Nieważność - kiedy zamawiający obowiązany jest unieważnić postępowanie? (stan prawny do 1 marca 2004 r.)

W jakich przypadkach powstaje obowiązek unieważnienia postępowania?

Postępowanie w sprawie zamówienia publicznego unieważnia się, jeżeli:

1.  w postępowaniu prowadzonym w trybie innym niż tryb zamówienia z wolnej ręki wpłynęły mniej niż dwie oferty niepodlegające odrzuceniu lub mniej niż dwa wnioski o dopuszczenie do udziału w przetargu ograniczonym - W trybie zamówienia z wolnej ręki zamawiający prowadzi rokowania w sprawie zamówienia publicznego wyłącznie z jednym dostawcą lub wykonawcą. Nie ma on możliwości równoczesnego prowadzenia rokowań z kilkoma dostawcami lub wykonawcami. Zamówienie z wolnej ręki jest niekonkurencyjnym trybem udzielania zamówienia publicznego. Natomiast pozostałe tryby udzielania zamówień mają zapewnić uczciwą konkurencję. Jednak dla powstania jakiejkolwiek konkurencji, w postępowaniu muszą uczestniczyć przynajmniej dwaj dostawcy lub wykonawcy. Oferty uczestniczących w postępowaniu dostawców lub wykonawców muszą sprostać określonym wymaganiom, aby mogły być brane pod uwagę przy rozstrzyganiu postępowania. Dlatego też w postępowaniu, w którym nie ma wymaganej liczby prawidłowych ofert, nie ma możliwości wyboru zwycięskiego dostawcy lub wykonawcy, któryby wykonał zamówienie, co wiąże się z koniecznością unieważnienia postępowania.
2. cena najkorzystniejszej oferty przewyższa kwotę, którą zamawiający może przeznaczyć na finansowanie zamówienia - Kwota, jaką zamawiający może przeznaczyć na finansowanie zamówienia nie może być utożsamiana z wartością szacunkową zamówienia ustaloną przez zamawiającego z należytą starannością, choć może na nią pośrednio wskazywać. O wielkości środków, jakie zamawiający może przeznaczyć na finansowanie danego zamówienia będzie rozstrzygał przede wszystkim plan finansowy jednostki. Plan ten z reguły nie jest znany oferentom uczestniczącym w postępowaniu. Unieważnienie postępowania na tej podstawie może nastąpić dopiero po dokonaniu czynności wyboru najkorzystniejszej oferty, ponieważ dopiero wtedy znana jest zamawiającemu cena oferty najkorzystniejszej.
3.  wystąpiła istotna zmiana okoliczności powodująca, że prowadzenie postępowania lub wykonanie zamówienia nie leży w interesie publicznym, czego nie można było wcześniej przewidzieć - Interesem publicznym, o którym mowa w tym przepisie mogą być korzyści, jakie miało przynieść dla danej społeczności planowane zamówienie publiczne, a które to zamówienie związane jest z nałożonymi na administrację różnymi zadaniami publicznymi związanymi np.

   z działalnością kulturową, oświatową, transportem, ochroną zdrowia czy porządku publicznego. Interes publiczny nie może być jednak utożsamiany z interesem zamawiającego. Natomiast pojęcie „istotnej zmiany okoliczności” oznacza zaistnienie takich okoliczności, które powodują, że dalsze realizowanie planowanych zamierzeń staje się bezcelowe, niemożliwe lub w znacznym stopniu utrudnione. Istotna zmiana okoliczności musi mieć charakter nieprzewidywalny, a więc taki, który pomimo dołożenia należytej staranności nie można było przewidzieć.

4.  zamawiający nie dopełnił obowiązku zamieszczenia w Biuletynie Zamówień Publicznych ogłoszenia o postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego albo postępowanie jest dotknięte wadą uniemożliwiającą zawarcie ważnej umowy - Obowiązek publikacji ogłoszeń w Biuletynie Zamówień Publicznych dotyczy ogłoszeń o wszczęciu postępowania prowadzonego w każdym z trybów przetargowych o wartości zamówienia przekraczającej kwotę 30.000 €, a także wstępną kwalifikację do takich postępowań. Nie opublikowanie takich ogłoszeń zawsze stanowi podstawę do unieważnienia postępowania w sprawie zamówienia publicznego.

