Obowiązek wniesienia wkładu
WkÅ‚adem jest okreÅ›lone w umowie spóÅ‚ki Å›wiadczenie wspólnika, do którego zobowiÄ…zuje siÄ™ on w zwiÄ…zku z uczestnictwem w spóÅ‚ce. Art. 3 Kodeksu spóÅ‚ek handlowych (dalej: KSH) wymienia wkÅ‚ad jako obligatoryjnÄ… postać wspóÅ‚dziaÅ‚ania uczestników w dążeniu do osiÄ…gniÄ™cia wspólnego celu, a zarazem przedmiotowo istotny element umowy spóÅ‚ki. Ustawodawca wyklucza możliwoÅ›ci tworzenia spóÅ‚ek bezwkÅ‚adowych. UchwaÅ‚a wspólników zwalniajÄ…ca komandytariusza z tego obowiÄ…zku jest nieważna (art. 108 § 2 KSH). ObowiÄ…zek ten nie wyczerpuje siÄ™ poprzez umieszczone w umowie zobowiÄ…zania do wniesienia wkÅ‚adu w oznaczonej wysokoÅ›ci, lecz dopiero na skutek jego realnego wniesienia. Jego wykonania mogÄ… dochodzić zarówno inni wspólnicy (za pomocÄ… tzw. actio pro socio), jak i sama spóÅ‚ka komandytowa po zarejestrowaniu.
Wysokość wkładu wniesionego przez komandytariusza, jak i wszelkie zmiany dotyczące jego wartości podlegają wpisowi do rejestru. Wpis ma charakter deklaratoryjny.
Ustawodawca nie różnicuje wartoÅ›ci wkÅ‚adów wnoszonych przez wspólników w zależnoÅ›ci od posiadanego przez nich statusu w spóÅ‚ce. Możliwa jest, sytuacja, gdy wkÅ‚ad komandytariusza bÄ™dzie analogiczny do wkÅ‚adu komplementariusza. W razie wÄ…tpliwoÅ›ci uważa siÄ™, że wkÅ‚ady wspólników sÄ… równe (art. 48 § 1 w zw. z art. 103 KSH).
Z punktu widzenia pozycji komandytariusza istotne znaczenie ma rozróżnienie wkÅ‚adów na umówione i wniesione do spóÅ‚ki. WkÅ‚ady umówione to wkÅ‚ady zdeklarowane w umowie spóÅ‚ki, natomiast wkÅ‚ady wniesione to realne przysporzenie na rzecz majÄ…tku spóÅ‚ki. Wniesienie wkÅ‚adu w stosunkach zewnÄ™trznych powoduje redukcjÄ™ osobistej odpowiedzialnoÅ›ci komandytariusza, zaÅ› w stosunkach wewnÄ™trznych decyduje o proporcji udziaÅ‚u w zysku (art. 123 § 1 i 2 KSH). WkÅ‚ady umówione majÄ… znaczenie dla okreÅ›lenia stopnia partycypacji przez komandytariusza w stratach (art. 123 § 3 KSH).
WkÅ‚ad ma wartość majÄ…tkowÄ…, może mieć charakter pieniężny i niepieniężny. Może polegać na przeniesieniu lub obciążeniu na rzecz spóÅ‚ki wÅ‚asnoÅ›ci rzeczy lub innych praw, a także na dokonaniu innych Å›wiadczeÅ„ (art. 48 § 2 w zw. z art. 103 KSH).
