Konsekwencje wystawienia nierzetelnej faktury - opinia prawna

Zgodnie z art. 62 § 5 w wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu zabronionego określonego w art. 62 § 2 podlega karze grzywny za wkroczenie skarbowe. Przypadek mniejszej wagi to czyn zabroniony traktowany jako wykroczenie skarbowe. Odpowiadając na pierwsze zadane pytanie, w przypadku posługiwania się nierzetelną fakturą na kwotę 2580.00 zł, czyn traktowany będzie jako wykroczenie skarbowe.  

Należy jednak, w związku z brzmieniem art. 62 § 1 i 2, odróżnić sytuację, w której nierzetelną fakturę sporządza podmiot zobowiązany do jej wystawienia od sytuacji, gdy fakturę wystawia podmiot, dla którego taki obowiązek nie istnieje. W pierwszym przypadku zastosowanie będą miały przepisy wspomnianego art. 62 § 1. W drugim przypadku nie można mówić o przestępstwie lub wykroczeniu skarbowym, albowiem osoba, na której nie leży obowiązek wystawiania faktur, nie może jej wystawić w sposób nierzetelny.

Poza zakresem wytyczanym znamionami czynu zabronionego z art. 62 § 2 kks pozostają również sytuacje wystawiania nierzetelnych faktur VAT, zaświadczających wykonanie jakiegoś świadczenia lub usługi, które nie było jednak faktycznie wykonane.

Skoro przedmiotem ochrony przepisów zawartych w rozdziale 6 kodeksu karnego skarbowego jest obowiązek podatkowy, to stypizowane tu czyny stanowią wyłącznie takie zachowania, które godzą w ten obowiązek. Dotyczy to w szczególności wypadków wystawiania faktury VAT na czynność fikcyjną, zobowiązanie podatkowe w ogóle nie powstaje, nie może być przeto przedmiotem ochrony prawno karnej przepisów ustawy. Obowiązek zapłaty powstaje wyłącznie w związku z rzeczywistym zdarzeniem, a nie poprzez wystawienie dokumentu na zdarzenie nie zaistniałe ( tak uchwała SN z dnia 30 września 2003 roku I KZP 22/03 ). Jednakże przedstawione powyżej stanowisko Sądu Najwyższego spotkało się z częściową krytyką.

Jak podnosił to w swoich orzeczeniach Naczelny Sąd Administracyjny, brak obowiązku podatkowego w podatku VAT nie oznacza braku jakichkolwiek konsekwencji prawnych wobec wystawcy faktury, albowiem fikcyjna faktura może służyć nie wykonaniu innych obowiązków podatkowych. Dlatego też naruszenie jakiekolwiek obowiązku podatkowego będzie stanowiło podstawę do zastosowania art. 62 § 2 KKS (tak uchwała 7 sędziów NSA z dnia 22 kwietnia 2002 roku).  

Reasumując, w przypadku, gdy obowiązany do wystawienia faktury wystawia ją w sposób nierzetelny, jednakże faktura godzi wyłącznie w prawidłowość  ustalenia i wykonania zobowiązania podatkowego, to zachodzą znamiona przestępstwa lub wykroczenia z art. 62 § 2. Natomiast w przypadku, gdy faktura dokumentuje czynność w ogóle nie zaistniałą zachodzą znamiona art. 271 kodeksu karnego. Art. 271 kodeksu karnego stanowi, iż w przypadku gdy osoba uprawniona do wystawienia dokumentu, która poświadcza w nim nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Jeżeli zaś sprawca posługuje się dokumentem w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.   

Odpowiadając zatem na pierwsze zadane pytanie, mając na uwadze powyższe, w przypadku posługiwania się nierzetelną fakturą na kwotę 2580,00 zł, czyn traktowany może być jako wykroczenie skarbowe lub przestępstwo art. 271 kk, w zależności od obrazowanych przez fakturę zdarzeń i skutków prawnopodatkowych.  

Należy również wskazać, iż nierzetelne wystawienie faktury, która nie dokumentowała rzeczywistego zdarzenia gospodarczego, celem późniejszego jej uwzględnienia w deklaracji podatkowej, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru pomniejszenia podatku należnego o podatek naliczony w tej fakturze, prowadzi do uszczuplenia majątku Skarbu Państwa i jest przestępstwem przeciwko niemu. Do zakwalifikowania czynu posługiwania się nierzetelną fakturą jako przestępstwa określonego w art. 286 kk. konieczne jest zbadanie, czy działanie takie było ukierunkowane na osiągniecie korzyści majątkowej poprzez wprowadzanie w błąd innego podmiotu. Poprzez wprowadzenie służb podatkowych w błąd co do obowiązku zwrotu podatku, realizowane są więc znamiona  przestępstwa przeciwko mieniu Skarbowi Państwa z art. 286 kk.  

Reasumując posługiwanie się nierzetelną fakturą może być każdorazowo przedmiotem badania przez sąd pod kątem wystąpienia przesłanek z kodeksu karno skarbowego, jak i kodeksu karnego, w tym przestępstwa z art. 286 Kk.