Kiedy rusza program Pracowniczych Planów Kapitałowych?

20.11.2018

Ustawa o Pracowniczych Planach Kapitałowych zakłada utworzenie prywatnego, dobrowolnego systemu gromadzenia oszczędności emerytalnych. W program ma być zaangażowane państwo, pracodawcy i pracownicy.

Co reguluje ustawa o Pracowniczych Planach Kapitałowych?

Celem ustawy z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych jest wprowadzenie regulacji prawnych tworzących powszechny system dobrowolnego oszczędzania, w ramach pracowniczych planów kapitałowych, na zabezpieczenie potrzeb osoby po ukończeniu 60. roku życia. Ustawa daje nowe możliwości w zakresie zabezpieczenia dodatkowych środków finansowych obok świadczeń emerytalnych z powszechnego systemu zabezpieczenia emerytalnego.

Zakładanym skutkiem funkcjonowania ustawy ma być poza zwiększeniem zabezpieczenia finansowego Polaków na starość oraz rozwój lokalnego rynku kapitałowego, który powinien się przyczynić do wzmocnienia rozwoju gospodarczego kraju.

PPK to pierwszy kompleksowy program gromadzenia dodatkowych, długoterminowych oszczędności, który ma zapewnić Polakom bezpieczeństwo w okresie emerytalnym.

Dotyczy osób, które są zatrudnione na podstawie umowy o pracę.

Ustawa reguluje m.in. zasady gromadzenia środków finansowych w PPK, zawierania umów o zarządzenie i prowadzenie PPK, finasowania i dokonywania wpłat do PPK, wypłat transferowych, wypłat i zwrotu środków gromadzonych w PPK, lokowania środków finansowych PPK, nadzoru nad PPK, podziału środków w przypadku rozwodu, unieważnienia małżeństwa, śmierci uczestnika PPK, koszty zarządzania PPK.

Ustawa wejdzie w życie 1 stycznia 2019 r. z półrocznym opóźnieniem stosowania. Największe firmy, zatrudniające powyżej 250 osób, zaczną stosować przepisy ustawy od 1 lipca 2019 r. Podmioty zatrudniające co najmniej 50 osób - od 1 stycznia 2020 r., a firmy zatrudniające co najmniej 20 osób - od 1 lipca 2020 r. Pozostałe podmioty będą musiały stosować ustawę od 1 stycznia 2021 r. Ten ostatni termin obowiązuje też podmioty należące do sektora finansów publicznych (zob. dalej).

PPK obejmie miliony Polaków

Według szacunków rządu program ma dotyczyć około 11,5 mln pracowników – zatrudnionych zarówno na umowę o pracę, jak i inne formy umów (zlecenie, praca nakładcza) – którzy po skończeniu 60. roku życia będą mogli korzystać z odłożonych oszczędności. Zgromadzone środki będzie można wypłacić jednorazowo – choć wtedy 75% z nich będzie opodatkowane – lub wypłacać w miesięcznych ratach przez 10 lat bez podatku.

Wpłata, którą wniesie pracownik, może wynosić od 2 do 4% wynagrodzenia. Dla mniej zarabiających (mniej niż 120% płacy minimalnej) może ona wynosić od 0,5% do 4% wynagrodzenia z zachowaniem prawa do dopłat rocznych i wpłaty powitalnej.

Pracodawca dopłaci składkę w wysokości od 1,5 do 4% wynagrodzenia. Państwo będzie finansować tzw. wpłatę powitalną (250 zł) oraz dopłatę roczną (240 zł co roku).

Najistotniejsze elementy systemu wprowadzanego ustawą z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych

Systematyczne gromadzenie oszczędności...

Ustawa w art. 3 zakłada, że PPK jest tworzony w celu systematycznego gromadzenia oszczędności przez uczestnika PPK z przeznaczeniem na wypłatę po osiągnięciu przez niego 60. roku życia oraz na inne cele określone w ustawie.

Dla podkreślenia charakteru gromadzonych środków w PPK, ustawa wskazuje jednoznacznie, że stanowią one prywatną własność uczestnika PPK (art. 3). Ze względu na prywatnoprawny charakter środków zgromadzonych w PPK, a także mając na uwadze cele PPK, ustawa przewiduje szczegółowe zasady podziału środków uczestnika PPK w przypadku:

rozwodu lub unieważnienia małżeństwa (rozdział 12 ustawy),
jego śmierci (rozdział 13 ustawy).

Istotną kwestią rozstrzygniętą w ustawie jest dobrowolność uczestniczenia przez pracownika w PPK. Pracownicy będą automatycznie zapisani do programu, z możliwością wystąpienia z niego w każdej chwili.

Ustawa przewiduje, że dla podmiotów zatrudniających co najmniej jedną osobę PPK będzie obligatoryjny, tzn. każdy pracodawca będzie musiał wybrać obsługującą go instytucję finansową (zawrzeć umowę o zarządzanie PPK – art. 7). Ustawa reguluje również sposób w jaki podmiot zatrudniający będzie dokonywał wyboru instytucji finansowej, z którą zostanie zawarta umowa o zarządzanie PPK. Ustawa przewiduje, określone wyłączenia z ww. obowiązku (art. 13).

Zgodnie z art. 14, podmiot zatrudniający będzie zawierał w imieniu i na rzecz osób zatrudnionych (osób, za które odprowadzane są składki na ubezpieczenie społeczne) w podmiocie zatrudniającym umowę o prowadzenie PPK. Umowa o prowadzenie PPK będzie zawierana z instytucjami finansowymi, z którymi podmiot zatrudniający zawarł umowę o zarządzanie PPK (art.14).

PPK będą prowadzone przez towarzystwa funduszy inwestycyjnych, zakłady ubezpieczeń i powszechne towarzystwa emerytalne.

Ustawa w art. 25 przewiduje, że wpłaty dokonywane do PPK będą finansowane z własnych środków przez podmiot zatrudniający i uczestnika. Zgodnie z ustawą, wpłata podstawowa do PPK finansowana przez podmiot zatrudniający będzie wynosiła 1,5% wynagrodzenia, stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe uczestnika, o której mowa w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (art. 26).

Podmiot zatrudniający będzie mógł zadeklarować w umowie o zarządzanie PPK, dokonywanie wpłaty dodatkowej do PPK w wysokości do 2,5% wynagrodzenia (art. 26 ust. 2). Wpłata dodatkowa będzie mogła być różnicowana dla poszczególnych grup osób zatrudnionych w danym podmiocie zatrudniającym wyróżnionych ze względu na długość okresu zatrudnienia w tym podmiocie albo na podstawie postanowień obowiązującego w tym podmiocie regulaminu wynagrodzeń lub układu zbiorowego pracy (art. 26 ust. 3).

Zgodnie z art. 27 ustawy, wpłata podstawowa do PPK finansowana przez uczestnika będzie wynosiła 2% wynagrodzenia. Uczestnik PPK, którego miesięczne wynagrodzenie uzyskiwane z różnych źródeł jest równe lub niższe niż 120% wynagrodzenia minimalnego, będzie mógł zadeklarować obniżenie wpłaty podstawowej maksymalnie do 0,5%. Wpłaty finansowane przez uczestnika PPK będą potrącane z wynagrodzenia po jego opodatkowaniu.

Ustawa przewiduje, że uczestnik będzie mógł zadeklarować wpłatę dodatkową w wysokości do 2% wynagrodzenia. Łącznie wysokość wpłat dokonywanych przez uczestnika będzie mogła zatem wynieść maksymalnie 4% wynagrodzenia.

Podsumowując, wpłata podstawowa finansowana przez uczestnika PPK może wynosić od 2 do 4%wynagrodzenia. Z kolei pracodawca ma dopłacać składkę od 1,5 do 4% wynagrodzenia. W efekcie maksymalna wpłata na PPK w przypadku jednego pracownika może wynosić 8%. Wpłata podstawowa finansowana przez uczestnika PPK będzie mogła wynosić mniej niż 2% wynagrodzenia, ale nie mniej niż 0,5% wynagrodzenia, jeśli wynagrodzenie uczestnika PPK osiągane z różnych źródeł w danym miesiącu, nie przekracza kwoty odpowiadającej 1,2-krotności minimalnego wynagrodzenia.

Dla zwiększenia motywacji do oszczędzania w PPK ustawa przewiduje w art. 31 jednorazową wpłatę powitalną w wysokości 250 zł dla każdego uczestnika PPK. Kolejną z zachęt do systematycznego oszczędzania w PPK, jaką przewiduje ustawa, jest dopłata roczna w wysokości 240 zł do rachunku uczestnika w PPK (art. 34). Tak więc obowiązywała będzie coroczna dopłata z budżetu w wysokości 240 zł, a ponadto państwo da dodatkową "wpłatę powitalną" w wysokości 200 zł.

