Korzystanie z bezpłatnych programów komputerowych a podatek dochodowy

W prowadzonej działalności gospodarczej w wielu sytuacjach podatnicy korzystają na potrzeby tej działalności z ogólnie dostępnych i nieodpłatnych programów komputerowych, które są udostępniane np. poprzez Internet wszystkim użytkownikom. Chociaż większość oprogramowania przeznaczonego dla takich systemów operacyjnych jest bezpłatna, to jednak zdarzają się wyjątki w postaci oprogramowania komercyjnego. Zasadą jest jednak, że z korzystaniem z tego typu programów nie są związane żadne opłaty za ich nabycie czy opłaty licencyjne. 

W niniejszym artykule wykorzystano tezy oficjalnej interpretacji Ministra Finansów o znaku: PB3/GM-8213-12/06/144.

Kiedy nieodpłatne świadczenie czy wartość nieodpłatnie otrzymanych rzeczy i praw stanowi przychód?

Zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, do przychodów zalicza się w szczególności wartość otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie rzeczy lub praw, a także wartość innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń, z wyjątkiem świadczeń związanych z używaniem środków trwałych otrzymanych przez zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, spółki użyteczności publicznej z wyłącznym udziałem jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków od Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków w nieodpłatny zarząd lub używanie.

Na podstawie art. 12 ust. 5-6a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, określa się wartość nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń oraz wartość nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie otrzymanych rzeczy i praw, stanowiących przychody podatkowe. 

Jak określić przychód z nieodpłatnych świadczeń lub otrzymanych nieodpłatnie rzeczy lub praw?

A mianowicie, wartość otrzymanych nieodpłatnie rzeczy lub praw określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania.

Wartość nieodpłatnych świadczeń ustala się natomiast: 

1. jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia - według cen stosowanych wobec innych odbiorców,  
2. jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione - według cen zakupu,  
3. jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu - w wysokości równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu,  
4. w pozostałych przypadkach - na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia. 

Wartością świadczeń częściowo odpłatnych stanowiącą przychód podatnika jest różnica między wartością tych świadczeń, ustaloną według zasad określonych w ust. 6, a odpłatnością ponoszoną przez podatnika. Wartością zaś rzeczy lub praw częściowo odpłatnych stanowiącą przychód podatnika jest różnica między wartością tych rzeczy lub praw, ustaloną według powyższych zasad, a odpłatnością ponoszoną przez podatnika. Jeżeli przy tym wartość wyrażona w cenie określonej w umowie znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, organ podatkowy wezwie strony umowy do zmiany tej wartości lub wskazania przyczyn uzasadniających podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej. W razie nieudzielenia odpowiedzi, niedokonania zmiany wartości lub niewskazania przyczyn, które uzasadniają podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej, organ podatkowy określi wartość z uwzględnieniem opinii biegłego lub biegłych. Jeżeli wartość określona w ten sposób odbiega co najmniej o 33% od wartości wyrażonej w cenie, koszty opinii biegłego lub biegłych ponosi zbywający.

Czy wykorzystanie w działalności gospodarczej bezpłatnego programu komputerowego rodzi jakiś przychód podatkowy?

Przepis art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych powinien być rozpatrywany łącznie z postanowieniami art. 12 ust. 6 tej ustawy, który określa, w jaki sposób ustalana jest wartość świadczenia stanowiącego przychód z tytułu nieodpłatnych świadczeń. W sytuacji nieodpłatnie otrzymanych praw, przychód określa się zatem na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie prawami tego samego rodzaju, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania. 

Przepisy podatkowe określające wartość przychodu podatkowego z tytułu nieodpłatnie otrzymanych świadczeń nie przewidują sytuacji, gdy wskazane świadczenie jest z założenia bezpłatne dla wszystkich zainteresowanych podmiotów.

W art. 12 ust. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, zostały określone te przypadki, w których istnieje możliwość porównania wartości nieodpłatnego świadczenia z innymi odpłatnymi świadczeniami dokonywanymi przez podatnika. Możliwość ustalenia wartości „porównywalnych” świadczeń wskazanego rodzaju w przypadku bezpłatnych programów komputerowych, które są dostępne dla wszystkich na jednakowych (nieodpłatnych) zasadach, nie może być przeprowadzona, a tym samym brak jest podstaw do ustalenia wartości przychodu. 

W przypadku więc, gdy określone świadczenia (m.in. przekazanie praw) są z założenia bezpłatne dla wszystkich podatników, a nie jednostkowym przypadkiem stosowanym w stosunku do indywidualnego podmiotu, to wówczas nie należy ustalać w związku z zaistnieniem takiego zdarzenia przychodów podatkowych, o których mowa w art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. 

Nie oznacza to jednak, jakoby przy ewentualnym określaniu skutków podatkowych związanych z korzystaniem z takiego oprogramowania komputerowego organy podatkowe nie musiały badać całokształtu okoliczności z nim związanych. Każdy przypadek wymaga zatem indywidualnej analizy. 

Powyższe wyjaśnienia dotyczące skutków podatkowych związanych z korzystaniem z nieodpłatnych programów komputerowych, mają odpowiednie zastosowanie do podatników podatku dochodowego od osób fizycznych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą (por. art. 14 ust. 2 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). 

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst pierwotny: Dz. U. 1992 r., Nr 21, poz. 86; tekst jednolity: Dz. U. 2000 r. Nr 54 poz. 654, ze zmianami);
• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst pierwotny: Dz. U. 1991 r., Nr 80, poz. 350; tekst jednolity: Dz. U. 2000 r., Nr 14, poz. 176)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl