Opłata z tytułu marnowania żywności

Sklepy, które handlują żywnością, powinny ograniczać ilość wyrzucanego, niesprzedanego towaru. Kogo dotyczy obowiązek oddawania niesprzedanego jedzenia. Jak zawrzeć umowę o współpracy z organizacją pozarządową (NGO)? Kogo dotyczy opłata za marnowanie żywności?

Kogo dotyczy obowiązek przeciwdziałania marnowaniu jedzenia?

Przepisy o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności mają służyć zmniejszeniu ilości jedzenia wyrzucanego przez przedsiębiorców handlujących żywnością. Te przepisy dotyczą żywności:

• której upływa termin ważności bądź data minimalnej trwałości,
• która ma wady wyglądu (w tym też opakowań).

Te regulacje obowiązują jednostki handlu (sklepy bądź hurtownie) o powierzchni sprzedaży powyżej 250 m², w których przychód ze sprzedawanej żywności stanowi co najmniej 50% przychodów ze sprzedaży wszystkich towarów. Jeżeli sprzedawca ma więcej niż 1 punkt sprzedaży, to wymienione kryteria stosuje odrębnie dla każdego punktu.

Jakie obowiązki mają sprzedawcy żywności?

Przedsiębiorcy zobowiązani do przeciwdziałania marnowaniu żywności, muszą:

• podpisać umowę z organizacją pozarządową dotyczącą przekazywania niesprzedanego jedzenia;
• prowadzić kampanie informacyjno-edukacyjne, we współpracy z organizacją pozarządową, której przekazują żywność - co najmniej 1 raz w roku, przez 2 kolejne tygodnie;
• składać roczne sprawozdania o ilości marnowanej żywności - do 31 marca roku następującego po roku, którego dotyczy informacja (np. sprawozdanie za rok 2025 trzeba będzie złożyć do 31 marca 2026 roku);
• zamieścić informację o wysokości należnej opłaty za marnowanie żywności bądź o wartości żywności przekazanej organizacjom pozarządowym, w sprawozdaniu finansowym oraz na swojej stronie internetowej, jeśli taką prowadzą.

Jak zawrzeć umowę z organizacją pozarządową (NGO)?

Jeżeli firma prowadzi sklep objęty obowiązkiem przeciwdziałania marnowaniu żywności, powinna znaleźć organizację pozarządową (NGO) zainteresowaną odbieraniem niesprzedanego jedzenia.

Ma swobodę w wyborze NGO, ale musi to być organizacja, która zgodnie ze swoim statutem zajmuje się wykonywaniem zadań w zakresie:

• pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywaniem szans tych rodzin i osób,
• wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej,
• działalności charytatywnej, polegającej m.in. na przekazywaniu żywności osobom potrzebującym bądź prowadzeniu zakładów żywienia zbiorowego dla osób potrzebujących.

Informacje o organizacjach, które działają w danej okolicy można znaleźć w starostwie powiatowym albo na portalu organizacji pozarządowych www.spis.ngo.pl. NGO zainteresowane odbiorem jedzenia mogą też same się zgłaszać do firm i proponować współpracę.

Z wybraną organizacją trzeba zawrzeć umowę, w formie pisemnej bądź elektronicznej – pod rygorem nieważności. Umowę w formie elektronicznej należy podpisać kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

Przykład:

Karol ma osiedlowy sklep spożywczy, którego powierzchnia sprzedaży to 75 m². Ze względu na małą powierzchnię lokalu, nie musi on zawierać umowy z organizacją pozarządową na przekazywania środków spożywczych.

Przykład:

Janina i Wojciech prowadzą sklep spożywczo-przemysłowy o powierzchni sprzedaży 260 m². Przychód z handlu żywnością stanowi jedynie 30% przychodu ze sprzedaży wszystkich towarów. Przedsiębiorcy nie muszą podpisywać umowy z organizacją pozarządową na przekazywanie jej środków spożywczych.

Przykład:

Rodzina Michalskich prowadzi hurtownię. Powierzchnia sprzedaży to 410 m². Blisko 80% przychodu, który uzyskują pochodzi z handlu naczyniami, a w 20% ze sprzedaży żywności. Rodzina ta nie musi zawierać umowy z organizacją pozarządową na przekazywanie jej środków spożywczych.

Przykład:

Wanda sprzedaje ciastka oraz wyroby garmażeryjne. Powierzchnia sprzedaży jej lokalu to 280 m². Cały przychód ze sprzedaży pochodzi z żywności. Wanda musi zatem podpisać umowę z organizacją pozarządową na przekazywanie jej żywności.

