfikowane zostało również czasowo w związku z ustawą o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców. W chwili obecnej modyfikcje te jednak już nie obowiązują.

Rozwiązanie zarówno umowy na czas określony jak i na czas wykonania określonej pracy następuje w zasadzie dopiero z chwilą wykonania określonej pracy lub z upływem określonego terminu. Umowa na czas określony może być także rozwiązana wcześniej w drodze wypowiedzenia z zachowaniem dwutygodniowego terminu wypowiedzenia o ile zostaje zawarta na czas dłuższy niż sześć miesięcy i o ile strony przewidziały taką możliwość w umowie.

Umowa na czas nieokreślony

Cechą umowy na czas nieokreślony jest brak określenia z góry czasu jej trwania. Jej celem jest stworzenie więzi między zawierającymi ją stronami na dłuższy czas. Dlatego też prawo pracy wprowadza większą ochronę pracowników przed wypowiedzeniem umowy przez pracodawcę. Wypowiedzenie to musi być uzasadnione, zawierać konkretną przyczynę i musi być poddane wcześniejszej kontroli związków zawodowych (gdy związki zawodowe działają u danego pracodawcy).

Umowa na zastępstwo

Umowa na zastępstwo to rodzaj umowy na czas określony. Czas ten, to nieobecność pracownika z przyczyn usprawiedliwionych, np. z powodu choroby albo urlopu wychowawczego. Kodeks pracy nie określa okresu (minimalnego, czy też maksymalnego), na jaki ta umowa może czy też powinna być zawierana. Dlatego należy wnioskować, że nieobecność pracownika, który ma być zastępowany może być kilkunastodniowy i równie dobrze kilkumiesięczny. Okres wypowiedzenia takiej umowy wynosi 3 dni robocze.

Umowa o pracę z pracownikiem skierowanym do pracy na obszarze państwa niebędącego członkiem Unii Europejskiej

Unormowanie Kodeksu pracy dotyczy takich umów zawieranych na okres przekraczający 1 miesiąc. Umowa taka powinna odpowiadać ogólnym warunkom umowy o pracę (między innymi określać strony umowy, rodzaj umowy, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy, w szczególności rodzaj pracy, miejsce wykonywania pracy, wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników tego wynagrodzenia i ich wysokości, wymiar czasu pracy, a także termin rozpoczęcia pracy).

Ponadto umowa o skierowanie pracownika do pracy na obszarze państwa niebędącego członkiem Unii Europejskiej powinna określać:

• czas wykonywania pracy za granicą,

• walutę, w której będzie wypłacane pracownikowi wynagrodzenie w czasie wykonywania pracy za granicą.

Pracodawca zawierający taką umowę jest zobowiązany poinformować pracownika na piśmie o świadczeniach przysługujących mu z tytułu skierowania do pracy za granicą obejmujących zwrot kosztów przejazdu oraz zapewnienie zakwaterowania.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz.U. 1998 r., Nr 21, poz. 94, ze zm.);

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 r., Nr 16, poz. 93, ze zm.)

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.