Kiedy ZUS jest zobowiązany do wypłaty odsetek za opóźnienie

Zgodnie z przepisami ustawy systemowej jeżeli ZUS - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności. Odsetki ustawowe przysługują w wysokości 13% w stosunku rocznym. Sens powyższej regulacji sprowadza się do tego, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za odmowę przyznania świadczenia, jeżeli niezbędne okoliczności faktyczne uzasadniające nabycie prawa zostały ustalone w postępowaniu przed tym organem a odmowa przyznania świadczenia jest wynikiem błędu w wykładni lub zastosowaniu prawa materialnego. Ustalenie odpowiedzialności ZUS uzależnione jest oczywiście od indywidualnej sytuacji oraz, w przypadku świadczeń emerytalno-rentowych powinno być stwierdzone przez sąd w toku postępowania odwoławczego.

Na podstawie przepisów ustawy emerytalnej, ZUS wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji  Przez wyjaśnienie ostatniej niezbędnej okoliczności należy rozumieć rozstrzygnięcie ostatniej kwestii koniecznej dla ustalenia uprawnień (braku uprawnień) wnioskodawcy. Przykładem nieprawidłowego działania będzie zatem czasochłonne wyjaśnianie spornych epizodów kariery zawodowej wnioskodawcy, u którego bezspornie stwierdzono okres składkowy i nieskładkowy wystarczający do przyznania świadczenia.

Częste przypadki potencjalnego zastosowania powyższych regulacji, występują w przypadku ustalania prawa do świadczeń emerytalnych ze względu na pracę w warunkach szczególnych. W takiej sytuacji ubezpieczony zobowiązany jest do przedstawienia odpowiedniego świadectwa pracy, które potwierdzi jego prawo do świadczenia emerytalnego w obniżonym wieku. Wielu ubezpieczonych nie jest świadomych, że ZUS może przyznać świadczenie tylko w sytuacji przedstawienia prawidłowego świadectwa pracy. Wynika to wprost z przepisów wykonawczych, które jednoznacznie stwierdzają, że okresy pracy w warunkach szczególnych stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według odpowiedniego wzoru lub w świadectwie pracy. Jeżeli ubezpieczony przedstawi błędne świadectwo pracy, co zostanie następnie zakwestionowane przez ZUS, decyzja organu rentowego musi być negatywna. W takiej sytuacji należy złożyć odwołanie do sądu ubezpieczeń społecznych, który będzie ustalał czy ubezpieczony świadczył pracę w warunkach szczególnych przy użyciu wszystkich środków dowodowych (najczęściej przy pomocy zeznań świadków). Jednakże w tych okolicznościach ZUS nie będzie zobowiązany do wypłaty odsetek, gdyż postępował zgodnie z procedurą, tym samym nie ma mowy o działaniu zawinionym.

Podstawy do domagania się odsetek od ZUS będą natomiast występować jeżeli mimo prawidłowo świadectwa pracy, ZUS odmówi ustalenia prawa do świadczenia emerytalnego, powołując się bezzasadnie na wątpliwości co do prawidłowości takiego świadectwa pracy lub żądając kolejnych, zbędnych dowodów, przyczyniając się do niedopuszczalnego opóźnienia w ustaleniu, a w konsekwencji, wypłacie należnego świadczenia ubezpieczonemu.

Organ rentowy często dla samej zasady wydaje decyzję odmowną, licząc na to, że ubezpieczony nie odwoła się do sądu ubezpieczeń społecznych. W takiej sytuacji odmawia wypłaty odsetek za zwłokę powołując się na długotrwałą procedurę odwoławcza wywołaną przez ubezpieczonego. Należy jednak pamiętać, że odsetki od organu rentowego przysługują ubezpieczonemu w każdej sytuacji, w której na podstawie pierwotnego materiału dowodowego, który został przedstawiony ZUS, wydanie prawidłowej decyzji w sprawie ustalenia świadczenia, jest możliwe po przeprowadzeniu normalnego postępowania dowodowego. Uznaje się bowiem, że przepisy systemowe powinny zmierzać do sprawnego oraz szybkiego ustalenia i wypłaty świadczeń.

Podstawa prawna:

• Art. 85 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. 2009 r. Nr 205 poz. 1585).
• Art. 118 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. 2009 r. Nr 153 poz. 1227).
• Art. 359 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 r., nr 16, poz. 93).
• Par. 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. 1983 r. nr 8 poz.43, ze zm.).

Zespół
e-prawnik.pl