Osoby w kryzysie psychicznym, potrzebujące pomocy psychologa, terapeuty bądź psychiatry albo zmagające się z uzależnieniem mogą uzyskać szybką pomoc. Gdzie można się zgłosić?

Pomoc dla dzieci i młodzieży doświadczających kryzysów i zaburzeń psychicznych

Pomoc psychologiczna, psychoterapeutyczna oraz psychiatryczna dla dzieci i młodzieży udzielana jest na 3 poziomach referencyjnych:

• I poziom – pomoc w warunkach ambulatoryjnych udzielana przez psychologów, psychoterapeutów i terapeutów środowiskowych (blisko 500 zespołów i ośrodków);
• II poziom – opieka dzienna bądź w warunkach ambulatoryjnych w poradni zdrowia psychicznego pod kierunkiem lekarzy psychiatrów, psychologów, psychoterapeutów oraz terapeutów zajęciowych (blisko 200 ośrodków);
• III poziom – opieka w szpitalu, w stacjonarnym oddziale psychiatrycznym. Pomocy w nim udzielają lekarze psychiatrzy, psychologowie, psychoterapeuci i terapeuci zajęciowi (ponad 30 ośrodków).

Telefon Zaufania dla dzieci oraz młodzieży:

Dzieci oraz młodzież mają możliwość skorzystania z anonimowego, bezpłatnego Telefonu Zaufania dla dzieci i młodzieży pod numerem 11 61 11. Telefon prowadzony jest przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę. Pomoc dostępna jest też w formie czatu przez stronę: https://116111.pl/

Dziecięcy Telefon Zaufania prowadzi również Rzecznik Praw Dziecka: 800 12 12 12

Leczenie psychiatryczne i uzależnień młodzieży i dzieci

Jeżeli dziecko potrzebuje pomocy, a jego stan psychiczny przeszkadza w normalnym funkcjonowaniu w życiu społecznym lub w edukacji, można skorzystać z pomocy specjalistów.

Każdy ze specjalistów może pomóc w terapii dziecka. Lekarz psychiatra postawi diagnozę, zaleci psychoterapię bądź farmakoterapię. Psycholog postawi diagnozę psychologiczną, oceni stan zdrowia oraz sporządzi plan terapeutyczny.

Leczenie psychiatryczne oraz leczenie uzależnień dzieci i młodzieży, odbywają się w trybach:

• ambulatoryjnym (porady lekarskie, psychologiczne bądź sesje psychoterapeutyczne);
• środowiskowym (wizyty domowe czy środowiskowe);
• dziennym (opieka lekarska, zajęcia terapeutyczne oraz sesje psychoterapeutyczne zorganizowane w ramach leczenia, 3 godziny dziennie, 5 dni w tygodniu, przez określony czas);
• stacjonarnym (całodobowy pobyt w oddziale, hostelu, zakładzie opiekuńczo-leczniczym).

Jeśli leczenie ambulatoryjne, środowiskowe czy dzienne nie przynoszą efektów terapeutycznych, to pacjent jest kierowany na leczenie w trybie stacjonarnym. Wszystkie tryby uzupełniają się w leczeniu.

Każda z form leczenia pomaga dzieciom oraz młodzieży:

• doświadczającym sytuacji kryzysowych,
• chorującym psychicznie bądź
• uzależnionym.

Organizacja opieki psychiatrycznej dla dzieci i młodzieży w Polsce

Jak wspomniano, pomoc psychologiczna, psychoterapeutyczna i psychiatryczna dla dzieci i młodzieży udzielana jest na 3 tzw. poziomach referencyjnych, zgodnie z potrzebami pacjentów. Poziom referencyjny określa formę uzupełniającej się wzajemnie opieki, jaką może być objęty pacjent:

• I poziom – pomoc w warunkach ambulatoryjnych w poradni psychologicznej udzielana przez psychologów, psychoterapeutów, terapeutów środowiskowych;
• II poziom – opieka dzienna lub w warunkach ambulatoryjnych w oddziale dziennym lub poradni zdrowia psychicznego pod kierunkiem lekarzy psychiatrów, psychologów, psychoterapeutów i terapeutów zajęciowych;
• III poziom – opieka w szpitalu, w stacjonarnym oddziale psychiatrycznym. Pomocy w nim udzielają lekarze psychiatrzy, psychologowie, psychoterapeuci, terapeuci zajęciowi.