WkÅ‚ad niepieniężny komandytariusza może polegać na Å›wiadczeniu oznaczonym, co do tożsamoÅ›ci lub co do gatunku. W doktrynie przyjmuje siÄ™, iż prawo bÄ™dÄ…ce wkÅ‚adem niepieniężnym powinno speÅ‚niać trzy warunki. Po pierwsze musi przedstawiać wartość majÄ…tkowÄ…, po drugie mieć zdolność bilansowÄ…. Trzecim wymogiem jest to, aby byÅ‚o to prawo zbywalne, ustanowione lub możliwe do ustanowienia. ZasadÄ… jest, że wykonywanie pracy lub Å›wiadczenie usÅ‚ug na rzecz spóÅ‚ki, jak również wynagrodzenie za usÅ‚ugi Å›wiadczone przy jej powstaniu, może stanowić wkÅ‚ad do spóÅ‚ki osobowej. Ustawodawca uwarunkowaÅ‚ możliwość wniesienia wkÅ‚adu w takiej postaci przez wspólnika biernego od wniesienia przez niego także innych wkÅ‚adów o wartoÅ›ci wyższej lub równej sumie komandytowej (art.107 § 2 KSH). Komandytariusz nie może Å›wiadczyć pracy dopóty, dopóki wartość innych jego udziaÅ‚ów nie zbilansuje sumy komandytowej. Treść art. 107 § 2 KSH ogranicza również możliwość potrÄ…cenia roszczeÅ„ przysÅ‚ugujÄ…cych komandytariuszowi wobec spóÅ‚ki z tytuÅ‚u usÅ‚ug powstaÅ‚ych przy jej powstaniu (tzw. prowizja gryngerska). Wyłączona zostaÅ‚a natomiast możliwość wnoszenia przez komandytariusza aportu w postaci udziaÅ‚ów i akcji spóÅ‚ek kapitaÅ‚owych, które sÄ… komplementariuszami spóÅ‚ki komandytowej (art. 107 § 3 KSH). Za niedopuszczalne trzeba uznać zarówno przeniesienie udziaÅ‚ów lub akcji, jak również ustanowienie na nich zastawu, dzierżawy lub użytkowania na rzecz spóÅ‚ki. Należy pamiÄ™tać, że komentowany przepis nie wyklucza możliwoÅ›ci łączenia pozycji komandytariusza oraz wspólnika spóÅ‚ki z ograniczonÄ… odpowiedzialnoÅ›ciÄ… lub akcjonariusza spóÅ‚ki akcyjnej, która jest komplementariuszem.
Umowa spóÅ‚ki powinna szczegóÅ‚owo okreÅ›lać wkÅ‚ad każdego wspólnika. Należy wiÄ™c umieÅ›cić w treÅ›ci umowy takie informacje jak: przedmiot Å›wiadczenia, jego wartość, osobÄ™ zobowiÄ…zanÄ… do speÅ‚nienia go, tytuÅ‚ prawny, jaki bÄ™dzie przysÅ‚ugiwaÅ‚ spóÅ‚ce do danego dobra majÄ…tkowego (najem, dzierżawa, licencja, itp.) W razie braku takiego okreÅ›lenia przyjmuje siÄ™, że wkÅ‚ad jest przeniesiony na spóÅ‚kÄ™. Wskazane jest, aby wspólnicy w umowie spóÅ‚ki okreÅ›lili również sposób, miejsce i termin Å›wiadczenia. Jeżeli wkÅ‚ad nie może być wniesiony jednorazowo wskazane jest oznaczenie części wkÅ‚adu i terminów ich wniesienia.
ObowiÄ…zki komandytariusza przystÄ™pujÄ…cego do istniejÄ…cej spóÅ‚ki. Utworzenie spóÅ‚ki komandytowej z przedsiÄ™biorcÄ…
W Å›wietle przepisów KSH możliwe sÄ… zmiany podmiotowe wÅ›ród uczestników spóÅ‚ki komandytowej prowadzÄ…ce zarówno do zwiÄ™kszenia lub zmniejszenia liczby wspólników, jak i zmiany statusu dotychczasowych. Wszystkie zmiany podmiotowe w spóÅ‚ce podlegajÄ… obowiÄ…zkowi zgÅ‚oszenia sÄ…dowi rejestrowemu (tj. do KRS) i ogÅ‚oszenia w Monitorze SÄ…dowym i Gospodarczym.
Nowy wspólnik może przystÄ…pić do spóÅ‚ki istniejÄ…cej w drodze umowy zawartej z pozostaÅ‚ymi wspólnikami lub poprzez nabycie ogóÅ‚u praw i obowiÄ…zków od dotychczasowego wspólnika lub wejÅ›cie w nie tytuÅ‚em dziedziczenia (art. 122 i 124 KSH). PrzystÄ™pujÄ…ca osoba może uzyskać status komplementariusza (art. 115 KSH) lub komandytariusza (art. 114 KSH). PrzystÄ…pienie wspólnika do spóÅ‚ki komandytowej nastÄ™puje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego (ad solemnitatem). Wpis wspólnika komandytowego ma charakter deklaratoryjny; przystÄ…pienie jest skuteczne od chwili zawarcia umowy. Jak wynika z porównania art. 114 i 115 KSH, nie jest konieczne, aby umowa spóÅ‚ki wyraźnie dopuszczaÅ‚a możliwość przystÄ…pienia nowego komandytariusza. PrzyjÄ™cie nowego wspólnika stanowi zmianÄ™ umowy spóÅ‚ki, na którÄ… co do zasady powinni wyrazić zgodÄ™ wszyscy wspólnicy. Umowa spóÅ‚ki może zawierać odstÄ™pstwa w tej materii.
