Powstanie i ustanie stosunku pracy nauczycieli akademickich
Nauczycielami akademickimi są:
- pracownicy naukowo-dydaktyczni zatrudnieni na stanowiskach:
- profesora zwyczajnego,
- profesora nadzwyczajnego,
- adiunkta,
- asystenta,
- pracownicy dydaktyczni zatrudnieni na stanowiskach:
- starszego wykładowcy,
- wykładowcy,
- lektora,
- instruktora,
- pracownicy naukowi zatrudnieni na stanowiskach:
- profesora zwyczajnego,
- profesora nadzwyczajnego,
- adiunkta,
- asystenta.
Senat uczelni może ustalić inne nazwy stanowisk pracowników dydaktycznych
Kto może zostać nauczycielem akademickim?
Kandydat na stanowisko nauczyciela akademickiego musi spełniać szereg warunków, Może to być osoba, która:
- posiada pełną zdolność do czynności prawnych,
- nie została ukarana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo z niskich pobudek,
- nie została ukarana karą dyscyplinarną w postaci: zwolnienia z pracy połączonym z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczycielskim w okresie trzech lat od ukarania lub wydalenia z zawodu nauczycielskiego połączone z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczycielskim
- korzysta z praw publicznych,
- posiada kwalifikacje odpowiednie, określone przepisami prawa kwalifikacje i tak:
- na stanowisku profesora zwyczajnego można zatrudnić osobę, która posiada tytuł naukowy,
- na stanowisku profesora nadzwyczajnego można zatrudnić osobę, która posiada tytuł naukowy lub stopień naukowy doktora habilitowanego,
- na stanowisku adiunkta można zatrudnić osobę, która posiada stopień naukowy,
- na stanowisku asystenta można zatrudnić osobę, która posiada tytuł zawodowy magistra lub równorzędny tytuł zawodowy.
Statut uczelni może określić dodatkowe wymagania co do kwalifikacji zawodowych osób kandydujących na wyżej wymienione stanowiska.
Na zasadzie wyjątku można zatrudnić na stanowisku profesora nadzwyczajnego w uczelni osobę nie posiadającą tytułu naukowego lub stopnia naukowego doktora habilitowanego. Dotyczy to ściśle określonych przepisami prawa specjalności.
Kwalifikacje zawodowe, jakie powinna posiadać osoba zatrudniana na stanowisku dydaktycznym, określa statut uczelni.
Mianowanie podstawą nawiązania stosunku pracy nauczyciela akademickiego
Stosunek pracy z nauczycielem akademickim nawiązuje się na podstawie mianowania.
Mianowanie po raz pierwszy na dane stanowisko w uczelni pracownika naukowo-dydaktycznego i naukowego oraz starszego wykładowcy i wykładowcy następuje po zakwalifikowaniu w drodze konkursu otwartego.
Kryteria kwalifikacyjne oraz tryb przeprowadzania konkursu określa statut uczelni.
Na stanowisko profesora zwyczajnego mianuje właściwy minister na wniosek rektora, złożony za zgodą właściwej rady wydziału oraz senatu.
Na stanowisko profesora nadzwyczajnego mianuje rektor na wniosek dziekana, złożony za zgodą właściwej rady wydziału, po zasięgnięciu opinii senatu.
Na inne stanowiska nauczycieli akademickich na wydziałach lub w innych podstawowych jednostkach organizacyjnych uczelni mianuje rektor na wniosek dziekana, zaopiniowany przez właściwą radę wydziału.
Na pozostałe stanowiska nauczycieli akademickich mianuje rektor na wniosek kierownika jednostki organizacyjnej określonej w statucie uczelni.
Mianowanie na stanowisko profesora zwyczajnego lub profesora nadzwyczajnego osoby mającej tytuł naukowy następuje na stałe.
Pierwsze mianowanie osoby nie posiadającej tytułu naukowego na stanowisko profesora nadzwyczajnego następuje na okres pięciu lat, a następne - na czas nie określony.