I poziom – zespół lub ośrodek środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej dla dzieci i młodzieży

W razie występowania niepokojących objawów związanych z problemami psychicznymi możesz skorzystać z pomocy zespołu bądź ośrodka środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej dla dzieci i młodzieży – I poziom referencyjny. Świadczenia przeznaczone są dla dzieci oraz młodzieży do 21. roku życia, do ukończenia nauki w szkole ponadpodstawowej. Osoby poniżej 18. roku życia powinny mieć zgodę opiekuna prawnego na korzystanie ze świadczeń.

W zespole bądź ośrodku można skorzystać z takich świadczeń, jak: porada psychologiczna diagnostyczna, porada psychologiczna, sesja psychoterapii indywidualnej, sesja psychoterapii rodzinnej, sesja psychoterapii grupowej, sesja wsparcia psychospołecznego, wizyta, porada domowa bądź środowiskowa, wizyta osoby prowadzącej terapię środowiskową.

Świadczenia realizowane są przez zespół specjalistów: psychologa, psychoterapeutę i terapeutę środowiskowego.

Do świadczeń realizowanych przez zespół bądź ośrodek nie jest wymagane skierowanie.

Opieka w ramach I poziomu referencyjnego oparta jest przede wszystkim na realizacji świadczeń w środowisku, dlatego zalecany jest wybór placówki jak najbliżej miejsca zamieszkania.

II poziom – centrum zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży

W razie potrzeby uzyskania porady lekarza psychiatry można skierować się do:

• Centrum Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży - poradnia zdrowia psychicznego - II poziom referencyjny - w którym w ramach poradni zdrowia psychicznego dla dzieci, realizowane są świadczenia ambulatoryjne przez lekarzy psychiatrów, psychologów i psychoterapeutów;
• Centrum Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży – II poziom referencyjny - w którym w ramach poradni zdrowia psychicznego dla dzieci i na Oddziale dziennym psychiatrycznym rehabilitacyjnym dla dzieci, realizowane są odpowiednio świadczenia ambulatoryjne i dzienne przez lekarzy psychiatrów, psychologów, psychoterapeutów i terapeutów zajęciowych.

Do świadczeń realizowanych w poradni zdrowia psychicznego dla dzieci w zakresie II poziomu referencyjnego skierowanie nie jest wymagane.

 III poziom – ośrodek wysokospecjalistycznej całodobowej opieki psychiatrycznej 

W ramach oddziału psychiatrycznego dla dzieci realizowane są świadczenia stacjonarne przez lekarzy psychiatrów, psychologów, psychoterapeutów i terapeutów zajęciowych.

Do świadczeń realizowanych w zakresie III poziomu referencyjnego wymagane jest skierowanie. Można je dostać od lekarza ubezpieczenia zdrowotnego bądź z prywatnego gabinetu albo postanowieniem sądu. Wystawione przez lekarza skierowanie do szpitala jest ważne 14 dni.

Nie ma podziału na rejony. Zwykle dziecko zostanie skierowane do oddziału najbliższego miejsca zamieszkania, a czasami do miejsca, gdzie akurat przebywa (np. w czasie wakacji).

Jeśli dziecko powinno nagle i pilnie znaleźć się w szpitalu, to zostanie przyjęte do najbliższego z wolnym miejscem.

W stanie nagłego zagrożenia życia możesz zgłosić się do ośrodka III poziomu referencyjnego (szpitala) bez skierowania.

Jeżeli nastolatek ukończył 16 lat i więcej, to zostanie zapytany o zgodę na hospitalizację. Muszą się na nią zgodzić również rodzice bądź przedstawiciele ustawowi. Jeżeli są w tej kwestii odmiennego zdania, to decyzję podejmuje sąd rodzinny. W sytuacjach zagrożenia życia oraz zdrowia możliwe jest przyjęcie bez tej zgody do szpitala bądź oddziału psychiatrycznego. Każdorazowo musi być one zatwierdzone przez sąd rodzinny.