W umowie należy określić zasady współpracy z organizacją, której przedsiębiorca będzie za darmo przekazywał niesprzedane jedzenie. Umowa taka powinna zawierać postanowienia dotyczące:

• czasu oraz sposobu przekazywania NGO żywności, a także rodzaju przekazywanej żywności;
• podziału kosztów odbioru oraz dystrybucji żywności pomiędzy stronami umowy;
• przypadków, w których organizacja pozarządowa może zrezygnować bądź odmówić odbioru żywności;
• okresu obowiązywania umowy i odpowiedzialności stron za niedotrzymanie warunków umowy, w tym warunków wypowiedzenia.

Nie przekazuje się napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2% i napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5%.

Ustawa nie ogranicza liczby organizacji, z którymi przedsiębiorca może współpracować, przy czym z każdą z nich musi mieć podpisaną umowę. W razie wypowiedzenia umowy, firma ma 14 dni od jej rozwiązania na podpisanie nowej - chyba że to nie była jej jedyna umowa o przekazywanie im żywności.

Jeżeli - pomimo obowiązku – przedsiębiorca nie zawrze z organizacją pozarządową umowy dotyczącej nieodpłatnego przekazywania żywności, to grozi mu kara w wysokości 5 000 zł. Uniknie jej, jeśli wykaże, iż nie mógł podpisać umowy, bo na terenie powiatu, w którym działa nie ma odpowiedniej organizacji.

Na czym polega organizowanie kampanii edukacyjno-informacyjnych?

Samo podpisanie umowy i przekazywanie produktów spożywczych to nie jedyny sposób przeciwdziałania marnowaniu żywności, jaki przewidują przepisy prawne. Ponadto, co najmniej 1 raz w roku, przez co najmniej 2 kolejne tygodnie, przedsiębiorca powinien przeprowadzać w swoim sklepie kampanię edukacyjno-informacyjną na temat racjonalnego gospodarowania żywnością i przeciwdziałania marnowaniu żywności.

Powinien prowadzić ją wspólnie z organizacją pozarządową, której przekazuje jedzenie.

Jak złożyć sprawozdanie roczne o marnowanej żywności?

Przedsiębiorca objęty zakazem marnowania żywności co roku musi składać sprawozdanie o marnowanej żywności. Ma na to czas do 31 marca roku kalendarzowego następującego po roku, którego dotyczy sprawozdanie.

Sprawozdanie takie należy złożyć do wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej właściwego ze względu na teren województwa, w którym firma sprzedaje żywność.

Sprawozdanie zawiera dane o całkowitej masie marnowanej żywności w danym roku i o wysokości należnej opłaty za marnowanie żywności, razem ze wskazaniem wysokości opłaty, jaka ma być wpłacona do funduszu.

Jeśli sprzedawca żywności jest spółką prowadzącą sieć handlową składającą się z określonej liczby sklepów na terenie Polski, a poszczególne sklepy nie posiadają podmiotowości prawnej i nie są wyodrębnionymi spółkami ani oddziałami, to taka spółka powinna złożyć sprawozdania dotyczące wszystkich obiektów handlowych znajdujących się w poszczególnych województwach do wszystkich wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej właściwych ze względu na miejsce prowadzenia działalności w zakresie sprzedaży żywności.

Przykład:

Gdy sklepy położone są w 4 województwach, to należy złożyć 4 sprawozdania do odpowiednich wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

W takiej sytuacji każde sprawozdanie powinno dotyczyć łącznej powierzchni sprzedaży wszystkich sklepów w danym województwie. Analogicznie należy podać zbiorcze dane dla wszystkich sklepów w danym województwie.

Wzór sprawozdania jest w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 5 grudnia 2020 roku w sprawie wzoru sprawozdania o marnowanej żywności oraz wzoru zbiorczego sprawozdania o marnowanej żywności.

W sprawozdaniu należy podać w szczególności:

• imię i nazwisko bądź nazwę podmiotu,
• powierzchnię sprzedaży,
• adres miejsca zamieszkania bądź adres siedziby,
• NIP, REGON,
• dane dotyczące całkowitej masy marnowanej żywności i wysokości opłaty za marnowanie żywności.

Sprawozdanie można dostarczyć:

• osobiście do siedziby wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej na terenie województwa, w którym przedsiębiorca prowadzi działalność w zakresie sprzedaży żywności,
• pocztą tradycyjną albo
• pocztą elektroniczną.