Nowy komandytariusz odpowiada na zasadach ogólnych za zobowiÄ…zania powstaÅ‚e po jego przystÄ…pieniu. Art. 114 KSH rozszerza zakres ponoszonej przez niego odpowiedzialnoÅ›ci na zobowiÄ…zania spóÅ‚ki powstaÅ‚e przed dokonaniem wpisu jego osoby w rejestrze, niezależnie od tego, czy o nich wiedziaÅ‚, czy nie (art. 22 § 2 i art. 31 w zw. z art. 103). Art. 32 KSH jest normÄ… ius cogens; postanowienia odmienne nie wywoÅ‚ujÄ… skutków prawnych wobec osób trzecich.
Dopuszczalne jest uzyskanie statusu komandytariusza przez jednego z dotychczasowych komplementariuszy, mimo że KSH nie ustanawia wyraźnie takiej możliwoÅ›ci. Regulacja art. 114 KSH jest niewystarczajÄ…ca, w zwiÄ…zku z tym należy stosować per analogiam art. 113 KSH. Ograniczenie odpowiedzialnoÅ›ci komandytariusza bÄ™dzie skuteczne w stosunku do wierzytelnoÅ›ci powstaÅ‚ych po zarejestrowaniu zmiany podmiotowej. Wobec wierzycieli, których wierzytelnoÅ›ci powstaÅ‚y wczeÅ›niej, nowy komandytariusz bÄ™dzie odpowiadaÅ‚ bez ograniczeÅ„, jak wówczas gdy posiadaÅ‚ status komplementariusza.
Zawarcie umowy spóÅ‚ki z przedsiÄ™biorcÄ… prowadzÄ…cym we wÅ‚asnym imieniu i na wÅ‚asny rachunek przedsiÄ™biorstwo powinno nastÄ…pić w formie aktu notarialnego. Jest to umowa inicjalna i podlega obowiÄ…zkowi zgÅ‚oszenia sÄ…dowi rejestrowemu. Wpis spóÅ‚ki ma charakter konstytutywny.
Zakres podmiotowy hipotezy art. 116 KSH należy okreÅ›lić na podstawie przepisów KC. PrzedsiÄ™biorcÄ… jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna nie posiadajÄ…ca osobowoÅ›ci prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawnÄ… prowadzÄ…ca we wÅ‚asnym imieniu dziaÅ‚alność gospodarczÄ… lub zawodowÄ… (art. 431 KC).
Z uwagi na typowy ukÅ‚ad interesów regułą bÄ™dzie sytuacja, w której przedsiÄ™biorca w zawiÄ…zanej spóÅ‚ce komandytowej przyjmie status komplementariusza. Dopuszczalne jest również przyjÄ™cie przez przedsiÄ™biorcÄ™ pozycji wspólnika biernego. Naturalnie skÅ‚ad osobowy powstaÅ‚ej w ten sposób spóÅ‚ki nie musi ograniczać siÄ™ do dwóch podmiotów.
Wymaganie wniesienia przedsiÄ™biorstwa do powstajÄ…cej spóÅ‚ki komandytowej nie wynika expressis verbis z przepisów KSH. Należy jednak przyjąć zwiÄ…zek majÄ…tkowo-organizacyjny miÄ™dzy dziaÅ‚alnoÅ›ciÄ… spóÅ‚ki a przedsiÄ™biorstwem zaÅ‚ożyciela. Ten ostatni musi wnieść do spóÅ‚ki, tytuÅ‚em aportu, prowadzone przez siebie przedsiÄ™biorstwo (art. 551 i nast. KC) z takim skutkiem, że możliwe jest jego dalsze prowadzenie w niezmienionym zakresie.