Inne świadczenia z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień dla dzieci i młodzieży

Dziecko otrzyma także profesjonalną opiekę medyczną:

• w poradniach specjalistycznych:
  • leczenia nerwic;
  • poradni dla osób z autyzmem dziecięcym bądź innymi całościowymi zaburzeniami rozwoju;
  • poradni leczenia uzależnień;
• w oddziałach dziennych dla osób z autyzmem dziecięcym lub innymi całościowymi zaburzeniami rozwoju;
• w oddziałach stacjonarnych:
  • leczenia zaburzeń nerwicowych;
  • leczenia uzależnień;
  • psychiatrii sądowej w warunkach wzmocnionego zabezpieczenia;
• w zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno–opiekuńczych;
• w hostelach dla osób z zaburzeniami psychicznymi bądź dla osób uzależnionych.

Pomoc psychologiczna dla dorosłych

Osoba dorosła, która ukończyła 18 lat, może skorzystać ze świadczeń w centrum zdrowia psychicznego (CZP), jeśli takie istnieje na obszarze jej zamieszkania. Aby to zrobić, należy zgłosić się do punktu zgłoszeniowo-koordynacyjnego (PZK) funkcjonującego w ramach centrum. Czekają tam specjaliści – pielęgniarka psychiatryczna, psycholog, psychoterapeuta lub psychiatra. Pacjent nie potrzebuje skierowania, nie musi się też zapisywać, zapowiadać swojego przyjścia ani wcześniej się rejestrować.

Na terenie kraju poza obszarem działań CZP możliwe jest korzystanie z porad psychiatry w ramach poradni zdrowia psychicznego. Informacje o miejscach udzielania świadczeń można uzyskać przez całodobową Telefoniczną Informację Pacjenta, pod numerem telefonu: 800 190 590

Wykaz Centrum Zdrowia Psychicznego

Centrum Wsparcia dla osób dorosłych

Każda osoba potrzebująca wsparcia i pomocy w stanach wystąpienia kryzysu psychicznego, może skorzystać z Centrum Wsparcia dla osób dorosłych w kryzysie psychicznym, które jest prowadzone przez Fundację Itaka Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych.

Centrum oferuje całodobową, bezpłatną dostępność oraz pomoc pod nr telefonu 800 70 2222 i internet (e-mailowo poprzez czat, videorozmowę oraz stronę internetową https://centrumwsparcia.pl/centrum-wsparcia/). Na stronie dostępny jest grafik dyżurowania specjalistów, czyli: psychiatry, prawnika, pracownika socjalnego, terapeuty uzależnień, asystenta zdrowienia, seksuologa.

Ogólnopolski Telefon Zaufania Uzależnienia 800 199 990 oferuje wsparcie osobom z problemami związanymi z uzależnieniem i ich bliskim, a także rozmowę z wykwalifikowanymi konsultantami celem uzyskania informacji na temat leczenia, terapii oraz innych form pomocy. Telefon Zaufania jest dostępny dla osób z całej Polski i działa codziennie w godzinach 16.00-21.00. Pomoc udzielana przez telefon jest anonimowa, bezpieczna i oparta na zasadzie zaufania. Ogólnopolski Telefon Zaufania Uzależnienia prowadzony jest przez Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom.

W sytuacji kryzysowej można również skorzystać z pomocy całodobowego telefonu wsparcia emocjonalnego nr 116 123 – Ogólnopolska Poradnia Telefoniczna dla Osób Przeżywających Kryzys Emocjonalny oraz online na stronie platforma 116sos.pl.

W nagłej sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia...

W nagłej sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia należy:

• zadzwonić pod numer alarmowy 112;
• zadzwonić na pogotowie ratunkowe 999;
• udać się na najbliższą izbę przyjęć w szpitalu, w którym znajduje się oddział psychiatryczny lub oddział psychiatryczny dla dzieci;
• udać się na SOR (szpitalny oddział ratunkowy) w szpitalu, w którym znajduje się oddział psychiatryczny lub oddział psychiatryczny dla dzieci.

W takich okolicznościach nie potrzeba skierowania do szpitala.

Psycholog, psychoterapeuta czy psychiatra?

Po pomoc psychologiczną, psychiatryczną bądź na leczenie uzależnień można zgłosić się do specjalistów pracujących w placówkach, które mają umowę z NFZ. Są to m.in. psycholodzy, psychoterapeuci oraz psychiatrzy.

Psychiatra

Psychiatra stawia diagnozę oraz ustala plan terapeutyczny, tj. plan leczenia, również farmakologicznego. Robi to (często po konsultacji z psychologiem) na podstawie:

• wywiadu z pacjentem,
• badań diagnostycznych, np. laboratoryjnych,
• oceny stanu psychicznego oraz somatycznego pacjenta.

