Kiedy lekarz jest obowiązany wezwać Policję w związku z wykonywanymi czynnościami zawodowymi?

Jak powinien zachować się lekarz, gdy ma do czynienia z pacjentem co do którego zachodzi podejrzenie, że popełnił przestępstwo lub padł ofiarą przestępstwa. W jakich przypadkach ciąży na nim prawny obowiązek zawiadomienia Policji? Czy grozi mu jakakolwiek odpowiedzialność karna w razie nie wezwania Policji? Są to pytania na które odpowiedź powinni znać nie tylko sami lekarze, ale również każdy potencjalny pacjent, po to, ażeby móc kontrolować, a co za tym idzie egzekwować, przysługujące mu prawa w tym zakresie.

W pierwszej kolejności należy wskazać na brzmienie art. 304 par. 1 kodeksu postępowania karnego, zgodnie z którym każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policje. Rzeczony społeczny obowiązek spoczywa na każdym. Skoro tak, to także lekarz powinien go dopełnić i zawiadomić Policję ile razy ma podejrzenie o zajściu przestępstwa, które powziął w związku z wykonywanym zawodem, przykładowo: o spowodowaniu ciężkiego uszczerbku na zdrowiu przez osobę trzecią lub o pobiciu w wyniku którego doszło do ciężkiego uszczerbku na zdrowiu człowieka albo o posiadaniu narkotyków, na marginesie samo bycie pod wpływem narkotyków nie jest przestępstwem. Niedopełnienie społecznego obowiązku co do zasady ( za pewnymi ściśle określonymi w kodeksie karnym przypadkami ) nie pociąga jednak za sobą żadnych konsekwencji w świetle prawa karnego.

Dla pełnej analizy zagadnienia trzeba przywołać treść par. 2 powołanego już artykułu 304 kodeksu postępowania karnego. Stanowi on, że instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policje oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa. Wynika stąd zatem, że na instytucjach państwowych i samorządowych, a więc na publicznych, państwowych lub samorządowych placówkach służby zdrowia ciąży prawny obowiązek, ażeby powiadomić prokuraturę bądź Policję o podejrzeniu popełnienia przestępstwa ściganego z urzędu, o którym powzięły wiadomość. Przepisy kodeksu karnego przewidują odpowiedzialność karną w związku z niedopełnieniem tego obowiązku. Co ciekaw i warte zauważenia to to, że a contrario obowiązkowi takiemu nie podlegają prywatne placówki ochrony zdrowia.

Nieco innej regulacji prawnej podlega postępowanie lekarza względem ofiar przemocy. Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie stanowi, że oprócz tego, że osoby, które w związku z wykonywaniem swoich obowiązków służbowych mają podejrzenie o popełnieniu ściganego z urzędu przestępstwa z użyciem przemocy w rodzinie, powinny niezwłocznie zawiadomić o tym policję lub prokuratora to dodatkowo mają obowiązek stosowania procedury "Niebieskiej Karty", jeśli powstanie uzasadnione podejrzenie, że ich pacjent mógł paść ofiarą przemocy. Procedura ta może być wszczęta bez zgody osoby dotkniętej przemocą w rodzinie.

Obowiązek, czy to społeczny czy prawny, zawiadomienia Policji lub prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa dotyczy tylko przestępstw ściganych z urzędu. Nie odnosi się on natomiast do przestępstw ściganych na wniosek, których katalog jest zamknięty i do których przykładowo zaliczamy takie przestępstwa jak:

• - uszkodzenie ciała lub wywołanie choroby trwającej dłużej niż 7 dni na szkodę osoby najbliższej (art.157 §1w zw. z § 5 k.k.);
• - nieumyślne narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia (art. 160 § 3 k.k.);
• - spowodowanie wypadku, jeśli pokrzywdzonym jest tylko osoba najbliższa(art. 177 § 1 w zw. z § 3 k.k.);

Warto jeszcze w tym miejscu zwrócić uwagę na zmiany jakie zaszły w kodeksie karnym w ostatnim czasie, a mianowicie przestępstwo dokonania gwałtu, w każdym przypadku, niezależnie czy ofiarą jest osoba pełnoletnia czy niepełnoletnia, jest przestępstwem ściganym z urzędu, a nie,jak było wcześniej, jedynie na wniosek pokrzywdzonego. Zatem niezależnie od woli pacjenta lekarz ma obowiązek zawiadomić Policje o fakcie dokonania przestępstwa.

Podsumowując rozróżniamy społeczny bądź prawny obowiązek zawiadomienia Policji lub prokuratury o podejrzeniu zajścia przestępstwa, które lekarz powziął w związku z wykonywaniem czynności zawodowych. Społeczny obowiązek ciąży na lekarzach wykonujących pracę w prywatnych placówkach zdrowotnych, a za zaniechanie tego obowiązku nie jest przewidziana żadna odpowiedzialność karna. Natomiast prawny obowiązek ciąży na lekarzach podejmujących prace w publicznych placówkach służby zdrowia i za jego niedopełnienie jest już przewidziana odpowiedzialność karna.

Podstawa prawna:
1. ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie ( Dz. U. z 2005 r. Nr 180, poz. 1493 z późn. zm. )
2. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny ( Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553 z późn. zm. )
3. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego ( Dz.U. 1997 nr 89 poz. 555 z późn. zm. )

Natalia Chrzęściewska