Pełnomocnicy procesowi w postępowaniu cywilnym

20.12.2016

Rodzaje pełnomocnictwa

W postępowaniu przed sądem cywilnym strony i ich organy lub przedstawiciele ustawowi mogą działać osobiście lub przez pełnomocników. W artykule wskazemy kto może być pełnomocnikiem strony oraz jaki może być jego zakres i skutki.

Kto może być pełnomocnikiem strony w postępowaniu cywilnym?

Odnośnie pełnomocnictwa nie wprowadzono w postępowaniu cywilnym tzw. przymusu radcowsko - adwokackiego, jednakże znacznie ograniczono krąg osób, które mogą reprezentować strony przed sądem. Pełnomocnik strony, aby ją reprezentować, musi spełniać oczywiście warunek posiadania pełnej zdolności procesowej i postulacyjnej.

Pełnomocnikiem strony może być oczywiście adwokat lub radca prawny, a ponadto:

osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony
osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia,
współuczestnik sporu. W tej kategorii może stronę reprezentować każdy współuczestnik, bez względu na rodzaj współuczestnictwa. Nie może być reprezentantem strony interwenient uboczy (choćby samoistny), który nie jest współuczestnikiem, chociaż stosuje się do niego przepisy o współuczestnictwie jednolitym.
rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia

Ponadto, w kodeksie postępowania cywilnego znajdują się przepisy regulujące pełnomocnictwo przy pozczególnych rodzajach spraw. Te przepisy nie wyłączają oczywiście możliwości reprezentacji w drodze pełnomocnictwa przez wymienione wyżej osoby.

I tak np.:

w sprawach o ustalenie ojcostwa i o roszczenia alimentacyjne pełnomocnikiem może być również przedstawiciel właściwego organu jednostki samorządu terytorialnego w sprawach z zakresu pomocy społecznej oraz organizacji społecznej, mającej na celu udzielanie pomocy rodzinie. Wykaz tych organizacji społecznych jest określony, w drodze rozporządzenia, przez Ministra Sprawiedliwości.
w sprawach związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego pełnomocnikiem rolnika może być również przedstawiciel organizacji zrzeszającej rolników indywidualnych, której rolnik jest członkiem.
w sprawach związanych z ochroną praw konsumentów pełnomocnikiem może być przedstawiciel organizacji, do której zadań statutowych należy ochrona konsumentów.
w sprawach związanych z ochroną własności przemysłowej pełnomocnikiem twórcy projektu wynalazczego może być również przedstawiciel organizacji, do której zadań statutowych należą sprawy popierania własności przemysłowej i udzielania pomocy twórcom projektów wynalazczych.
w sprawach własności przemysłowej także rzecznik patentowy
w sprawach restrukturyzacji i upadłości także osoba posiadająca licencję doradcy restrukturyzacyjnego

Pełnomocnikiem pracownika lub ubezpieczonego może być także przedstawiciel związku zawodowego lub inspektor pracy, a także inny pracownik tego zakładu pracy, w którym dający umocowanie jest zatrudniony.

Odnośnie ubezpieczonego w grę może także wchodzić przedstawiciel organizacji zrzeszającej emerytów i rencistów.

Pełnomocnikiem pracodawcy niebędącego osobą prawną lub przedsiębiorcą albo organu rentowego może być również jego pracownik. Pełnomocnikiem wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności może być jego członek.

Pełnomocnikiem może być również osoba upoważniona w oddziale do reprezentowania przedsiębiorcy zagranicznego – zgodnie art. 87 ustawy swobodzie działalności gospodarczej, której dane zostały objęte wpisem tego oddziału do Krajowego Rejestru Sądowego. Ogranicza się to oczywiście do spraw o roszczenia związane z działalnością tego oddziału

Pełnomocnikiem osoby prawnej lub przedsiębiorcy, w tym nie posiadającego osobowości prawnej, może być również pracownik tej jednostki albo jej organu nadrzędnego.

Ponadto należy wskazać, że osoba prawna, która na podstawie odrębnych przepisów prowadzi obsługę prawną przedsiębiorcy, osoby prawnej lub innej jednostki organizacyjnej może udzielić pełnomocnictwa procesowego - w imieniu podmiotu, którego obsługę prawną prowadzi - adwokatowi lub radcy prawnemu, jeżeli została do tego upoważniona przez ten podmiot.

Jaki jest zakres udzielonego pełnomocnictwa procesowego?

Określenie pełnomocnictwa jako procesowe obejmuje z mocy samego prawa umocowanie do:

wszystkich łączących się ze sprawą czynności procesowych, nie wyłączając powództwa wzajemnego, skargi o wznowienie postępowania i postępowania wywołanego ich wniesieniem, jako też wniesieniem interwencji głównej przeciwko mocodawcy;
wszelkich czynności dotyczących zabezpieczenia i egzekucji;
udzielenia dalszego pełnomocnictwa procesowego adwokatowi lub radcy prawnemu;
zawarcia ugody, zrzeczenia się roszczenia albo uznania powództwa, jeżeli czynności te nie zostały wyłączone w danym pełnomocnictwie;
odbioru kosztów procesu od strony przeciwnej.