Wypłaty z PPK

Ustawa umożliwia uczestnikom PPK wykorzystanie środków zgromadzonych w PPK przed osiągnieciem przez uczestnika PPK 60. roku życia:

na sfinansowanie wkładu własnego wymaganego przy budowie lub przebudowie budynku mieszkalnego, zapłatę części ceny zakupu prawa własności budynku mieszkalnego, lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, nabycia prawa własności nieruchomości gruntowej lub jej części, nabycia udziału we współwłasności budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość lub udziału w nieruchomości gruntowej,
w wysokości 25% środków zgromadzonych na rachunku PPK uczestnika PPK w przypadku poważnego zachorowania tego uczestnika PPK, jego małżonka lub dziecka uczestnika PPK – bez konieczności zwracania wykorzystanych na ten cel środków.

Nowe przepisy regulują sposób wypłaty środków zgromadzonych na rachunku PPK uczestnika PPK po osiągnięciu przez niego 60 roku życia. Co do zasady 25% środków zgromadzonych na rachunku PPK uczestnika PPK będzie wypłacane jednorazowo, 75% środków zgromadzonych na rachunku PPK uczestnika PPK będzie wypłacane co najmniej w 120 ratach miesięcznych. Ustawa umożliwia modyfikację, przez uczestnika PPK po osiągnięciu przez niego 60. roku życia, sposobu wypłaty środków zgromadzonych przez niego w PPK.

Gdy ktoś osiągnie 60. rok życia, będzie mógł wypłacić zgromadzone środki jednorazowo, choć wtedy 75% z nich będzie opodatkowane. Jeżeli kwota ta będzie wypłacana w miesięcznych ratach przez 10 lat, to nie będzie opodatkowana.

Zarządzanie środkami PPK i inne przepisy

Ustawa reguluje zasady zarządzania środkami zgromadzonymi w PPK. Zawiera również regulacje kształtującą politykę inwestycyjną funduszu zdefiniowanej daty, która ma uwzględnić konieczność ograniczania poziomu ryzyka inwestycyjnego w zależności od wieku uczestnika PPK.

Nowe przepisy wprowadzają limit dla towarzystwa funduszy inwestycyjnych, PTE, pracowniczych towarzystw emerytalnych lub zakładów ubezpieczeń pobierania wynagrodzenia za zarządzanie funduszem inwestycyjnym, funduszem emerytalnym lub subfunduszem, będących funduszami zdefiniowanej daty, w wysokości nie większej niż 0,5% wartości aktywów netto funduszu inwestycyjnego, funduszu emerytalnego lub subfunduszu w skali roku.

Ustawa zakłada także, że podmioty prowadzące PPK, czyli Towarzystwa funduszy inwestycyjnych, PTE, pracownicze towarzystwa emerytalne lub zakłady ubezpieczeń, będą wnosić na rzecz PFR miesięczną opłatę za prowadzenie ewidencji PPK oraz innych obowiązków. Opłata ta nie może być jednak wyższa niż 0,01% w skali roku łącznej wartości aktywów netto wszystkich funduszy zdefiniowanej daty, zarządzanych przez wybraną instytucję finansową.

W rozdziale 8 ustawy uregulowany został nadzór nad funkcjonowaniem PPK, który będzie sprawowała Komisja Nadzoru Finansowego, w zakresie zgodności z prawem oraz interesem uczestników PPK. W ramach nadzoru, Komisji Nadzoru Finansowego będą przysługiwały wszystkie uprawnienia nadzorcze określone odpowiednio w przepisach ustawy o funduszach inwestycyjnych, ustawy o nadzorze nad rynkiem kapitałowym, ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, ustawy o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym.

W rozdziale 16 ustawa uregulowała przepisy karne, a w rozdziale 17 przepisy zmieniające, mające na celu dostosowanie przepisów różnych ustaw do ustawy o pracowniczych planach kapitałowych w sposób umożliwiający jej funkcjonowanie w obowiązującym systemie prawa.

Kto, jako podmiot zatrudniający albo osoba obowiązana do działania w imieniu podmiotu zatrudniającego, nie dopełnia obowiązku zawarcia umowy o zarządzanie PPK w przewidzianym przepisami terminie, podlega karze grzywny w wysokości do 1,5% funduszu wynagrodzeń u danego podmiotu zatrudniającego w roku obrotowym poprzedzającym popełnienie czynu zabronionego.

Np. art. 107 wskazuje, że kto, jako podmiot zatrudniający albo osoba obowiązana do działania w imieniu podmiotu zatrudniającego:

nie dopełnia obowiązku zawarcia w imieniu i na rzecz osoby zatrudnionej umowy o prowadzenie PPK w przewidzianym terminie,
nie dopełnia obowiązku dokonywania wpłat do PPK w przewidzianym przepisami terminie,
nie zgłasza wymaganych ustawą danych lub zgłasza nieprawdziwe dane albo udziela w tych sprawach nieprawdziwych wyjaśnień lub odmawia ich udzielenia,
nie prowadzi dokumentacji związanej z obliczaniem wpłat do PPK

– podlega karze grzywny w wysokości od 1000 zł do 1 000 000 zł.

