KRUS czy ZUS - opinia prawna

Ubezpieczenie społeczne rolników dzieli się na dwie grupy:

1. Ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie oraz
2. Emerytalno – rentowe.

Ubezpieczeniom rolniczym można podlegać obowiązkowo lub na wniosek.

Zgodnie z art. 7 ustawy o ubezpieczeniu rolników, ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu podlega z mocy ustawy rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny, oraz jego domownik – jeżeli osoby te nie podlegają innemu ubezpieczeniu społecznemu i nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty albo nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.
Natomiast ubezpieczeniem wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim na wniosek obejmuje się innego rolnika lub domownika, jeżeli działalność rolnicza stanowi stałe źródło jego utrzymania, a także osobę która będąc rolnikiem przeznaczyła grunty prowadzonego gospodarstwa rolnego do zalesienia na zasadach określonych w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania "Zalesianie gruntów rolnych oraz gruntów innych niż rolne" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013.

Obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu rolników podlegają rolnicy, których gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny oraz ich domownicy. Takiemu ubezpieczeniu podlega take osoba pobierająca rentę strukturalną współfinansowaną ze środków Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej lub ze środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, małżonek tej osoby, jeżeli renta strukturalna współfinansowana ze środków Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej lub ze środków pochodzącyh z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich wypłacana jest ze zwiększeniem na tego małżonka

Ubezpieczeniem emerytalno-rentowym na wniosek obejmuje się:

1) innego rolnika lub domownika, który podlega ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu w pełnym zakresie, jeżeli złożono wniosek o objęcie go ubezpieczeniem emerytalno-rentowym,

2) osobę, która podlegała ubezpieczeniu jako rolnik i zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej, nie nabywając prawa do emerytury lub renty z ubezpieczenia, jeżeli podlegała ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 12 lat i 6 miesięcy

 3) osobę pobierającą rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy jako rentę okresową. 

Należy jednak zauważyć, że powyższemu ubezpieczeniu podlegać mogą wyłącznie rolnicy. W rozumieniu ustawy za rolnika rozumie się pełnoletnią osobę fizyczną, zamieszkującą i prowadzącą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym, w tym również w ramach grupy producentów rolnych, a także osobę, która przeznaczyła grunty prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego do zalesienia, (artykuł 6 pkt. 1). A zatem nie wystarczy samo posiadanie ziemi, konieczne jest także prowadzenie działalności rolniczej, które należy rozumieć jako osobiste kierowanie i zarządzanie gospodarstwem, stałe wykonywanie działalności noszącej znamiona działalności rolniczej. Stanowisko takie zajął między innymi Sąd Apelacyjny w Rzeszowie (wyrok z dnia 24.05. 1994), stwierdzając, że „prowadzenie gospodarstwa rolnego, to wykonywanie czynności zarządzających dla osiągnięcia określonego celu w zakresie produkcji rolniczej, dla którego to konieczne - na ogół - jest fizyczne wykonywanie pracy. Sam fakt bycia współwłaścicielem bądź posiadaczem gospodarstwa rolnego nie jest równoznaczny z prowadzeniem działalności rolniczej, bez zaistnienia wyżej opisanych przesłanek.” (sygn. III AUr 162/94, opubl. OSAiSN 1994/7-8 poz. 60 str. 52)

Jeżeli spełnione zostaną wyżej wymienione warunki, a więc będzie prowadzone gospodarstwo rolne i z tego tytułu będzie osoba fizyczna podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników, to w razie podjęcia późniejszej działalności pozarolniczej, będzie ona mogła pozostać nadal przy tym ubezpieczeniu, zamiast odprowadzać składki na ZUS. Mówi o tym artykuł 5a ustawy o ubezpieczeniu rolników.

Z uprawnienia tego może skorzystać jednak tylko ten rolnik, który sam lub jego domownik, przed podjęciem działalności pozarolniczej, podlegał obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie, co najmniej 3 lata.

Regulacja ta musi być interpretowana ściśle, gdyż stanowi wyjątek od zasady, że osoby prowadzące działalność pozarolniczą podlegają powszechnemu systemowi ubezpieczeń społecznych – ZUS (artykuł 5 i 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o powszechnym systemie ubezpieczeń społecznych).

Zatem objęcie rolniczym ubezpieczeniem społecznym z tytułu działalności pozarolniczej będzie mogło nastąpić jedynie wówczas, o ile wcześniej opłacane były obowiązkowe składki na rolnicze ubezpieczenie z tytułu działalności rolniczej przez okres 3 lat.

Należy zaznaczyć, iż nie jest możliwe objęcie ubezpieczeniem społecznym rolników (dokonanie wyboru ubezpieczenia) osoby, która prowadząc pozarolniczą działalność gospodarczą i podlegając z tego tytułu ubezpieczeniu w ZUS, weszła w posiadanie gospodarstwa rolnego.