Jeżeli natomiast zakres, czas trwania i skutki umocowania będą uregulowane w sposób szerszy niż przedstawione pełnomocnictwo procesowe, wówczas ocenia się go przede wszystkim według treści tego pełnomocnictwa oraz przepisów prawa cywilnego. Skuteczność rozszerzonej treści prełnomocnictwa uzależniona jest od wyraźnego zawarcia w treści pełnomocnictwa umocowania do określonych czynności, przekraczających regulację ustawową.

Jeżeli pełnomocnictwo udzielone jest do poszczególnych czynności procesowych, wówczas o zakresie pełnomocnictwa będzie decydowała jego treść. Granice pełnomocnictwa procesowego można też zawęzić.

Pełnomocnictwo procesowe nie obejmuje z mocy prawa umocowania do wniesienia skargi kasacyjnej i udziału w postępowaniu kasacyjnym przed Sądem Najwyższym. Konieczne jest tu udzielenie oddzielnego pełnomonictwa, krąg osób uprawnionych do bycie pełnomocnikami jest tu zawężony do adwokatów lub radców prawnych, a w sprawach własności przemysłowej także do rzeczników patentowych.

Jak udzielić pełnomocnictwa?

Pełnomocnik jest zobowiązany dołączyć pełnomocnictwo do akt sprawy przy pierwszej czynności procesowej. Oznacza to, że pełnomocnictwo powinno być udzielane w formie pisemnej. Na pełnomocnictwie powinien znajdować się podpis mocodawcy. Do akt można również złożyć w pewnych przypadkach uwierzytelniony odpis pełnomocnictwa. Adwokat lub radca prawny są tutaj o tyle uprzywilejowani w stosunku do innych pełnomocników, ze sami mogą uwierzytelnić odpis udzielonego pełnomocnictwa.

Ustawodawca dopuścił także ustną formę udzielenia pełnomocnictwa w toku sprawy, przez oświadczenie złożone przez stronę i wpisane do protokołu.
Jeżeli zostanie ustanowiony adwokat, bądź radca prawny dla strony, która jest zwolniona od kosztów sądowych, to taką sytuację traktuje się jak udzielenie przez stronę pełnomocnictwa procesowego.

Odpowiednie ustanowienie pełnomocnictwa jest niezmiernie ważne, ponieważ brak umocowania sąd bierze pod uwagę w każdym stanie sprawy. Jeżeli zauważy, że pełnomocnik strony nie ma odpowiedniego umocowania (np. ma umocowanie do występowania przed sądem pierwszej instancji, a występuje przed sądem drugiej instancji w imieniu strony), to wówczas wzywa stronę do uzupełnienia takiego braku, wyznaczając odpowiedni termin. Jeżeli pełnomocnictwo nie zostanie uzupełnione, to wówczas czynności dokonane przez taką osobę pełnomocnika bez umocowania zostaną pominięte.

Jaki skutki procesowe powstają w momencie udzielenia pełnomocnictwa?

Jeżeli strona ustanowi pełnomocnika, to wówczas czynności dokonane przez niego będą pociągać za sobą skutki dla tej strony. Jednakże mocodawca stawający jednocześnie z pełnomocnikiem może niezwłocznie prostować lub odwoływać oświadczenia pełnomocnika.

W jaki sposób ustaje pełnomocnictwo?

Pełnomocnictwo może ustać przez wypowiedzenie przez jedną ze stron stosunku pełnomocnictwa lub przez jego wygaśnięcie.

Wypowiedzenie pełnomocnictwa procesowego przez mocodawcę odnosi skutek prawny w stosunku do sądu z chwilą zawiadomienia go o tym, w stosunku zaś do przeciwnika i innych uczestników - z chwilą doręczenia im tego zawiadomienia przez sąd.

Adwokat lub radca prawny, który wypowiedział pełnomocnictwo, obowiązany jest działać za stronę jeszcze przez dwa tygodnie, chyba że mocodawca zwolni go od tego obowiązku. Każdy inny pełnomocnik powinien, mimo wypowiedzenia, działać za mocodawcę przez ten sam czas, jeżeli jest to konieczne do uchronienia mocodawcy od niekorzystnych skutków prawnych.

Natomiast pełnomocnictwo wygasa w razie śmierci strony albo utraty przez nią zdolności sądowej. Jednakże pełnomocnik procesowy działa aż do czasu zawieszenia postępowania.

Pamiętaj, że:

pełnomocnikiem nie może być każda osoba, a jedynie osoby wskazane w Kodeksie postępowania cywilnego i aktach wykonawczych,
pełnomocnik musi mieć pełną zdolność procesową i pełną zdolność postulacyjną, a także odpowiednie umocowanie,
czynności dokonane przez prawidłowo umocowanego pełnomocnika odnoszą w zasadzie bezpośredni skutek dla strony.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. kodeks postępowania cywilnego Dz. U. z 2016 r. poz. 1822.

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.