Kiedy można żądać zabezpieczenia roszczenia? (ze zmianami od 5 lutego 2005 r.)

Podstawowym celem postępowania zabezpieczającego jest udzielenie natychmiastowej i tymczasowej ochrony prawnej podmiotom uprawnionym. Postępowanie zabezpieczające ze swego założenia ma być postępowaniem pomocniczym w stosunku do innych rodzajów postępowań uregulowanych w kodeksie postępowania cywilnego, tak aby postępowanie w danej sprawie mogło osiągnąć swój zamierzony cel.

 Jakie są główne cele postępowania zabezpieczającego?

Podstawowym celem postępowania zabezpieczającego jest objęcie ochroną wszystkich podmiotów, jeżeli tylko zachodzi potrzeba zabezpieczenia ich praw, niezależnie od tego w jakim trybie (procesowym czy nieprocesowym) dana sprawa jest rozpoznawana. Dla zabezpieczenia roszczenia nie ma również znaczenia, w jaki sposób następnie orzeczenie w danej sprawie może zostać wykonane i czy w ogóle nadaje się do wykonania. W związku z powyższym zabezpieczone mogą być na przykład roszczenia o zniesienie współwłasności, czy roszczenie o zapłatę.

Kolejnym celem postępowania zabezpieczającego jest również ułatwienie zaspokojenia roszczeń osób uprawnionych. W związku z tym, postępowanie zabezpieczające może być również jedną z dróg prowadzących do dochodzenia roszczeń. 

Kto i kiedy może żądać zabezpieczenia?

Zgodnie z podstawowym celem postępowania zabezpieczającego, zabezpieczenia można żądać w każdej sprawie cywilnej (np. wynikającej ze stosunków rodzinnych, ze stosunku pracy, czy między przedsiębiorcami), niezależnie od tego czy sprawa podlega rozpoznaniu przez sąd powszechny czy sąd polubowny. Zatem, jeżeli strony umówiły się, że spory wynikające z łączącego je stosunku prawnego będzie rozpoznawał sąd polubowny, roszczenie stanowiące przedmiot sporu może również zostać zabezpieczone.

Zabezpieczenie może zostać udzielone zarówno przed wszczęciem postępowania, jak i w jego trakcie. Jeżeli jednak strona uzyska już tytuł wykonawczy (np. wyrok z klauzulą wykonalności), uprawniony nie będzie mógł żądać zabezpieczenia, gdyż może wówczas dochodzić już pełnego zaspokojenia w drodze egzekucji. Wyjątek od tej zasady dotyczy wyłącznie roszczeń o świadczenia, których termin jeszcze nie nastąpił. Na przykład świadczenia okresowe (np. alimenty mogą zostać zabezpieczone, ale tylko w odniesieniu

Zabezpieczenia roszczenia może żądać każda ze stron lub uczestnik postępowania.

Jakie są podstawy udzielenia zabezpieczenia?

Podmiot, który żąda zabezpieczenia, będzie musiał wykazać dwie przesłanki. Podstawami do udzielenia zabezpieczenia są:

- uprawdopodobnienie roszczenia,

- wykazanie interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia.

Uprawdopodobnienie roszczenia nie jest równoznaczne z jego udowodnieniem. Uprawdopodobnienie jest mniej rygorystycznym środkiem wykazywania, powoływania pewnych okoliczności niż dowodzenie. Wystarczające jest, aby podmiot wykazał wysokie prawdopodobieństwo, ze roszczenie mu przysługuje.

Z kolei interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub w poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie calu postępowania w sprawie. Chodzi tutaj przykładowo o taką sytuację, w której jeżeli sąd nie udzieli powodowi zabezpieczenia, dłużnik wyzbędzie się swego majątku w takim stopniu, że następnie prowadzona w sprawie egzekucja okaże się bezskuteczna – nie doprowadzi do zaspokojenia roszczenia.

Co trzeba zrobić, aby uzyskać zabezpieczenie?

Przede wszystkim, aby uzyskać zabezpieczenie należy złożyć odpowiedni wniosek. Tylko w nielicznych wypadkach sąd może udzielić zabezpieczenia z urzędu. Wniosek o zabezpieczenie powinien spełniać wymagania stawiane dla pisma procesowego, a ponadto zawierać:

1. wskazanie sposobu zabezpieczania, w sprawach o roszczenie pieniężne także wskazanie sumy zabezpieczenia ( sposobem zabezpieczenia jest np. zajęcie ruchomości, obciążenie nieruchomości hipoteką przymusową, uregulowanie sposobu roztaczania pieczy nad małoletnim dzieckiem);

2. uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek (czyli uprawdopodobnienie roszczenia oraz interesu prawnego)

Jeżeli wniosek o udzielenie zabezpieczenie złożono przed wszczęciem postępowania, należy nadto zwięźle przedstawić stan sprawy.

Jeżeli uprawniony żąda zabezpieczenia roszczenia pieniężnego, powinien wskazać sumę zabezpieczenia, a więc sumę której złożenie na rachunek depozytowy sądu, wystarcza do zabezpieczenia roszczenia. Suma zabezpieczenia nie może być wyższa od dochodzonego roszczenia liczonego wraz z odsetkami do dnia wydania postanowienia o udzielenie zabezpieczenia oraz kosztami wykonania zabezpieczenia.

Do jakiego sądu należy wystąpić z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia?