Adresy pocztowe oraz adresy e-mail powinny znajdować się na stronach internetowych właściwych wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

Jeśli przedsiębiorca chce wysłać sprawozdanie drogą elektroniczną, powinien podpisać je podpisem kwalifikowanym.

Sprawozdanie o marnowanej żywności powinna podpisać osoba upoważniona (widniejąca w KRS bądź posiadająca odpowiednie pełnomocnictwo).

Ile wynosi opłata za marnowanie żywności?

Jeżeli zamiast oddać niesprzedaną żywność organizacji, z którą przedsiębiorca ma umowę, będzie ją wyrzucał, to musi przekazać tej organizacji opłatę za marnowanie żywności.

Ma na to czas do 30 kwietnia następującego po roku, którego opłata dotyczy. Opłata jest naliczana jako iloczyn stawki opłaty i masy marnowanej żywności.

Stawka opłaty wynosi 0,1 zł za 1 kg marnowanej żywności. Podstawą obliczenia opłaty jest 90% masy marnowanej żywności w kilogramach.

Wysokość opłaty firma oblicza samodzielnie, według wzoru:

                          90% x A x 0,1 zł = B
        - gdzie:
      A – oznacza masę marnowanej żywności (w kg),
      B – oznacza wysokość opłaty za marnowanie żywności (zł).

Wyliczoną w ten sposób wysokość opłaty za marnowanie żywności podaje się w sprawozdaniu.

Jeżeli wysokość obliczonej opłaty będzie niższa niż 300 zł, firma nie musi jej przekazywać. Jednak, ponieważ w sprawozdaniu trzeba uwzględnić powierzchnie i informacje dotyczące wszystkich sklepów prowadzonych przez firmę i zlokalizowanych w danym województwie, to jeśli te dane łącznie kwalifikują firmę do uiszczenia opłaty, to musi to zrobić.

Opłatę pomniejsza się o koszty, jakie przedsiębiorca poniósł na kampanie edukacyjno-informacyjne i koszty wykonania umowy z NGO (m.in. koszty transportu i dystrybucji żywności do organizacji).

Jeżeli firma nie rozliczy się z należnej opłaty albo ją zaniży, to inspektor ochrony środowiska ukarze ją mandatem w wysokości od 500 zł do 10 000 zł.

Gdzie wnieść opłatę za marnowanie żywności?

Jeśli firma nie ma umowy z organizacją - opłatę wnosi do wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

Jeżeli ma umowę z 1 organizacją - opłatę przekazuje tej organizacji.

Jeśli przedsiębiorca ma zawartą umowę z wieloma organizacjami i przekazywał im żywność - opłatę dzieli proporcjonalnie między te organizacje.

Jeżeli zaś ma umowę z wieloma organizacjami i nie przekazywał im żywności - opłatę dzieli po równo między te organizacje.

Przedsiębiorca zobowiązany musi zamieszczać informacje o wysokości należnej opłaty lub o wartości żywności przekazanej organizacjom pozarządowym w sprawozdaniu finansowym oraz na swojej stronie internetowej, jeżeli ją prowadzi.

Nad prawidłowością przestrzegania przepisów o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności czuwa Inspekcja Ochrony Środowiska.

Roczne sprawozdanie NGO o sposobie zagospodarowania otrzymanej żywności

Według art. 7 ust. 2 ustawy z 19 lipca 2019 r. o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności organizacje pozarządowe zobowiązane są do złożenia do GIOŚ pisemnego rocznego sprawozdania o sposobie zagospodarowania otrzymanej żywności, zawierającego dane o masie żywności otrzymanej od sprzedawców żywności oraz masie żywności, którą organizacja przekazała na rzecz potrzebujących, razem z wykazem sprzedawców żywności, od których otrzymała żywność.

Sprawozdanie takie należy składać do dnia 31 marca danego roku za rok poprzedni do Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska.

Edytowalna wersja sprawozdania o sposobie zagospodarowania otrzymanej żywności: sprawozdanie o sposobie zagospodarowania otrzymanej żywności

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 1645, ze zm.);
• ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych (Dz.U. z 2019 r., poz. 1649);
• rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 5 grudnia 2020 r. w sprawie wzoru sprawozdania o marnowanej żywności oraz wzoru zbiorczego sprawozdania o marnowanej żywności (Dz.U. z 2020 r., poz. 2246, ze zm.).

A.J.
Zespół e-prawnik.pl