Jakie wymogi muszą spełniać wprowadzane na rynek produkty? - bezpieczeństwo produktów

Czego dotyczy ustawa o ogólnym bezpieczeństwie produktów?

Ustawa z dnia 12 grudnia 2003 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów definiuje pojęcia związane z problematyką produktu niebezpiecznego. Ponadto określa ona warunki, jakie spełniać powinien produkt, aby został uznany za bezpieczny, formułuje obowiązki producentów i dystrybutorów towaru oraz określa zasady i tryb sprawowania nadzoru w celu zapewnienia bezpieczeństwa produktów wprowadzanych na rynek.

Regulacje ustawy mają charakter ogólny, co oznacza że przed wprowadzeniem określonego produktu do obrotu handlowego, przedsiębiorca powinien zawsze upewnić się, czy dla danego produktu nie są przewidziane regulacje szczegółowe, przewidujące bardziej precyzyjne wymogi, jakie muszą zostać spełnione dla uznania tego produktu za bezpieczny. Regulacje szczegółowe przewidziane są aktualnie np. dla wyrobów włókienniczych i obuwia (w zakresie ich znakowania) oraz imitacji (w szczególności produktów, które imitują środki spożywcze) czy wyrobów budowlanych (art. 10 ustawy Prawo budowlane). Poza tym, wprowadzany do obrotu produkt musi być zgodny z normami zharmonizowanymi w rozumieniu przepisów o systemie oceny zgodności, a przedsiębiorca zamierzający wytwarzać i wprowadzać do obrotu dany produkt musi sprawdzić, czy regulacje Unii Europejskiej nie przewidują dla danego produktu jakichś specyficznych wymogów bezpieczeństwa.

Należy podkreślić, że mimo istnienia regulacji szczególnych w odniesieniu do danego produktu w zakresie jego bezpieczeństwa, nie wyklucza to stosowania przepisów ustawy o ogólnym bezpieczeństwie produktów. Chodzi tu o przypadki, kiedy ustawa o ogólnym bezpieczeństwie produktów będzie wypełniać brak pewnych regulacji w przepisach szczególnych dla danych produktów.

Co to jest produkt w rozumieniu ustawy o ogólnym bezpieczeństwie produktów?

Zdefiniowanie produktu jest niezbędne dla określenia obowiązków przedsiębiorcy w zakresie bezpieczeństwa tych produktów. Bez określenia czym jest produkt, nie byłoby wiadomo, co do których produktów niezbędne jest zachowanie wymogów bezpieczeństwa określonych w opisywanej ustawie.

Produktem jest według ustawy każda rzecz ruchoma, nowa lub używana, a także naprawiana lub regenerowana. Produktem jest rzecz, która powstała z przeznaczeniem dla użytku konsumentów. Wystarczy jednak, że istnieje prawdopodobieństwo, że rzecz może być używana przez konsumentów, nawet, jeżeli nie była dla nich przeznaczona. Produktem jest rzecz dostarczana lub udostępniana przez producenta lub dystrybutora, zarówno odpłatnie, jak i nieodpłatnie. Nie chodzi tu jedynie o sprzedaż tych produktów, ale dostarczenie lub udostępnienie może mieć miejsce również w ramach świadczenia jakiejś usługi na rzecz konsumenta.

Z podanej definicji wynika, że przedsiębiorca musi zadbać o odpowiednie bezpieczeństwo produktów nawet w sytuacji, gdy sprzedaje lub w inny sposób udostępnia swój produkt innemu przedsiębiorcy, jeśli może przewidzieć, że będzie on przeznaczony dla użytku konsumentów (np. sprzedając wysoce wyspecjalizowany sprzęt elektroniczny, przeznaczony dla profesjonalistów, często nie da się wykluczyć, że dany produkt będzie wykorzystywany przez konsumenta). Poza tym, udostępnienie produktu nie polega tylko na przeniesieniu własności rzeczy, ale również na udostępnieniu go w ramach świadczenia jakiejś usługi (np. udostępnienie zabawek dla dzieci w tzw. pokoju zabaw dla dzieci w supermarkecie, gdzie dzieci tylko chwilowo korzystają ze znajdujących się tam sprzętów).

Co nie jest produktem według ustawy?

Z definicji produktu wynika że nie jest produktem według ustawy o ogólnym bezpieczeństwie produktów (co oznacza, że nie jest wymagane zachowanie przez producenta i dystrybutora wymogów określonych w tej ustawie):

• nieruchomość,
• produkt, co do którego nie istnieje prawdopodobieństwo, że zostanie przeznaczony do użytku konsumentów (np. taśma produkcyjna).

