Kto jest zobowiązany do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości?

Postępowania o ogłoszenie upadłości nie wszczyna się z urzędu, należy w tym celu złożyć odpowiedni wniosek w sądzie. Prawo określa krąg podmiotów uprawnionych do złożenia takiego wniosku, a spośród nich wskazuje na podmiot, który ma obowiązek taki wniosek złożyć. Na początek przedstawimy krąg podmiotów uprawnionych do złożenia wniosku.

Kto jest uprawniony do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości?

Do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości uprawnieni są przede wszystkim dłużnik oraz każdy z jego wierzycieli. Ponadto do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości są uprawnieni:

• w stosunku do spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej oraz komandytowo-akcyjnej - każdy ze wspólników, partnerów lub akcjonariuszy,

• w stosunku do osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych - każdy, kto ma prawo je reprezentować sam lub łącznie z innymi osobami,

• w stosunku do przedsiębiorstwa państwowego - także organ założycielski oraz organ uprawniony do reprezentowania Skarbu Państwa,

• w stosunku do osoby prawnej i do spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej oraz komandytowo-akcyjnej będących w stanie likwidacji - również każdy z likwidatorów.

Kto spośród tych podmiotów jest zobowiązany do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości?

Uprawnieni mogą składać wniosek o ogłoszenie upadłości danego podmiotu, lecz nie mają takiego obowiązku. Ustawodawca przewiduje jednak wobec jednego podmiotu obowiązek zgłoszenia w sądzie wniosku o ogłoszenie upadłości w celu zabezpieczenia interesów wierzycieli. Wierzyciele mogą nie zdawać sobie sprawy ze stanu majątku dłużnika, a więc obowiązek zgłoszenia takiego wniosku spoczywa właśnie na dłużniku.

Jeżeli chodzi o przedsiębiorcę, który nie jest osobą prawną ani znajdującą się w stanie likwidacji spółką jawną, partnerską, komandytową ani komandytowo-akcyjną to jest on zobowiązany, nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia zaprzestania płacenia długów, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości.

Jeżeli dany przedsiębiorca jest osobą prawną lub znajdującą się w stanie likwidacji spółką jawną, partnerską, komandytową ani komandytowo-akcyjną to jego reprezentant będzie zobowiązany zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości także w sytuacji, gdy majątek nie wystarcza na zaspokojenie długów. Termin zgłoszenia w takim wypadku wynosi również dwa tygodnie, chyba że już wcześniej zaczął biec termin w związku z zaprzestaniem płacenia długów. Jak widać taki przedsiębiorca ma obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w dwóch sytuacjach – gdy zaprzestanie płacenia długów i gdy jego majątek nie wystarcza na zapłacenie długów.

W stosunku do żadnego z przedsiębiorców terminy na zgłoszenie nie biegną, a jeżeli rozpoczęły bieg, to ulegają zawieszeniu, jeżeli przedsiębiorca złożył podanie o otwarcie postępowania układowego. Wniesienie tego podania zastępuje bowiem zgłoszenie wniosku o upadłość.

Co oznacza „zaprzestanie płacenia długów” i kiedy majątek nie wystarcza na zaspokojenie długów?

W piśmiennictwie uważa się, ze „zaprzestanie płacenia długów”, które obliguje dłużnika do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości musi mieć charakter stały. Krótkotrwałe wstrzymanie płacenia długów wskutek przejściowych trudności nie jest podstawą ogłoszenia upadłości.

Jak już wspomniano upadłość przedsiębiorcy będącego osobą prawną oraz znajdujących się w stanie likwidacji spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej oraz komandytowo-akcyjnej będzie ogłoszona także wówczas, gdy ich majątek nie wystarcza na zaspokojenie długów. Jak zorientować się, że majątek nie wystarcza na zaspokojenie długów? Przepisy o rachunkowości wskazują, że dana jednostka powinna dokonywać co pewien okres bilansu – na przykład na koniec roku obrotowego. W bilansie wykazuje się stany aktywów i pasywów na dzień kończący bieżący i poprzedni rok obrotowy. A zatem przy sporządzaniu sprawozdań finansowych można się łatwo zorientować, czy majątek danej jednostki wystarcza na zaspokojenie jej długów czy nie.

Jakie sankcje czekają na dłużnika, który lekceważy swój obowiązek?

W związku z niedopełnieniem obowiązku zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstanie przede wszystkim odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wierzycielowi – to znaczy za zmniejszenie się majątku upadłego w stopniu zezwalającym na mniejszy zakres zaspokojenia albo uniemożliwiającym uzyskanie jakiejkolwiek części wierzytelności.

Odpowiedzialność odszkodowawcza będzie się wiązała z działalnością reprezentantów – jeżeli nie będą ponosić winy, to będą zwolnieni od odpowiedzialności. Ponadto pomiędzy powstałą w majątku wierzyciela szkodą, a niedokonaniem obowiązku przez reprezentantów musi zachodzić związek przyczynowy. Jeżeli obowiązku nie dopełniło kilka osób, ich odpowiedzialność będzie solidarna.

Ciężar dowodu – wykazanie zaistnienia szkody, związku przyczynowego i winy spoczywa na wierzycielu, który tę szkodę poniósł.

Rozpoznawanie spraw, które wynikną z niedopełnienia obowiązku i wyrządzenia wierzycielowi szkody odbywają się w odrębnym postępowaniu (procesowym), które prowadził będzie sąd gospodarczy właściwy rzeczowo i miejscowo według ogólnych przepisów postępowania cywilnego.
Ponadto ten, kto nie wykona obowiązku zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, musi się liczyć z tym, że zostanie pozbawiony prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji reprezentanta lub pełnomocnika przedsiębiorcy, członka rady nadzorczej i komisji rewizyjnej w spółce akcyjnej, z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółdzielni. Pozbawienie prawa prowadzenia działalności i pełnienia wymienionych funkcji następuje na okres od dwóch do pięciu lat. Odpowiedzialność ta jest uzależniona od spełnienia przesłanki winy po stronie zobowiązanego do wypełnienia obowiązku zgłoszenia wniosku o upadłość.
Postępowanie w sprawach o pozbawienie prawa prowadzenia działalności gospodarczej sąd wszczyna z urzędu. Sąd wydaje postanowienie po przeprowadzeniu rozprawy.

Osoby, wobec których orzeczono zakaz wykonywania działalności i pełnienia określonych wyżej funkcji podlegają wpisowi do rejestru dłużników niewypłacalnych. Sąd rejestrowy obejmujący swoją właściwością obszar właściwości sądu, który orzekł zakaz dokonuje wpisu do rejestru dłużników niewypłacalnych niezwłocznie po uprawomocnieniu się postanowienia. Po upływie okresu, na który zakaz został orzeczony (czyli maksymalnie po upływie pięciu lat), sąd rejestrowy z urzędu wykreśla wpis z rejestru dłużników niewypłacalnych.

Pamiętaj, że:

• Jeżeli dwa podmioty wniosą równocześnie wniosek – dłużnik o otwarcie postępowania układowego, a na przykład wierzyciel o ogłoszenie upadłości, to wniosek dłużnika uważa się za spełnienie jego obowiązku wniesienia wniosku o ogłoszenie upadłości, a ponadto podania te zostaną rozpatrzone łącznie.

Podstawa prawna:

• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 24 października 1934 r. Prawo upadłościowe (Dz. U. 1991 r., Nr 118, poz. 512 ze zmianami).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.