Postępowanie unieważnia się ponadto, jeżeli postępowanie jest dotknięte wadą uniemożliwiająca zawarcie ważnej umowy. Dotyczy to więc takich sytuacji, w których postępowanie dotknięte jest taką wadą, która powoduje nieważność umowy w sprawie zamówienia publicznego zawartej w wyniku takiego postępowania.

Unieważnienie postępowania w razie zaistnienia jednej z wymienionych powyżej przyczyn jest obowiązkiem zamawiającego. W każdym wypadku, w razie wystąpienia choćby jednej ze wskazanych przyczyn powstaje obowiązek unieważnienia postępowania. Obowiązek ten jest niezależny od trybu, w jakim prowadzone jest postępowanie oraz od wartości szacunkowej zamówienia. Ponadto katalog przesłanek skutkujących obowiązkiem unieważnienia postępowania dla swej skuteczności nie musi być zawarty w specyfikacji istotnych warunków zamówienia lub w innym dokumencie przekazywanym dostawcom lub wykonawcom. Przepisy określające przesłanki nieważności postępowania mają charakter bezwzględnie obowiązujący i z mocy prawa mają zastosowanie do każdego postępowania.

Unieważnienie nie może także nastąpić bez podania przyczyn, dlatego zamawiający ma obowiązek powiadomić dostawców lub wykonawców biorących udział w postępowaniu o tym fakcie. Zawiadomienie powinno nastąpić na piśmie i zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne.

Czy oferenci mają jakieś roszczenia z tytułu unieważnienia postępowania?

Tak. Ustawa przewiduje pewne uprawnienia, ale ich zasięg jest jednak ograniczony. Dostawcom lub wykonawcom, którzy złożyli oferty niepodlegające odrzuceniu, przysługuje roszczenie o zwrot uzasadnionych kosztów uczestnictwa w postępowaniu, w szczególności kosztów przygotowania oferty. Roszczenie to istnieje tylko i wyłącznie w przypadku unieważnienia postępowania na podstawie przyczyn wskazanych w pkt 3 lub 4. Ponadto możliwe jest to tylko w takich postępowaniach, w których do unieważnienia doszło z winy zamawiającego. Rozpatrując formę winy, należy brać pod uwagę zarówno winę umyślną, jak i nieumyślna w postaci lekkomyślności czy niedbalstwa. Z uzasadnionym roszczeniem należy się zwrócić bezpośrednio do zamawiającego. Jeżeli zamawiający nie uzna roszczenia, dostawca lub wykonawca może się zwrócić na drogę sądową.

Należy podkreślić, iż roszczenie to uzależnione jest od tego, aby oferta dostawcy lub wykonawcy nie podlegała odrzuceniu. A więc tylko dostawcy lub wykonawcy, którzy złożyli prawidłowe oferty, podlegające merytorycznej ocenie, mogą wystąpić do zamawiającego z roszczeniem o zwrot kosztów przygotowania oferty i innych uzasadnionych kosztów uczestnictwa w postępowaniu.

Pamiętaj, że:

• Katalog przesłanek powodujących nieważność postępowania ma charakter zamknięty i nie może być przez nikogo rozszerzany.
• Zamawiający nie może zastrzec w ogłoszeniu o przetargu lub zaproszeniu, że zastrzega sobie prawo do unieważnienia postępowania bez podawania przyczyn.
• Przesłanki nieważności odnoszą się do każdego postępowania niezależnie od tego, w jakim trybie jest ono prowadzone.
• Jeżeli zamawiający nie dopełnia obowiązku unieważnienia postępowania, oferenci mogą w tej sprawie złożyć do niego umotywowany protest (w postępowaniach o wartości powyżej 30.000 €), lub wystąpić ze stosownym wnioskiem.
• W dniu 2 marca 2004 r. ustawa z dnia 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych utraciła moc, na skutek wejścia w życie ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych.

Podstawa prawna:

• Ustawa z 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych ( Dz. U. z 2002 r. Nr 72 poz. 664 ze zm.).