Zgodnie zaś z art. 108, kto, jako podmiot zatrudniający albo osoba upoważniona do działania w imieniu podmiotu zatrudniającego lub działająca z inicjatywy tego podmiotu, nakłania osobę zatrudnioną lub uczestnika PPK do rezygnacji z oszczędzania w PPK, podlega karze grzywny w wysokości do 1,5% funduszu wynagrodzeń u danego podmiotu zatrudniającego w roku obrotowym poprzedzającym popełnienie czynu zabronionego.

Orzekanie w sprawach o czyny, o których mowa w art. 106–108 i art. 110 ustawy, następuować będzie na zasadach i w trybie przepisów ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.

Kiedy program zacznie działać?

Ustawa wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2019 (z zastrzeżeniem części przepisów, które wejdą w życie w terminach późniejszych). Jednak obowiązek zawierania umów o zarządzanie PPK będzie wprowadzany stopniowo (art. 134). W odniesieniu do podmiotów zatrudniających, które zatrudniają co najmniej:

250 osób zatrudnionych według stanu na dzień 31 grudnia 2018 r. - 1 lipca 2019 r.,
50 osób zatrudnionych według stanu na dzień 30 czerwca 2019 r. – od 1 stycznia 2020 r.,
20 osób zatrudnionych według stanu na dzień 31 grudnia 2019 r. – od 1 lipca 2020 r.,
dla pozostałych podmiotów zatrudniających – od 1 stycznia 2021 r.

W przypadku podmiotów zatrudniających będących jednostkami sektora finansów publicznych w rozumieniu art. 9 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, ustawa przewiduje rozwiązania szczególne. W odniesieniu do takich podmiotów obowiązek zawarcia umów o zarządzanie PPK powstanie w dniu 1 stycznia 2021 r. (art. 137).

Tak więc, PPK zostanie wprowadzone stopniowo i będzie dotyczyć:

podmiotów zatrudniających co najmniej 250 osób zatrudnionych – na dzień 1 lipca 2019 r.,
podmiotów zatrudniających co najmniej 50 osób zatrudnionych – na dzień 1 stycznia 2020 r.,
podmiotów zatrudniających co najmniej 20 osób zatrudnionych – na dzień 1 lipca 2020 r.,
pozostałych podmiotów zatrudniających, w tym sfery publicznej – na dzień 1 stycznia 2021 r.

PPK ma wzmocnić rozwój gospodarczy Polski

PPK to istotne rozwiązanie ze względu na bezpieczeństwo oraz stabilność naszego kraju, jego finansów i gospodarki. To również szansa dla rynku kapitałowego, ponieważ budowa systemu oszczędności długoterminowych wpłynie na potencjał i głębokość polskiego rynku finansowego. A to jest niezbędne, aby skutecznie inwestować zgromadzony kapitał w inwestycje o różnym stopniu ryzyka.

Środki zebrane w ramach PPK będą zasilać nasz rynek kapitałowy, tym samym polski kapitał zostanie w kraju i posłuży do wzmocnienia inwestycji w polskie przedsiębiorstwa. W konsekwencji wzmocni to wzrost gospodarczy naszego kraju, ponieważ lepsza kondycja rodzimych firm doprowadzi do tworzenia nowych miejsc pracy, wzrostu wynagrodzeń oraz zwiększenia środków na inwestycje infrastrukturalne czy przemysłowe. Polski kapitał, skierowany do polskich przedsiębiorstw, umożliwi również rozwój innowacyjnych technologii, które są kluczowe dla budowania konkurencyjności na arenie międzynarodowej.

Zapewnienie polskim przedsiębiorstwom stałego dopływu rodzimego kapitału poprzez rodzimy rynek kapitałowy zmniejszy również ryzyka związane z obecnością kapitału zagranicznego.

Więcej źródeł finansowania dla przedsiębiorstw, wzrost ich możliwości rozwojowych i inwestycyjnych, pozwoli na wygenerowanie większych zysków, w wyniku czego m.in. wzrosną wynagrodzenia. To z kolei podniesie jakość życia obywateli, a zainwestowane środki z oszczędności przeznaczonych na okres po zakończeniu aktywności zawodowej zyskają na wartości i przyczynią się do poprawy zasobności finansowej polskich emerytów.

Podstawa prawna:

ustawa z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl