Adherence. Współodpowiedzialność w procesie leczniczym

Podstawy współodpowiedzialności za proces leczenia 

W dyskusji o ochronie zdrowia coraz częściej spotykamy się z pojęciem adherence, czy „adherencji”. Jest ono związane z terminami: compliance, czyli przestrzeganie zaleceń lekarskich, persistence, czyli systematyczność, wytrwałość w stosowaniu terapii i jej nieprzerywanie oraz concordance – współpraca pacjenta i lekarza w dokonaniu wyboru terapii. W tym znaczeniu adherence to przestrzeganie zasad terapii, przestrzeganie i stosowanie się do zaleceń lekarskich oraz akceptacja uzgodnionych terapii.

Zdarza się, że polscy pacjenci uważają, że – czy to system opieki zdrowotnej, czy placówki lecznicze, czy nawet lekarz – powinni się nim zaopiekować i go wyleczyć. Niestety spory procent osób nie rozumie, że za stan własnego zdrowia ogromną odpowiedzialność ponoszą również oni sami, ponieważ swoim postępowaniem, tzn. przestrzeganiem bądź nieprzestrzeganiem zaleceń lekarskich, mogą swój stan zdrowia zasadniczo poprawić lub pogorszyć.

Podstawą do wjest komunikacja między lekarzem a chorym. Ważnym elementem jest pierwszy kontakt pacjent–lekarz, w czasie którego omawiany jest proces leczniczy oraz przebieg terapii. Pacjent świadomy swoich praw ‒ prawa do informacji i prawa do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych ‒ świadomie będzie podejmował decyzje dotyczące własnego zdrowia, lepiej zrozumie zalecenia i proces leczenia. Badania pokazują, że ustalenie zasad postępowania z lekarzem prowadzącym zwiększa szanse na uzyskanie oczekiwanego efektu zdrowotnego oraz prowadzi do budowania zaufania, do podjętych działań terapeutycznych.

W praktyce zdarza się, ze współpraca lekarza z pacjentem jest trudna do osiągnięcia. Z analizy prowadzonych przez Rzecznika Praw Pacjenta postępowań wyjaśniających wynika, że kontakt pacjent – lekarz nie zawsze przebiega w sposób prawidłowy. Pacjenci najczęściej zgłaszają, że personel medyczny unika z nimi rozmowy oraz nie informuje na temat procesu leczenia. Często zdarza się, że realizacja procedur medycznych nie jest poprzedzana wyjaśnieniami i możliwymi nieprzewidzianymi następstwami. Przyczyną jest – jak wskazują podmioty lecznicze – brak czasu spowodowany dużą ilością oczekujących pacjentów. Natomiast, w przypadku gdy, rozmowa zostanie podjęta, odbywa się w sposób lakoniczny, często nieprzystępny i niezrozumiały dla pacjenta.

Mamy prawo do aktywnego i świadomego udziału w procesie leczniczym!

Z drugiej strony sam pacjent, odpowiedzialny za swoje zdrowie powinien nie tylko stosować się do zaleceń lekarskich ‒ biernie uczestnicząc w procesie terapii, ale powinien być w tym procesie stroną aktywną ‒ stosować odpowiednią dietę, podejmować regularny wysiłek fizyczny, ograniczyć stosowanie używek czy zaprzestać palenia tytoniu. Ważne jest także informowanie lekarzy o przyjmowanych lekach i stosowanie ich w zaleconych na wizycie dawkach.

Przyczyn niestosowania się do adherence upatruje się głównie w osobowości pacjenta m.in. jego niezdyscyplinowaniu, ale także w wieku czy poziome wykształcenia. Zwłaszcza osoby starsze mają problemy z przestrzeganiem zaleceń terapeutycznych, z uwagi na proces starzenia, wynikają trudności w koncentracji, zrozumieniu przekazywanych informacji oraz fakt, że seniorzy z powodu kilku chorób przyjmują wiele leków w skomplikowanych schematach. Często więc w stosowaniu się do zaleceń potrzebna jest im pomoc bliskich.

Pamiętajmy zdrowie jest wielką wartością, za które jesteśmy współodpowiedzialni my wszyscy.

Partnerska komunikacja lekarza z pacjentem

Zgłaszając każdy problem lekarzowi musimy pamiętać, że jedyną wiedzę na temat nas i naszej choroby, jaką posiada lekarz, ma od nas. To co powiemy lekarzowi jest podstawą dalszego skierowania do diagnostyki lub leczenia. Dlatego ukrywanie lub omijanie JAKICHKOLWIEK objawów działa na naszą niekorzyść i może być powodem opóźnienia lub braku terapii.