Odpowiedzialność komandytariusza za zobowiÄ…zania powstaÅ‚e po wpisaniu spóÅ‚ki w rejestrze przedsiÄ™biorstw ksztaÅ‚tuje siÄ™ na zasadach ogólnych. Art. 116 KSH rozszerza odpowiedzialność komandytariusza na dÅ‚ugi przedsiÄ™biorcy, z którym zawarÅ‚ on umowÄ™ spóÅ‚ki komandytowej, powstaÅ‚e przed wpisaniem jej do rejestru tj. w okresie, gdy nie byÅ‚ on jeszcze wspólnikiem (art. 116 KSH). Dotyczy to zobowiÄ…zaÅ„ przedsiÄ™biorcy powstaÅ‚ych w zwiÄ…zku z prowadzonym przez niego, we wÅ‚asnym imieniu i na wÅ‚asny rachunek, przedsiÄ™biorstwem (art. 22 § 2 i 31 w zw. z art. 103 KSH). Komandytariusz odpowiada za nie bezpoÅ›rednio, osobiÅ›cie do wysokoÅ›ci sumy komandytowej i solidarnie. Powstaje pytanie czy odpowiedzialność ta zachowuje charakter subsydiarny. Aby odpowiedzieć na to pytanie należy okreÅ›lić relacjÄ™ art. 116 KSH i art. 554 i nast. KC. Wydaje siÄ™, że trafnym jest stwierdzenie, iż art. 116 KSH stanowi potwierdzenie art. 554 KC nie tylko wobec spóÅ‚ki (nabywcy), ale także wobec jej wspólników.
Zakaz konkurencji i obowiÄ…zek lojalnego wspóÅ‚dziaÅ‚ania wspólników a status komandytariusza
DziaÅ‚alnoÅ›ciÄ… konkurencyjnÄ… jest zarówno uczestniczenie w spóÅ‚ce konkurencyjnej jak i prowadzenie konkurencyjnych interesów. SpóÅ‚kÄ… konkurencyjnÄ… jest spóÅ‚ka cywilna i spóÅ‚ki prawa handlowego prowadzÄ…ce interesy konkurencyjne w stosunku do spóÅ‚ki. Za interes konkurencyjny uznaje siÄ™ interes gospodarczy, innego podmiotu niż spóÅ‚ka (też interes osoby fizycznej w tym również wÅ‚asny interes wspólnika lub przedsiÄ™biorcy), jeżeli uzyskanie przezeÅ„ korzyÅ›ci ekonomicznych lub wzmocnienie jego pozycji na rynku wiąże siÄ™ ze stratÄ… lub osÅ‚abieniem pozycji spóÅ‚ki. Ma to miejsce w szczególnoÅ›ci, gdy, inny podmiot oferuje na tym samym rynku co spóÅ‚ka, tym samym odbiorcom, takie same lub podobne towary bÄ…dź usÅ‚ugi, które przez klientów traktowane sÄ… one jak substytuty. Podmiotem prowadzÄ…cym dziaÅ‚alność konkurencyjnÄ… jest ten podmiot, który we wÅ‚asnym imieniu i na swój rachunek prowadzi dziaÅ‚alność bÄ™dÄ…ca konkurencjÄ… dla spóÅ‚ki a także, jeżeli prowadzi takÄ… dziaÅ‚alność za poÅ›rednictwem innego podmiotu lub z podmiotem takim wspóÅ‚dziaÅ‚a w sposób majÄ…cy wpÅ‚yw na konkurowanie przezeÅ„ ze spóÅ‚kÄ…. Zaliczyć wiÄ™c tu należy udziaÅ‚ zwÅ‚aszcza wiÄ™kszoÅ›ciowy, w konkurencyjnej spóÅ‚ce, nawet wówczas, gdy nie jest połączony z wejÅ›ciem w skÅ‚ad jej organów, prowadzenie cudzych spraw jako prokurent, doradzanie w prowadzaniu interesów (konsulting) a także, w zależnoÅ›ci od danej sytuacji faktycznej tzw. cichy udziaÅ‚ w cudzym, konkurencyjnym przedsiÄ™wziÄ™ciu gospodarczym.
Na gruncie przepisów dawniej obowiÄ…zujÄ…cego Kodeksu handlowego spornym byÅ‚o, czy zakaz konkurencji obejmuje swym zakresem oprócz komplementariuszy również komandytariuszy. Art. 121 § 3 KSH rozstrzygnÄ…Å‚ spór stanowiÄ…c, że art. 56 i 57 KSH nie stosuje siÄ™ do komandytariuszy nie posiadajÄ…cych prawa prowadzenia spraw spóÅ‚ki lub reprezentowania jej, chyba że umowa stanowi inaczej (art. 121 § 3 KSH). Umowa może rozszerzać zakaz konkurencji na komandytariuszy nie prowadzÄ…cych spaw spóÅ‚ki i nie reprezentujÄ…cych jej. W umowie wspólnicy mogÄ… wskazać również, jakie dziaÅ‚ania nie bÄ™dÄ… uznawane za konkurencyjne i pod jakimi warunkami ich nie zakazujÄ….
W stosunku do komandytariuszy majÄ…cych uprawnienia do reprezentacji lub prowadzenia spraw spóÅ‚ki stosuje siÄ™ w zakresie zakazu konkurencji, o ile brak odmiennych postanowieÅ„ w umowie, przepisy o spóÅ‚ce jawnej (art. 56 i 57 KSH). Zgodnie z nimi wspólnik bez wyraźnej lub domniemanej zgody nie może zajmować siÄ™ interesami konkurencyjnymi, w szczególnoÅ›ci uczestniczyć w spóÅ‚ce konkurencyjnej jako wspólnik spóÅ‚ki cywilnej, spóÅ‚ki jawnej, partner, komplementariusz lub czÅ‚onek organu spóÅ‚ki. Komandytariusz może być zwolniony z zakazu konkurencji poprzez stosowny zapis umowny lub uchwałę wspólników. Zwolnienie jest celowe, jeżeli dotyczy spóÅ‚ki zależnej lub Å›ciÅ›le wspóÅ‚pracujÄ…cej ze spóÅ‚kÄ… udzielajÄ…cÄ… zezwolenia. Udzielona zgoda może zostać cofniÄ™ta, jeżeli uzasadnia to zmiana okolicznoÅ›ci faktycznych (np. sytuacja gospodarcza spóÅ‚ki), chyba że umowa wyklucza takÄ… możliwość lub jej cofniÄ™cie byÅ‚oby sprzeczne ze spoÅ‚eczno - gospodarczym przeznaczeniem uprawnienia pozostaÅ‚ych wspólników do żądania powstrzymywania siÄ™ od konkurowania lub byÅ‚oby sprzeczne z zasadami współżycia spoÅ‚ecznego. Wydaje siÄ™ jednak, że niedopuszczalne jest caÅ‚kowite zwolnienie uczestników spóÅ‚ki komandytowej z obowiÄ…zku lojalnoÅ›ci. Zakaz konkurencji jest przejawem ogólnego obowiÄ…zku lojalnoÅ›ci. Wspólnicy przez umowÄ™ spóÅ‚ki zobowiÄ…zujÄ… siÄ™ dążyć do osiÄ…gniÄ™cia wspólnego celu gospodarczego poprzez wspóÅ‚dziaÅ‚anie w sposób oznaczony (art. 3 KSH) a wykonujÄ…c swe zobowiÄ…zanie w tej mierze obowiÄ…zani sÄ… do zachowania starannoÅ›ci ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (art. 355 KC). Wspólnik jest obowiÄ…zany powstrzymać siÄ™ od wszelkiej dziaÅ‚alnoÅ›ci sprzecznej z interesami spóÅ‚ki (art. 56 § 1 KSH). Przepis ten swym zakresem obejmuje nie tylko dziaÅ‚alność konkurencyjnÄ…, ale również takie dziaÅ‚ania jak: rozpowszechnianie negatywnych opinii o spóÅ‚ce, wykorzystanie lub ujawnienie tajemnic handlowych, udzielenie finansowego wsparcia konkurentom, itp.
W razie nie respektowania przez komandytariusza zakazu konkurencji każdy z pozostaÅ‚ych wspólników, w terminie szeÅ›ciu miesiÄ™cy od dnia, w którym pozostali wspólnicy dowiedzieli siÄ™ o naruszeniu, nie później jednak niż z upÅ‚ywem trzech lat, może żądać wydania spóÅ‚ce korzyÅ›ci, które uzyskaÅ‚ wskutek przekroczenia zakazu oraz naprawienia wyrzÄ…dzonej szkody (art. 57 § 1 w zw.
z art. 103 KSH) a także może skorzystać z uprawnienia do żądania rozwiÄ…zania spóÅ‚ki z ważnych powodów przez sÄ…d (art. 63 § 1 w zw. z art. 103 KSH). Jeżeli ważne powody zachodzÄ… po stronie jednego ze wspólników, sÄ…d może na wniosek pozostaÅ‚ych wspólników orzec o wyłączeniu tego wspólnika ze spóÅ‚ki (art. 63 § 2 w zw. z art. 103 KSH).
Podstawa prawna:
-
Ustawa z dnia 15 wrzeÅ›nia 2000 r. - Kodeks spóÅ‚ek handlowych (Dz. U. 2000 r., Nr 94, poz. 1037, ze zm.);
-
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93, ze zmianami);
-
Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. 2007 r., Nr 155, poz. 1095, ze zm.)