Produktem nie jest również rzecz używana, którą dostarcza się konsumentowi jako rzecz wymagającą naprawy lub regeneracji przed jej użyciem, nie są też zaliczone do produktów antyki. Jeżeli jednak dostarczający nie powiadomił konsumenta o tym, że rzecz ma wartość antyczną lub że była używana lub wymaga naprawy lub regeneracji zanim zacznie się z niej korzystać, wówczas przepisy ustawy będą miały zastosowanie, jeśli zajdzie taka potrzeba.

Ustawa wskazuje również, do jakich produktów nie mają zastosowania jej postanowienia. Mianowicie ustawy nie stosuje się do urządzeń używanych przez usługodawców w celu świadczenia usług na rzecz konsumentów. Nie będzie się stosować przepisów ustawy o ogólnym bezpieczeństwie produktów do rzeczy, które służą do wykonywania pracy przez usługodawcę, w szczególności chodzi tu o urządzenia obsługiwane przez usługodawcę, którymi konsumenci przemieszczają się lub podróżują (np. autobusy, busy, tramwaje, itp.).

Kto jest zobowiązany do zapewnienia bezpieczeństwa produktów?

Producent i dystrybutor ma obowiązek zapewnić, że wprowadzane przez nich na rynek produkty spełniają wymogi w zakresie bezpieczeństwa produktów. Zatem za bezpieczeństwo produktu odpowiada zarówno producent, który musi zadbać o bezpieczeństwo produktu już na etapie udostępniania produktu dystrybutorowi, jak i dystrybutor, który musi zapewnić bezpieczeństwo produktu na etapie udostępniania go konsumentowi.

Kto jest producentem produktu?

Za producenta jest uważany:

• przedsiębiorca, który prowadzi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w państwie Unii Europejskiej lub na terytorium państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym działalność polegającą na wytwarzaniu produktu. Producent wytwarza więc produkty. Producentem jest też każda inna osoba, która występuje jako wytwórca poprzez umieszczenie na produkcie (bądź przez dołączenie do niego) swojego nazwiska, nazwy, znaku towarowego lub innego odróżniającego oznaczenia. Osoba, która naprawia lub regeneruje produkt jest również uważana za producenta;
• przedstawiciel wytwórcy, który prowadzi działalność poza terytorium RP, państw UE i państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, chyba że producent nie ustanowił żadnego przedstawiciela;
• importer produktu gdy wytwórca nie prowadzi działalności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w państwie Unii Europejskiej, ani na terytorium państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym; on też będzie uznany za producenta, jeśli producent nie wyznaczy swego przedstawiciela, a nie prowadzi działalności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ani w państwie Unii Europejskiej, ani w państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym;
• przedsiębiorca uczestniczący w dowolnym etapie procesu dostarczania lub udostępniania produktu, jeżeli jego działanie może wpływać na właściwości produktu związane z jego bezpieczeństwem.

Kto jest dystrybutorem produktu?

Dystrybutor to przedsiębiorca uczestniczący w dowolnym etapie procesu dostarczania lub udostępniania produktu. Działalność tego przedsiębiorcy nie wpływa więc na właściwości produktu związane z jego bezpieczeństwem. Dystrybutor jest zobowiązany działać z należytą starannością w celu zapewnienia bezpieczeństwa produktów. Zgodnie z posiadanymi informacjami i doświadczeniem zawodowym, dystrybutor nie może dostarczać produktów, o których wie lub, o których powinien wiedzieć, że nie spełniają one wymagań bezpieczeństwa.

Jaki produkt jest uznawany za bezpieczny?

Produktem bezpiecznym jest produkt, który w zwykłych warunkach jego używania (lub w innych warunkach, ale dających się przewidzieć), nie stwarza żadnego zagrożenia dla konsumentów lub zagrożenie to jest znikome. Produkt bezpieczny musi spełniać wysoki poziom wymagań dotyczących ochrony zdrowia i życia ludzkiego. Przy ocenie zwykłych warunków używania produktu uwzględnia się czas korzystania z produktu, sposób uruchomienia oraz wymogi instalacji i konserwacji. Nie będzie więc mogła być uznana za produkt niebezpieczny pieluszka jednorazowa dla dzieci, (jeśli oznaczenie na produkcie wskazuje na możliwość tylko jednorazowego użycia) która została wyprana i ponownie użyta i spowodowała w ten sposób szkodę.

Jakie warunki musi spełnić produkt, aby mógł być uznany za bezpieczny?