Pamiętajmy! LEKARZ WIE O NASZEJ CHOROBIE TYLKO TYLE ILE MU POWIEMY

W procesie leczenia powinieneś być partnerem dla lekarza. Efektywność leczenia zależy bowiem od  umiejętności skutecznego komunikowania się lekarza czy innego personelu medycznego z pacjentem. Prawo do informacji pozwala nie tylko na podjęcie prawidłowego leczenia, ale też pomaga pacjentowi zrozumieć i zwalczyć chorobę.   

Co mogę zrobić, aby pomóc lekarzowi postawić dobrą diagnozę?

Przygotuj się do wizyty

• Spisz nazwy wszystkich leków, które zażywasz. Najlepiej zbieraj informacje na temat swoich dolegliwości w jednym miejscu.
• Zabierz ze sobą dokumentacje medyczną np. Karty Informacyjne z Leczenia Szpitalnego, wizyt u innych lekarzy specjalistów, wyniki badań diagnostycznych. Zastanów się, jakie odczuwasz aktualnie dolegliwości i kiedy pojawiły się pierwsze objawy - zapisz je sobie, tak by niczego nie pominąć.
• Jeśli wiesz i znasz siebie, że podczas wizyty u specjalisty możesz być zdenerwowany- spisz sobie pytania jakie chcesz zadać lekarzowi i zostaw miejsce na zanotowanie odpowiedzi – przyda Ci się to po powrocie do domu. Nie wstydź się. Pamiętaj, że masz prawo do zadania pytań, a nawet o ponowne wyjaśnienie tych samych zagadnień, jeśli są dla Ciebie niezrozumiałe.
• Jeśli wiesz, że nie poradzisz sobie z zapamiętaniem wszystkich informacji poproś aby podczas wizyty towarzyszyła Ci druga osoba. Osoba towarzysząca podchodzi do wizyty mniej emocjonalnie, co ułatwia rzeczową rozmowę z lekarzem.
• Pamiętaj, aby zadbać o czystość i higienę osobistą przed wizytą u lekarza. Każdy z nas ma dostęp do wody i mydła. Nie stwarzajmy sytuacji niekomfortowej zarówno dla nas jak i dla lekarza. Zachowanie higieny to nie tylko problem estetyczny ale również medyczny, który zapobiega np. zakażeniom. Pamiętajmy o tym na co dzień.
• Tak zaplanuj swój czas aby nie spóźnić się na wizytę. Pamiętaj, że inni pacjenci również czekają. 

W trakcie wizyty...

• Bądź szczery, niczego nie ukrywaj. Poinformuj lekarza PRECYZYJNIE, jakie masz objawy. MÓW PRAWDĘ, powiedz od kiedy dokładnie masz dolegliwości, jeśli nadużywasz środków odurzających – poinformuj o tym lekarza. Mów otwarcie także o rzeczach wstydliwych. Zebrane informacje będą bardzo przydatne przy ustalaniu procesu leczenia.
• Nie bój się zadawać pytań. Dopytuj, jeśli czegoś nie rozumiesz. Wspieraj się sporządzonymi przez siebie notatkami.
• Nie daj się onieśmielić ani zastraszyć. Odpowiedzialność za skuteczność leczenia leży po obu stronach. Pamiętaj, jeśli z jakiś powodów zdarzy się, że lekarz nie przypadł Ci do gustu, zastanów się nad zmianą specjalisty, bądź placówki medycznej. Masz prawo do wielokrotnych konsultacji z różnymi specjalistami i do bycia informowanym w sposób, który Ci odpowiada.
• Uważnie słuchaj lekarza/personelu medycznego. Omów z lekarzem plan postępowania. Zapytaj, czy i kiedy masz zgłosić się na następną wizytę.
• Zabierz na wizytę okulary do czytania oraz aparat słuchowy, jeśli z niego korzystasz. Jeśli nie widzisz napisanych zaleceń – powiedz o tym lekarzowi. 

Po wizycie u lekarza...

• Stosuj się do zaleceń lekarskich. Modyfikowanie samemu zaleceń dotyczących ilości, częstości i okresu brania leków czy stosowania innych procedur medycznych, prowadzi do braku efektu i postępu choroby.
• Dowiaduj się o wyniki swoich badań.
• Zadbaj o profilaktykę. PAMIĘTAJ! Wychodząc z gabinetu lekarza przejmujesz na siebie odpowiedzialność za leczenie i zdrowy tryb życia. 

