Ochrona praw autorskich współtwórców programu komputerowego w związku z rozpoczęciem działalności gospodarczej - opinia prawna

Opinia prawna

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że tak oprogramowanie serwera służące przesyłaniu wiadomości sms, e-mail, jak i komputerowy program komunikacyjny, zostały stworzone przez trzy osoby, które są współtwórcami tego oprogramowania. Każdy z tych programów jest prawdopodobnie odrębnym utworem, dlatego też poniższe rozważania należy odnosić do każdego z tych programów komputerowych osobno.

Zgodnie z art. 9 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, współtwórcom przysługuje prawo autorskie wspólnie. Domniemywa się przy tym, że wielkości udziałów we wspólnym prawie są równe, a zatem każdemu z trzech współtwórców będzie przysługiwał udział w prawie autorskim do programu komputerowego, wynoszący 1/3. Zasadą jest, że każdy ze współtwórców może wykonywać prawo autorskie do swojej części utworu mającej samodzielne znaczenie, bez uszczerbku dla praw pozostałych współtwórców (o ile w ogóle takie części można wyróżnić). Do wykonywania prawa autorskiego do całości utworu potrzebna jest jednakże zgoda wszystkich współtwórców. Ponieważ jeszcze przed powstaniem utworu twórcy ustalili założenia dotyczące korzystania i dzielenia się przychodami z praw autorskich, w chwili obecnej, przed przystąpieniem do rozpowszechniania programu komputerowego, stwierdzenie współautorstwa oraz określenie wzajemnych relacji, praw i obowiązków współautorów, związanych z korzystaniem ze wspólnego prawa, najlepiej będzie określić w umowie pomiędzy współautorami. Umowa taka, poza określeniem przedmiotu wspólnego prawa (opis programu komputerowego) oraz stwierdzeniem faktu istnienia współwłasności praw autorskich majątkowych do tego przedmiotu, ma zabezpieczać wyłączność jednego ze współautorów, w zakresie sprzedaży programu komunikacyjnego oraz rozpowszechniania lub/ i korzystania przez niego z oprogramowania serwera. Wyłączność tę można w umowie zapewnić na dwa sposoby:

1. poprzez przeniesienie na jednego ze współautorów przez pozostałych, całości ich praw autorskich majątkowych do określonego programu. Wtedy tylko ten jeden współtwórca będzie wykonywał, samodzielnie, majątkowe prawa autorskie;

2. poprzez ustanowienie na rzecz jednego ze współtwórców, przez pozostałych, licencji wyłącznej obejmującej prawo rozpowszechniania określonego programu komputerowego (pole eksploatacji), na czas oznaczony lub na czas nieoznaczony.

Ponieważ założeniem współtwórców było ustalenie dla dwóch z nich (nie rozpowszechniających oprogramowania) w zryczałtowanej kwocie, zapłaty za każdą sprzedaną kopię programu komunikacyjnego oraz wynagrodzenia za każdego klienta - użytkownika programu komunikacyjnego przez czas trwania abonamentu - takie wynagrodzenie może być wynagrodzeniem za udzielenie licencji lub przeniesienie praw autorskich, o których była mowa powyżej.

Istotnym jest przepis, który uprawnia twórcę udzielającego licencji lub przenoszącego prawa autorskie do odstąpienia od umowy lub do wypowiedzenia i domagania się naprawienia szkody po bezskutecznym upływie dodatkowego terminu, nie krótszego niż sześć miesięcy., jeżeli nabywca autorskich praw majątkowych lub licencjobiorca, który zobowiązał się do rozpowszechniania utworu, nie przystąpi do rozpowszechniania w umówionym terminie, a w jego braku - w ciągu dwóch lat od przyjęcia utworu.

Zarówno umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych, jak i umowa o korzystanie z utworu, zwana dalej "licencją", obejmują pola eksploatacji wyraźnie w nich wymienione. W umowach licencji lub przeniesienia praw autorskich należy zatem wyraźnie wymienić pola eksploatacji, których umowa dotyczy, w innym przypadku na polach eksploatacji nie wymienionych w umowie prawa autorskie (licencja) nie zostaną przeniesione i pozostaną przy twórcy. W przypadku programu komputerowego autorskie prawa majątkowe obejmują prawo do (pola eksploatacji):

1. trwałego lub czasowego zwielokrotnienia programu komputerowego w całości lub w części jakimikolwiek środkami i w jakiejkolwiek formie; w zakresie, w którym dla wprowadzania, wyświetlania, stosowania, przekazywania i przechowywania programu komputerowego niezbędne jest jego zwielokrotnienie, czynności te wymagają zgody uprawnionego,

2. tłumaczenia, przystosowywania, zmiany układu lub jakichkolwiek innych zmian w programie komputerowym, z zachowaniem praw osoby, która tych zmian dokonała,

3. rozpowszechniania, w tym najmu, programu komputerowego lub jego kopii.

Nowelizacja dokonała pewnego wyłomu i tak twórca utworu wykorzystanego lub włączonego do utworu audiowizualnego oraz utworu wchodzącego w skład utworu zbiorowego, po powstaniu nowych sposobów eksploatacji utworów, nie może bez ważnego powodu odmówić udzielenia zezwolenia na korzystanie z tego utworu w ramach utworu audiowizualnego lub utworu zbiorowego na polach eksploatacji nieznanych w chwili zawarcia umowy.

Należy pamiętać, że umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.

Kolejnym zagadnieniem wymagającym odpowiedzi jest zapewnienie współtwórcom wyłączności na administrowanie serwerem oraz wynagrodzenie od każdego użytkownika przez czas trwania abonamentu. Dla ustalenia zasad współpracy w tym zakresie wydaje się celowe zawarcie z administratorami - współtwórcami umowy o świadczenie usług, to jest umowy o opiekę nad stworzonym systemem. Umowa ta może z kolei przybrać dwie formy: być umową niezależną od umowy przeniesienia praw autorskich, przewidywać wynagrodzenie za wykonywane usługi - jednak ta forma słabo zabezpiecza interesy współtwórców - administratorów. Druga forma umowy - umowy o świadczenie usług powiązanej z umową przeniesienia praw autorskich pozwoliłaby zapewnić współtwórcom - administratorom ochronę swoich interesów na wypadek naruszenia wyłączności administrowania przewidzianej w tej umowie lub też na wypadek braku zapłaty zgodnej z umową. Ta ochrona mogłaby przybrać postać uprawnienia do odstąpienia od umowy licencyjnej (przeniesienia praw autorskich).

Na koniec należy dodać, że zgodnie z wypracowanym poglądem orzecznictwa Sądu Najwyższego, powstałym na gruncie kodeksu handlowego, jednak aktualnym także pod rządami kodeksu spółek handlowych, autorskie prawa majątkowe mają zdolność aportową, a zatem mogą być przedmiotem wkładu niepieniężnego do spółki prawa handlowego.