Produkt musi spełniać szczególne warunki, jakie nakłada ustawodawstwo Unii Europejskiej na określone, poszczególne rodzaje produktów. Jeśli takich przepisów brak, to uznanie produktu, wprowadzonego na rynek polski, za bezpieczny jest możliwe, jeśli spełnia określone odrębnymi przepisami polskimi szczegółowe wymagania dotyczące bezpieczeństwa produktów. Produkt zgodny z normami zharmonizowanymi jest uważany za bezpieczny w zakresie określonym tymi normami (jeśli zatem produkt musi spełniać pewne normy w zakresie tworzywa, z którego ma być wytworzony i normy te spełnia - w zakresie tworzywa jest uznawany za bezpieczny, jednakże może być uznany za niebezpieczny pod innym względem, np. konstrukcyjnym).

Jeśli ani przepisy unijne, ani przepisy polskie nie określają wymogów bezpieczeństwa dla danego rodzaju produktów, albo jeżeli produkt nie jest zgodny z normami zharmonizowanymi, bezpieczeństwo produktu ocenia się z uwzględnieniem:

• spełniania przez produkt wymagań wynikających z dobrowolnych norm krajowych państw członkowskich Unii Europejskiej będących transpozycją norm europejskich innych niż normy uznane przez Komisję Europejską za zgodne z przepisami dotyczącymi ogólnego bezpieczeństwa produktów,
• spełniania przez produkt Polskich Norm,
• zaleceń Komisji Europejskiej określających wskazówki co do oceny bezpieczeństwa produktu,
• obowiązujących w danym sektorze zasad dobrej praktyki odnoszących się do bezpieczeństwa produktów; 
• aktualnego stanu wiedzy i techniki; 
• uzasadnionych oczekiwań konsumentów co do bezpieczeństwa produktu. 

Co ustawa nakazuje brać pod uwagę przy ocenie bezpieczeństwa produktów?

Ustawa wskazuje szereg czynników, jakie należy brać pod uwagę przy ocenie bezpieczeństwa danego produktu, a mianowicie:

• cechy produktu, takie jak skład, opakowanie, instrukcję montażu i uruchomienia;
• czas korzystania z produktu, jeśli był on używany;
• oddziaływanie na inne produkty, jeżeli można w sposób uzasadniony przewidzieć, że będzie używany łącznie z innymi produktami;
• wygląd produktu, jego oznakowanie, ostrzeżenia i instrukcje dotyczące jego użytkowania i postępowania z produktem zużytym oraz wszelkie inne udostępniane konsumentowi wskazówki lub informacje dotyczące produktu;
• kategorie konsumentów narażonych na niebezpieczeństwo w związku z używaniem produktu, w szczególności dzieci i osoby starsze.

Produkt, który wymogów wskazanych powyżej nie jest produktem bezpiecznym.

Pamiętaj, że:

• produkty dostarczane przez przedsiębiorcę na rynek muszą spełniać wymogi bezpieczeństwa, dlatego sprawdzaj, czy twój produkt nie podlega specjalnym regulacjom, a jeśli nie - to pamiętaj, że musi spełniać wymogi wskazane przez ustawę o ogólnym bezpieczeństwie produktów;
• zgodność produktu z wszystkimi normami i regulacjami (unijnymi i polskimi) nie oznacza, że Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie będzie mógł zastosować wobec przedsiębiorcy sankcji przewidzianych w ustawie o ogólnym bezpieczeństwie produktów, jeśli stwierdzi, że mimo zgodności z przepisami produkt nie jest bezpieczny;
• do stwierdzenia, że produkt nie jest bezpieczny, nie wystarcza możliwość osiągnięcia wyższego poziomu bezpieczeństwa lub dostępność innych produktów stwarzających mniejsze zagrożenia dla konsumentów;
• możesz się spodziewać kontroli Inspekcji Handlowej pod kątem bezpieczeństwa twoich produktów;
• za wprowadzenie produktu niebezpiecznego na rynek możesz ponieść konsekwencje w postaci utraty produktów wyprodukowanych oraz dodatkowo sankcje karne;
• przedsiębiorca może również być zobowiązany do zapłaty odszkodowania konsumentowi, jeśli produkt nieezpieczny wyrządzi konsumentowi szkodę - szczegóły dotyczące odpowiedzialności cywilnej za produkt niebezpieczny znajdziesz w poradzie Uwaga na produkt niebezpieczny! Odpowiedzialność producenta za produkt niebezpieczny

Podstawa prawna:

• Ustawa o ogólnym bezpieczeństwie produktów z dnia 12 grudnia 2003 r. (Dz. U. 2003 r., Nr 229, poz. 2275 z późn. zm.).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.