Psychiatra może zadecydować o leczeniu w szpitalu, wystawiając skierowanie. Może też skierować Cię na psychoterapię albo na oddział dzienny.

Do psychiatry należy zgłaszać się samemu bądź z dzieckiem przy dużym nasileniu objawów oraz znacznym zaburzeniu funkcjonowania. Te sytuacje to np. nasilona mania, nasilona depresja, schizofrenia, myśli samobójcze czy autoagresja.

Psycholog

Psycholog zajmuje się diagnozowaniem problemów za pomocą:

• pogłębionej diagnostyki osobowości;
• oceny procesów poznawczych;
• oceny dyspozycji psychicznych.

Diagnozuje on pacjenta na podstawie wywiadu, którego istotą jest rozmowa, ale często też testy psychologiczne.

Psycholog oferuje ponadto pomoc psychologiczną i wsparcie psychospołeczne.

Psycholog nie zajmuje się psychoterapią ani nie zleca leczenia farmakologicznego. Ustala z pacjentem plan terapeutyczny oraz kieruje go do specjalisty (najczęściej psychiatry bądź psychoterapeuty), u którego otrzyma on profesjonalne leczenie. Do psychologa należy zgłaszać się z bieżącymi problemami, które utrudniają codzienne funkcjonowanie. Można skorzystać z jego usług także w sytuacji, kiedy dana osoba nie wie, do jakiego specjalisty ma się udać.

Psychoterapeuta

Psychoterapeuta zajmie się przepracowaniem z pacjentem nasilających się problemów oraz trudności wywołujących zaburzenia psychiczne czy somatyczne. Psychoterapia prowadzona jest według określonej metody i zawsze stanowi element planu terapeutycznego, tzn. ustalonego planu leczenia. Do psychoterapeuty należy zgłaszać się po wcześniejszej wizycie u lekarza bądź psychologa. Wyróżnia się:

• indywidualną psychoterapię krótkoterminową (do 25 sesji w ciągu pół roku);
• indywidualną psychoterapię długoterminową (do 75 sesji w ciągu roku);
• indywidualną psychoterapię podtrzymującą (po zakończeniu psychoterapii krótko- bądź długoterminowej, do 15 sesji w ciągu pół roku);
• psychoterapię grupową krótkoterminową (do 50 sesji w ciągu pół roku);
• psychoterapię grupową długoterminową (do 110 sesji w ciągu roku);
• psychoterapie podtrzymującą (po zakończeniu psychoterapii krótko- lub długoterminowej, do 15 sesji w ciągu pół roku);
• psychoterapię rodzinną (od 6 do 12 sesji w ciągu pół roku).

Psychoterapię na NFZ może prowadzić osoba, która spełnia wszystkie wymienione warunki:

• ma tytuł zawodowy lekarza, magistra pielęgniarstwa bądź magistra psychologii, pedagogiki, resocjalizacji czy socjologii,
• posiada status osoby uczestniczącej co najmniej 2 lata w podyplomowym szkoleniu w zakresie oddziaływań psychoterapeutycznych mających zastosowanie w leczeniu zaburzeń zdrowia – w przypadku osoby pracującej pod nadzorem certyfikowanego  psychoterapeuty – lub ukończyła podyplomowe szkolenie w zakresie oddziaływań psychoterapeutycznych stosowanych w leczeniu zaburzeń zdrowia, które:
  • było prowadzone metodami o udowodnionej naukowo skuteczności, zwłaszcza metodą terapii humanistyczno-doświadczeniowej bądź integracyjnej, lub poznawczo-behawioralnej, lub psychoanalitycznej, lub psychodynamicznej, lub systemowej i było realizowane w wymiarze co najmniej 1200 godzin (albo przed 2007 rokiem w wymiarze określonym w programie szkolenia,
  • zakończyło się egzaminem przed komisją zewnętrzną wobec podmiotu kształcącego,
• ma certyfikat psychoterapeuty bądź pracuje pod nadzorem osoby z takim certyfikatem.

Psychoterapię dzieci i młodzieży może także poprowadzić specjalista psychoterapii dzieci i młodzieży. Jest to osoba, która:

• uzyskała tytuł specjalisty w dziedzinie psychoterapii dzieci i młodzieży

lub

• posiada decyzję ministra właściwego do spraw zdrowia o uznaniu dorobku naukowego lub zawodowego za równoważny ze zrealizowaniem programu szkolenia specjalizacyjnego w tej dziedzinie.

