Obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny w trakcie małżeństwa
Obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa i istnieje niezależnie od łączącego małżonków ustroju majątkowego. Podstawą prawną tego obowiązku jest przepis art. 27 k.r.o., stanowiący konkretyzację obowiązku małżonków współdziałania dla dobra rodziny w celu zapewnienia równej stopy życiowej wszystkim członkom rodziny. W uzasadnieniu wyroku z dnia 26 maja 1999 roku (III CKN 153/99) Sąd Najwyższy podkreślił, że „obowiązek z art. 27 k.r.o. jest aktualny gdy istnieje – związana węzłem wspólnego pożycia – rodzina, którą tworzą bądź bezdzietni małżonkowie, bądź jeden z małżonków pozostający z dziećmi we wspólnym gospodarstwie domowym”.
Przepis art. 27 k.r.o. statuuje zasadę egalitaryzmu małżonków i stanowi, iż w trakcie trwania małżeństwa małżonkowie zobowiązani są w stopniu odpowiadającym ich możliwościom zarobkowym i majątkowym przyczyniać się do zaspokojenia potrzeb rodziny. Jednak jak podkreślił w jednym z orzeczeń Sąd Najwyższy „wynikającej z art. 27 k.r.o. zasady egalitaryzmu małżonków nie można rozumieć w ten sposób, że niezależnie od konkretnych okoliczności, sumuje się dochody małżonków, dzieli je na dwie równe części i zasądza stosowną sumę dla tego, który uzyskuje mniejsze dochody” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 1998 r., II CKN 585/1997).
Realizacja obowiązku, zgodnie z art. 27 k.r.o., poza zaspokajaniem potrzeb materialnych, może polegać na osobistych staraniach o wychowanie dzieci lub pracy w gospodarstwie domowym. Przyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny może zatem przybrać różne formy, np. uzyskiwanie materialnych środków do życia rodziny, prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego, pracy w tym gospodarstwie oraz wychowywaniu dzieci. Sąd w konkretnym przypadku, kiedy to jeden z małżonków dochodzi świadczeń z art. 27 k.r.o., rozstrzyga czy drugi małżonek w dostateczny sposób spełnia ciążący na nim obowiązek.
Przepis art. 27 k.r.o. dopuszcza możliwość podziału zadań i funkcji w rodzinie stosownie do ustaleń dokonanych pomiędzy małżonkami. Co warte pokreślenia, obowiązki każdego z małżonków do zaspokajania potrzeb rodziny winny być równe, co nie oznacza, że muszą być jednakowe i są zależne od wielu czynników, takich jak kwalifikacje zawodowe, predyspozycje czy zainteresowania danego małżonka.
Zakresem obowiązku alimentacyjnego objęta jest cała rodzina mieszkająca i gospodarująca razem (koszty mieszkania, opłaty, media) jak i każdy członek rodziny z osobna. Koszty niezbędne do zaspokajania potrzeb rodziny obejmują koszty prowadzenia wspólnego gospodarstwa, utrzymania i wychowania dzieci oraz koszty zaspokajania osobistych potrzeb małżonków (np. wydatki związane z rozwojem zawodowym małżonka, dzięki którym zwiększą się dochody uzyskiwane w przyszłości). Zatem rodzaj potrzeb zaspokajanych w drodze świadczenia alimentacyjnego zależy od uzasadnionych i indywidualnych potrzeb członków rodziny uzależnionych od wieku czy stanu zdrowia (np. odzież, wyżywienie, środki wychowania, wykształcenia).
Obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny nie ustaje w razie rozłąki małżonków czy ich faktycznej separacji. Odnośnie separacji faktycznej małżonków, w wyroku z dnia 26 maja 1999 r. (III CKN 153/99) Sąd Najwyższy wskazał jednak, iż „obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny art. 27 k.r.o. ustaje w wypadku separacji faktycznej małżonków bezdzietnych bądź małżonków, których dzieci wskutek usamodzielnienia się nie pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie rodzinnym”.
Oznacza to, iż małżonkowie są zobligowani do zaspokajania potrzeb rodziny pomimo wyjazdu za granicę, czasowego opuszczenia miejsca wspólnego zamieszkania czy zerwania pożycia małżeńskiego.
Naruszenie obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny może prowadzić do wystąpienia przez jednego z małżonków z roszczeniem alimentacyjnym w trybie procesowym albo w trybie przewidzianym w art. 28 k.r.o., czyli do wystąpienia z wnioskiem o wypłatę wynagrodzenia za pracę lub innych należności które uzyskał drugi z małżonków, naruszający powyższy obowiązek.
Sądem do którego należy wnieść odpowiedni pozew i w którym sprawa będzie rozpoznawana jest sąd rejonowy właściwy według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej (art. 32 k.p.c.). Zgodnie z art. 96 ust. 1 pkt 2 ustawy o kosztach sądowych, strona dochodząca świadczeń alimentacyjnych oraz strona pozwana w sprawie o obniżenie alimentów jest zwolniona z opłat sądowych. Do pozwu należy dołączyć wszelkie dokumenty i zaświadczenia, które mogą stanowić dowód tego, że osoba zobligowana do zaspokajania potrzeb rodziny nie wywiązuje się z tego obowiązku.
Ponadto, obowiązujące przepisy pozwalają na zabezpieczenie roszczenia alimentacyjnego wówczas, gdy uprawniony uprawdopodobni istnienie takiego roszczenia (art. 753 § 1 k.p.c.). Uprawdopodobnienie roszczenia w postępowaniu zabezpieczającym oznacza, że uprawniony winien przedstawić i należycie uzasadnić twierdzenia, które stanowią podstawę dochodzonego roszczenia.
Natalia Strojek
Aplikant
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?