Złe praktyki w komunikacji lekarz–pacjent

Pacjent wchodzi do lekarza kardiologa z powodu wysokiego ciśnienia. Lekarz podczas wizyty zalecił przyjmowanie leków i codzienne mierzenie ciśnienia. Zaznaczył również, że dobrze byłoby zacząć się trochę ruszać np. spacery czy szybki marsz. Pacjent zjawia się na wizytę kontrolną. Lekarz nie pytając czy dostosował się do jego zaleceń, przeprowadza krótka rozmowę:

− Czy zażywa Pan leki?

− Tak.

− Ciśnienie w normie?

− Tak.

− To do zobaczenia za 3 miesiące.

Pacjent jest hospitalizowany na oddziale szpitalnym. Podczas codziennego obchodu lekarze rozmawiają ze sobą, pytają pacjenta czy coś się zmieniło, czy wszystko dobrze. W trakcie rozmowy pada pytanie:

− Czy wczoraj miał Pan wykonane TK?

Pacjent zdziwiony patrzy na lekarz i pyta:

− A co to jest TK?

− No badanie.

− Byłem w jakiejś tubie ale myślałem, że to naświetlenia mojej chorej ręki.

− To nie wie Pan co to jest TK?

− Nie wiem Panie doktorze. Nikt mi nie wytłumaczył. To moja pierwsza hospitalizacja. Chcę tylko zaznaczyć, że od łóżka szpitalnego do pracowni diagnostycznej miałem kontakt z 3 pracownikami medycznymi: lekarzem, pielęgniarką i radiologiem.

Lekarz do pacjenta: − Nie wolno panu palić papierosów, pić alkoholu i kawy. Musi pan cały czas stosować surową dietę, żadnych tłuszczy, skrobi i węglowodanów. Ze względu na serce proszę zaprzestać uprawiania seksu. No i najważniejsze... więcej radości z życia mój drogi, więcej radości z życia!

Dobre praktyki w komunikacji lekarz–pacjent

Pacjent wchodzi do lekarza diabetologa z powodu wysokiego poziomu cukru. Lekarz podczas wizyty zalecił przyjmowanie leków i codzienne mierzenie gleukometrem poziomu glukozy we krwi na czczo i po jedzeniu. Zaznaczył również, że dobrze byłoby zacząć się trochę ruszać np. spacery czy szybki marsz. Pacjent stawia się na wizytę kontrolną. Lekarz zaczyna wizytę od uzyskania informacji czy pacjent przestrzegał zaleceń i czy były jakieś trudności z tym związane. Pacjent szczegółowo opisuje swoje dolegliwości, zastrzeżenia. Lekarz odpowiada na pytania, rozwiewa wątpliwości. Na koniec wizyty pyta czy wszystko jest zrozumiałe i czy nie trzeba zapisać niektórych informacji.

Pacjent leżący w domu. Przychodzi pielęgniarka wykonuje „jakieś” czynności. Opiekun faktyczny pacjenta przygląda się i właściwie nie wie o co chodzi. Martwi się, co zrobi jeśli trzeba będzie pomóc pacjentowi w czasie kiedy zostanie z nim sam. Pielęgniarka widząc to proponuje aby porozmawiać o wszystkich czynnościach jakie wykonuje. Po długiej rozmowie i udzielaniu odpowiedzi na zadawane pytania upewnia się czy udzieliła wystarczających informacji. „Może jeszcze czegoś Pan nie wie chętnie wszystko wytłumaczę”. 

 Pacjentka hospitalizowana w szpitalu. Przebywa wraz z innymi pacjentami na jednej sali. Jest jednak osobą poruszającą się samodzielnie. Podczas codziennych obchodów lekarze rozmawiają między sobą o jej chorobie, badaniach zaleceniach. Pacjentka wygląda na zestresowaną, zdenerwowaną. Nie wie co się dzieje, jaka jest diagnoza, kiedy wyjdzie ze szpitala. W pewnym momencie lekarz prowadzący zadaje pytanie:

− Czy Pani rozumie o czym mówimy? Czy chciałaby Pani uzyskać informację o swoim stanie zdrowia, rozpoznaniu. Ma Pani do tego prawo. Proszę przyjść do pokoju lekarskiego o godz. 13.00. Znajdę dla Pani czas abyśmy mogli porozmawiać o Pani chorobie. Udzielę wszystkich informacji. Jeśli Pani woli warto porozmawiać z kimś bliskim i przyjść do mnie razem z tą osobą. Jeśli nie chce Pani uzyskać informacji, ma Pani również do tego prawo, proszę nas o tym poinformować. Będę na Panią czekał.

Źródło: gov.pl/web/rpp

A.J.
Zespół e-prawnik.pl