Leczenie ambulatoryjne dorosłych

Jeśli dana osoba lub osoba jej bliska wymaga leczenia psychiatrycznego, ale nie potrzebuje szpitala, to może uzyskać odpowiednią pomoc.

Ze świadczeń opieki psychiatrycznej oraz leczenia uzależnień można skorzystać m.in. w trybie ambulatoryjnym (wizyty u lekarza psychiatry bądź psychologa). Obejmuje to też leczenie środowiskowe (wizyty domowe lekarza psychiatry lub psychologa). Wszystko zależy od potrzeb i stanu zdrowia.

Centra zdrowia psychicznego

Osoba dorosła, która ukończyła 18 lat, może skorzystać ze świadczeń w centrum zdrowia psychicznego (CZP), jeżeli takie istnieje na obszarze jej zamieszkania. Żeby to zrobić, powinna zgłosić się do punktu zgłoszeniowo-koordynacyjnego (PZK) funkcjonującego w ramach centrum. Czekają tam na nią specjaliści – pielęgniarka psychiatryczna, psycholog, psychoterapeuta bądź psychiatra. Nie potrzebuje przy tym skierowania. Nie musi się zapisywać, zapowiadać swojego przyjścia ani wcześniej się rejestrować.

Do zadań punktu zgłoszeniowo-koordynacyjnego należy:

• udzielanie informacji o zakresie działania centrum i możliwości uzyskania świadczeń opieki zdrowotnej,
• wstępna ocena potrzeb zdrowotnych, uzgodnienie wstępnego planu postępowania terapeutycznego i udzielenie możliwego wsparcia,
• uzgodnienie terminu przyjęcia i wskazanie miejsca uzyskania niezbędnego świadczenia psychiatrycznego, w sytoacjach pilnych nie później niż 72 godziny od zgłoszenia,
• wskazanie miejsca uzyskania niezbędnego świadczenia z pomocy społecznej – jeśli jest potrzebne,
• udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.

W zależności od potrzeb i stanu zdrowia pacjentowi w centrum udzielane są świadczenia w trybie:

• ambulatoryjnym, w tym leczenia środowiskowego,
• dziennym,
• stacjonarnym,
• w miejscu udzielania pomocy doraźnej.

Mapa centrów zdrowia psychicznego

Świadczenia ambulatoryjne i leczenie środowiskowe w poradni i w środowisku

W poradni zdrowia psychicznego możesz skorzystać z:

• porady i diagnozy lekarza psychiatry,
• porady i diagnozy psychologicznej,
• sesji psychoterapeutycznych indywidualnych, grupowych, rodzinnych i wsparcia psychospołecznego – przeprowadzanych przez psychoterapeutę.

Podobne świadczenia realizowane są w poradniach wysokospecjalistycznych, m.in. leczenia nerwic, seksuologii i patologii współżycia, dla osób z autyzmem dziecięcym. Oferuje je też leczenie środowiskowe (domowe) – wówczas udzielane są pacjentowi w jego środowisku zamieszkania.

Pacjent poradni ma prawo poprosić o bezpłatną wizytę domową lekarza psychiatry bądż psychologa. Możesz też skorzystać z bezpłatnego transportu sanitarnego.

Leczenie w poradni uzależnień

W poradni leczenia uzależnień leczone są osoby uzależnione m.in. od alkoholu, narkotyków, hazardu, mediów cyfrowych czy innych uzależnień behawioralnych, jak i współuzależnieni. Są to osoby spokrewnione bądź niespokrewnione z osobą uzależnioną, które wspólnie z nią mieszkają i gospodarują. Są to również osoby, których stan psychiczny powstał na skutek pozostawania w związku emocjonalnym z osobą uzależnioną. Do poradni leczenia uzależnień nie trzeba mieć skierowania.

Podczas leczenia pacjent ma prawo do: bezpłatnych porad lekarskich i terapii prowadzonej przez specjalistę psychoterapii uzależnień, psychologa, psychoterapeutę lub instruktora terapii uzależnień.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. 2004 r. z 2021 r. poz. 1285, z późn. zm.);
• ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz.U. z 2020 r. poz. 849);
• ustawa o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. z 2020 r. poz. 685);
• rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień (Dz.U. z 2019 r. poz. 1285, z późn. zm.).

A.J.
Zespół e-prawnik.pl