Jeżeli po upływie okresu lub okresów zatrudnienia osoby nie mającej tytułu naukowego na stanowisku profesora nadzwyczajnego osoba ta nie jest mianowana na to stanowisko, wraca na poprzednio zajmowane stanowisko, jeżeli nie była pracownikiem uczelni, mianuje się ją na stanowisko adiunkta lub starszego wykładowcy.
Na stanowisko adiunkta mianuje się na czas nie określony.
Okres zatrudnienia na stanowisku adiunkta osoby nie mającej stopnia naukowego doktora habilitowanego nie powinien przekroczyć dziewięciu lat, chyba że statut uczelni określi dłuższy okres.
Na stanowisko asystenta mianuje się na czas nie określony.
Osobę, która nie odbyła stażu asystenckiego, podczas jednego z dwóch ostatnich lat studiów czyli nie przygotowywała się w charakterze asystenta-stażysty do podjęcia obowiązków nauczyciela akademickiego, mianuje się po raz pierwszy na stanowisko asystenta na okres jednego roku.
Łączny okres zatrudnienia na stanowisku asystenta osoby nie mającej stopnia naukowego doktora nie powinien przekroczyć ośmiu lat.
Bieg terminów, o których mowa wyżej (9 i 8 lat zatrudnienia), ulega zawieszeniu na czas trwania urlopu macierzyńskiego i wychowawczego, urlopu dla poratowania zdrowia i urlopu uzyskanego w związku z zatrudnieniem poza uczelnią w celu nabycia umiejętności praktycznych przydatnych do wykonywania obowiązków pracowników naukowo-dydaktycznych oraz na czas trwania służby wojskowej.
Wyjątek: Umowa o pracę z nauczycielem akademickim
Nawiązanie stosunku pracy z nauczycielem akademickim, który ma być zatrudniony w uczelni jako dodatkowym miejscu pracy, w niepełnym wymiarze czasu pracy albo też dla wykonania określonych zadań, następuje w drodze umowy o pracę. Umowę o pracę zawiera rektor, na wniosek kierownika jednostki organizacyjnej określonej w statucie uczelni, po zasięgnięciu opinii właściwej rady wydziału.
Stosunek pracy z nauczycielem akademickim w uczelni niepaństwowej nawiązuje się w drodze umowy o pracę. Umowę o pracę zawiera i rozwiązuje w imieniu uczelni organ wskazany w jej statucie.
W jaki sposób stosunek pracy z mianowanym nauczycielem akademickim może zostać rozwiązany?
Stosunek pracy z mianowanym nauczycielem akademickim może być rozwiązany:
- na mocy porozumienia stron,
- z końcem roku akademickiego przez oświadczenie pracownika o wypowiedzeniu, z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia.
- na mocy decyzji właściwego organu w razie:
- czasowej niezdolności do pracy nauczyciela spowodowanej jego chorobą, jeżeli okres tej nieobecności przekracza jeden rok, a w razie stwierdzenia przez lekarza prowadzącego badania okresowe lub kontrolne poprawy stanu zdrowia i możliwości powrotu do pracy - jeżeli okres ten przekracza dwa lata; rozwiązanie stosunku pracy może nastąpić bez zachowania okresu wypowiedzenia,
- nie usprawiedliwionego niezgłoszenia się nauczyciela na badanie przez lekarza prowadzącego badania okresowe lub kontrolne, o którego przeprowadzenie wniosła uczelnia, po zasięgnięciu opinii lekarza; rozwiązanie stosunku pracy może nastąpić bez zachowania okresu wypowiedzenia,
- zniesienia uczelni lub przekształcenia jej struktury w sposób uniemożliwiający dalsze zatrudnienie na dotychczas zajmowanym stanowisku; rozwiązanie stosunku pracy następuje z końcem roku akademickiego, z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia.
Stosunek pracy z nauczycielem akademickim mianowanym na czas nie określony może być rozwiązany również z innych ważnych przyczyn z końcem roku akademickiego na mocy decyzji właściwego organu, po uzyskaniu zgody organu kolegialnego wskazanego w statucie uczelni. Okres wypowiedzenia stosunku pracy z nauczycielem akademickim wynosi sześć miesięcy.
Stosunek pracy z nauczycielem akademickim zostanie rozwiązany na mocy decyzji właściwego organu:
- bez zachowania okresu wypowiedzenia - w razie orzeczenia przez lekarza orzecznika trwałej niezdolności nauczyciela do pracy na zajmowanym stanowisku; badanie nauczyciela przez lekarza może nastąpić na wniosek nauczyciela akademickiego lub uczelni,
- z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia z końcem roku akademickiego - w razie otrzymania przez nauczyciela dwukrotnie, w odstępie nie krótszym niż jeden rok, a nie dłuższym niż dwa lata, negatywnej oceny okresowej, której podlegają wszyscy nauczyciele akademiccy. (Oceny nauczyciela akademickiego dokonuje się co cztery lata lub na wniosek kierownika jednostki organizacyjnej uczelni także przed upływem okresu, na który nauczyciel akademicki został zatrudniony; w przypadku otrzymania przez nauczyciela akademickiego oceny negatywnej, dodatkową ocenę przeprowadza się po upływie roku).
W jaki sposób stosunek pracy z adiunktem lub asystentem mianowanym na czas określony może zostać rozwiązany?
Rozwiązanie stosunku pracy z adiunktem lub asystentem mianowanym na czas nie określony następuje na mocy decyzji właściwego organu z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia z końcem roku akademickiego, w którym upłynął okres zatrudnienia.(maksymalnie: 9 lat dla adiunkta nie mającego stopnia naukowego doktora habilitowanego, o ile statut uczelni nie stanowi inaczej oraz 8 lat dla asystenta nie mającego stopnia naukowego doktora).
Stosunek pracy z mianowanym nauczycielem akademickim wygasa z mocy prawa w razie:
- stwierdzenia, że mianowanie nastąpiło na podstawie fałszywych lub nieważnych dokumentów,
- porzucenia pracy,
- prawomocnego ukarania karą dyscyplinarną zwolnienia z pracy lub wydalenia z zawodu nauczycielskiego,
- prawomocnego skazania na karę utraty praw publicznych lub prawa wykonywania zawodu nauczyciela,
- upływu trzymiesięcznego okresu nieobecności w pracy z powodu odbywania kary pozbawienia wolności,
- upływu okresu, na który nastąpiło mianowanie.
Kiedy stosunek pracy z mianowanym nauczycielem akademickim wygasa?
Stosunek pracy z mianowanym nauczycielem akademickim wygasa z końcem roku akademickiego, w którym:
- nauczyciel akademicki ukończył 65 lat życia, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia nabycie prawa do emerytury; jeżeli z ukończeniem 65 lat życia nauczyciel akademicki nie nabył prawa do emerytury, wygaśnięcie stosunku pracy następuje z końcem roku akademickiego, w którym nabył to prawo lub w którym ukończył 70 lat życia,
- nauczyciel akademicki zatrudniony na stanowisku profesora zwyczajnego lub profesora nadzwyczajnego ukończył 70 lat życia.
Organem właściwym do rozwiązania lub do stwierdzenia wygaśnięcia stosunku pracy z mianowanym nauczycielem akademickim jest organ uprawniony do mianowania na właściwe stanowisko.
W zakresie roszczeń mianowanego nauczyciela akademickiego z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania przez uczelnię stosunku pracy za wypowiedzeniem stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu pracy dotyczące uprawnień pracownika w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę (odwołanie od wypowiedzenia umowy, w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu).
W zakresie roszczeń mianowanego nauczyciela akademickiego z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania przez uczelnię stosunku pracy bez wypowiedzenia lub stwierdzenia jego wygaśnięcia stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu pracy w zakresie uprawnień pracownika w razie niezgodnego z prawem rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia (roszczenie o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie, o przywróceniu do pracy lub odszkodowaniu orzeka sąd pracy).
Rozwiązanie i wygaśnięcie umowy o pracę z nauczycielem akademickim następuje na zasadach określonych w Kodeksie pracy, z tym że rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem następuje z końcem roku akademickiego.
Jaki status mają pracownicy dydaktyczni uczelni zawodowej?
Pracownicy dydaktyczni uczelni zawodowej są nauczycielami akademickimi zatrudnianymi na stanowiskach:
- profesora,
- wykładowcy,
- asystenta.
Takim nauczycielem akademickim może zostać osoba, która:
- posiada pełną zdolność do czynności prawnych,
- nie została ukarana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo z niskich pobudek,
- nie została ukarana karą dyscyplinarną w postaci: zwolnienia z pracy połączonego z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczycielskim w okresie trzech lat od ukarania lub wydalenia z zawodu nauczycielskiego połączonego z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczycielskim.
- korzysta z pełni praw publicznych,
- posiada kwalifikacje określone w ustawie, a mianowicie
- na stanowisku profesora może być zatrudniona osoba posiadająca tytuł naukowy lub stopień naukowy doktora habilitowanego albo stopień naukowy doktora oraz doświadczenia zawodowe zdobyte poza szkolnictwem wyższym,
- na stanowisku wykładowcy można zatrudnić osobę posiadającą stopień naukowy doktora albo tytuł zawodowy magistra, magistra inżyniera lub równorzędny oraz doświadczenie zawodowe zdobyte poza szkolnictwem wyższym,
- na stanowisku asystenta można zatrudnić osobę posiadającą tytuł zawodowy magistra, magistra inżyniera lub równorzędny.
Doświadczenie zawodowe, jakie powinna posiadać osoba zatrudniana na wspomnianych stanowiskach dydaktycznych oraz tryb postępowania kwalifikacyjnego potwierdzającego to doświadczenie określa statut uczelni zawodowej.
Statut państwowej uczelni zawodowej może określić inne dodatkowe wymagania odnośnie do kwalifikacji zawodowych nauczycieli akademickich.
Na jakiej podstawie są zatrudniani nauczyciele akademiccy państwowych uczelni zawodowych?
Nauczyciele akademiccy państwowej uczelni zawodowej zatrudniani są na podstawie umowy o pracę.
Stosunek pracy z nauczycielami akademickimi nawiązuje i rozwiązuje rektor na wniosek kierownika jednostki organizacyjnej zaopiniowany przez senat państwowej uczelni zawodowej.
Rozwiązanie lub wygaśnięcie umowy o pracę z nauczycielami akademickimi następuje na zasadach określonych w Kodeksie pracy, z tym że rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem następuje z końcem roku akademickiego.
Pamiętaj, że:
- Stosunek pracy z mianowanym nauczycielem akademickim może być rozwiązany na mocy porozumienia stron, bez konieczności podjęcia odrębnej decyzji właściwego organu uczelni,
- Bezwzględnie obowiązujący charakter przepisów przewidujących zatrudnienie na podstawie mianowania pozwala, w sytuacjach gdy ustawa zabrania zatrudnienia pracownika na podstawie umowy o pracę, na traktowanie umowy o pracę z pracownikiem jako jego mianowania, jeżeli pochodzi od uprawnionego do tego organu i nie narusza innych przepisów dotyczących mianowania,
- W razie niezgodnego z prawem rozwiązania z mianowanym nauczycielem akademickim stosunku pracy za wypowiedzeniem możliwe jest uznanie przez sąd pracy, że przywrócenie do pracy byłoby niemożliwe lub niecelowe i zasądzenie na rzecz tego nauczyciela odszkodowania,
- Nieznaczny brak pełnego obciążenia zajęciami dydaktycznymi nie jest ważną przyczyną uzasadniającą wypowiedzenie nauczycielowi akademickiemu stosunku pracy.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz. U. 1990 r., Nr 65, poz. 385),
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1997 r. o wyższych szkołach zawodowych (Dz. U. 1997 r., Nr 96, poz. 590).
Michał Włodarczyk
Radca Prawny
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?