Właściwym do rozpoznania wniosku o udzielenie zabezpieczenia jest sąd, do którego właściwości należy rozpoznanie sprawy w pierwszej instancji, a więc sąd do którego powinien być skierowany pozew lub wniosek o wszczęcie postępowania w postępowaniu nieprocesowym.

Jeżeli wniosek o udzielenie zabezpieczenia zgłoszony jest w toku postępowania, rozpoznaje go sąd, przed którym sprawa się toczy (z wyjątkiem Sądu Najwyższego).

Co do zasady wniosek o udzielenie zabezpieczenia rozpoznawany jest przez sąd na posiedzeniu niejawnym, a więc bez udziału stron. Tylko w nielicznych wypadkach wniosek rozpoznawany jest na rozprawie.

Sąd rozpoznaje wniosek o udzielenie zabezpieczenia w jego granicach. Podstawą rozstrzygnięcia wniosku jest jedynie materiał zebrany w sprawie, a więc materiał, który sądowi przedstawi wnioskodawca. Jeżeli więc strona przygotuje materiał niedbale, nie wykaże wszystkich koniecznych elementów, sąd nie udzieli jej zabezpieczenia.

Jeżeli zaś wniosek nie będzie spełniał wymagań formalnych (wymogów stawianych dla każdego pisma procesowego, nie będzie wskazywał sposobu zabezpieczenia, a sprawach o roszczenia pieniężne także sumy zabezpieczenia, albo okoliczności uzasadniających wniosek), sąd taki wniosek odrzuci.

Jakie uprawnienia przysługują zobowiązanemu?

Osoba obowiązana na podstawie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia może złożyć zażalenie na to postanowienie. Zażalenie składa się w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia. Ponadto osoba taka może w każdym czasie żądać uchylenia lub zmiany prawomocnego postanowienia, którym udzielono zabezpieczenia. Wniosek taki może zostać przez sąd uwzględniony jedynie wówczas, gdy odpadnie lub zmieni się przyczyna dla której udzielono zabezpieczenia.

Ponadto jeżeli obowiązany złoży na rachunek depozytowy sądu sumę zabezpieczenia, którą we wniosku żądał uprawniony, zabezpieczenia upada.

Szczególnym uprawnieniem służącym zobowiązanemu jest roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej wykonaniem zabezpieczenia o udzieleniu zabezpieczenia. Roszczenie to przysługuje zobowiązanemu przeciwko uprawnionemu, jeżeli:

1. uprawniony nie wniósł pisma wszczynającego postępowanie w terminie wyznaczonym przez sąd;

2. uprawniony cofnął pozew lub wniosek;

3. pozew zwrócono lub odrzucono;

4. powództwo lub wniosek oddalono;

5. umorzono postępowanie;

6. zabezpieczenie zostało udzielone przed wszczęciem postępowania, a uprawniony nie wystąpił we wszczętym postępowaniu w sprawie o całość roszczenia lub też wystąpił o roszczenia inne niż to, które zostało zabezpieczone.

Roszczenie to wygasa jednak, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu roku od dnia powstania szkody. Jeżeli zabezpieczenia żądało kilku uprawnionych, za powstałą szkodę wszyscy odpowiadają solidarnie.

Jakie skutki ma zabezpieczenie w stosunku do majątku wspólnego małżonków?

Jeżeli postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia zostało wydane w stosunku do osoby pozostającej w związku małżeńskim, postanowienie to jest skuteczne w stosunku do całego majątku objętego wspólnością. Małżonek zobowiązanego może jednak w terminie tygodnia od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wykonania zabezpieczenia, sprzeciwić się wykonaniu postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia. Co do zasady skuteczny sprzeciw nie wstrzymuje wykonania postanowienia. Jednak w razie sprzeciwu, uprawniony ma dwa tygodnie na złożenie do sądu wniosku o nadanie postanowieniu klauzuli przeciwko małżonkowi. Jeżeli nie uczyni tego w przepisanym terminie, lub jego wniosek zostanie oddalony, zabezpieczenie upadnie co do majątku objętego wspólnością.

Pamiętaj, że:

• Każdy rodzaj roszczenia może zostać zabezpieczony,

• Wniosek o udzielenie zabezpieczenia rozpoznawany jest nie później niż w terminie tygodnia od jego wpływu. Jeżeli konieczne jest wyznaczenie rozprawy, rozprawa powinna się odbyć w terminie miesiąca od daty wpływu wniosku,

• Wykonanie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia sąd może uzależnić od złożenia przez uprawnionego kaucji na zabezpieczenie roszczeń obowiązanego powstałych w wyniku zabezpieczenia. Nie dotyczy to wniosku o zabezpieczenie roszczeń alimentacyjnych, o rentę oraz należności pracownika w sprawach z zakresu prawa pracy, w części nieprzekraczającej pełnego miesięcznego wynagrodzenia pracownika,

• Jeżeli sąd udziela zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania w sprawie, sąd wyznaczy termin do którego pismo wszczynające postępowanie powinno być wniesione pod rygorem upadku zabezpieczenia. Termin ten nie może przekraczać 2 tygodni,

• Na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia zarówno uprawnionemu jak i zobowiązanemu przysługuje zażalenie. Termin do wniesienia zażalenie biegnie od dnia doręczenia postanowienia,

• W każdym przypadku, gdy zabezpieczenie upadnie, zobowiązany może zwrócić się do sądu o wydanie postanowienia stwierdzającego upadek zabezpieczenia. Dopiero na podstawie takiego postanowienia wykonywanie zabezpieczenia może zostać wstrzymane.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami).

Zespół
e-prawnik.pl