Preferencje podatkowe dla organizacji pozarządowych

W Polsce coraz popularniejszą forma aktywności obywatelskiej jest uczestnictwo w różnego rodzaju organizacjach pozarządowych. Najpopularniejszymi formami takich organizacji są stowarzyszenia oraz fundacje – istnieje ich obecnie ok. 80 tysięcy. Cele tych organizacji są związane z szeroko pojętą działalnością społeczną, kulturalną, edukacyjna lub charytatywną. W związku ze szczytnymi celami organizacji i wartościami, którym mają one służyć, ustawodawca przewidział wobec nich  szereg preferencji podatkowych , które mają ułatwiać tę działalność oraz zachęcać obywateli do jej podejmowania. 

Czym są fundacje oraz stowarzyszenia?    

Jak  zostało wspomniane wcześniej, najczęściej wybieranymi przez obywateli formami organizacji są fundacje oraz stowarzyszenia. W 2010 r. w Polsce zarejestrowanych było bowiem 12 tys. fundacji i 71 tys. stowarzyszeń.

Fundacja jest to forma, której podstawą jest majątek przeznaczony przez jej założyciela na określony cel. Przepisy dotyczące zasad jej zakładania oraz prowadzenia zostały zawarte w ustawie o fundacjach(dalej UstF). Zgodnie z art. 1 tejże ustawy fundacja może być ustanowiona dla realizacji zgodnych z podstawowymi interesami Rzeczypospolitej Polskiej celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności, takich jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska oraz opieka nad zabytkami. Mogą być one zakładane przez osoby fizyczne niezależnie od ich obywatelstwa i miejsca zamieszkania bądź osoby prawne mające siedziby w Polsce lub za granicą. Nie analizując szczegółowo kolejnych przepisów tej ustawy można powiedzieć, iż fundacja wyróżnia się następującymi cechami:

1. jest powoływana przez fundatora
2. jest organizacją pozarządową
3. ma wyodrębniony majątek, przeznaczonym na jakiś cel społeczny
4. realizuje cel społecznie lub gospodarczo użyteczny
5. jest organizacją nienastawioną na zysk
6. ma osobowość prawną
7. działa w oparciu o statut (statut to podstawowy dokument, określający nazwę organizacji, jej cele, wewnętrzną strukturę itp.)
8. jest rejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym
9. może prowadzić działalność gospodarczą

Stowarzyszenie jest natomiast dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych opierającym swoją działalność na pracy społecznej członków.

Szczegółowe  regulacje dotyczące tej organizacji ujęte są w ustawie o stowarzyszeniach (dalej UStow). Zgodnie z ta ustawą wyróżnić można dwa rodzaje stowarzyszeń.

Stowarzyszenie rejestrowe, które:

1. jest tworzone przez członków (do założenia stowarzyszenia koniecznych jest min. 15 osób)
2. zorganizowane jest w sposób demokratyczny (najwyższą władzą jest walne zgromadzenie)
3. jest organizacją pozarządową
4. jest organizacją nienastawioną na zysk, powoływaną w celach niezarobkowych
5. ma osobowość prawną
6. działa w oparciu o statut (statut to podstawowy dokument, określający nazwę organizacji, jej cele, wewnętrzną strukturę itp.)
7. jest rejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym
8. może prowadzić działalność gospodarczą

Stowarzyszenie zwykłe różni się tym, że nie jest rejestrowane (jedynie zgłaszane staroście) i nie ma osobowości prawnej. Nie musi mieć także statutu (jedynie regulamin) oraz nie może przyjmować dotacji, darowizn ani pieniędzy ze zbiórek.

Podsumowując, można, w dużym uproszczeniu stwierdzić, że główna różnica pomiędzy obiema formami leży w podstawie ich działania – fundacja opiera się na tzw. substracie majątkowym, zgromadzonym przez fundatora, który ma być przeznaczony na realizację określonych w statucie celów, natomiast stowarzyszenie na tzw. substracie osobowym, czyli grupie ludzi zorganizowanych wokół wspólnego, wyznaczonego wcześniej celu.

Preferencje dla organizacji pozarządowych w podatkach dochodowych

Zgodnie z art. 17.1 ustawy o podatku dochodowego od osób prawnych(dalej zwana ustawa o PIT) wolne od podatku są:

• dochody podatników, z zastrzeżeniem ust. 1c, których celem statutowym jest działalność naukowa, naukowo-techniczna, oświatowa, w tym również polegająca na kształceniu studentów, kulturalna, w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, wspierania inicjatyw społecznych na rzecz budowy dróg i sieci telekomunikacyjnej na wsi oraz zaopatrzenia wsi w wodę, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów oraz kultu religijnego – w części przeznaczonej na te cele;
• dochody spółek, których udziałowcami (akcjonariuszami) są wyłącznie organizacje działające na podstawie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach, a których celem statutowym jest działalność wymieniona w pkt 4 – w części przeznaczonej na te cele oraz przekazanej na rzecz tych organizacji
• dochody organizacji pożytku publicznego, o których mowa w przepisach o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie – w części przeznaczonej na działalność statutową, z włączeniem działalności gospodarczej;

Zwolnienie  ma zastosowanie,  jeżeli dochód jest przeznaczony i – bez względu na termin – wydatkowany   na cele statutowe, w tym także na nabycie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych służących bezpośrednio realizacji tych celów oraz na opłacenie podatków niestanowiących kosztu uzyskania przychodów.

Jak wynika z powyższego, dochody by zostały objęte przedmiotowym zwolnieniem, muszą   spełnić dwie przesłanki o charakterze kumulatywnym, czyli:

• być osiągnięte przez podatnika(organizację), którego statutową działalnością jest jeden z obszarów wymienionych w przepisie oraz
• zostać przeznaczone na te właśnie cele.

Preferencje związane z nieodpłatnymi przysporzeniami na rzecz organizacji  

Jednym z głównych źródeł finansowania organizacji pozarządowych są darowizny oraz inne nieodpłatne przysporzenia majątkowe na ich rzecz. Zdając sobie z tego sprawę ustawodawca zwolnił fundację od podatków w tym zakresie, stanowiąc w art.16 UstF, że nabycie przez fundację w drodze spadku, zapisu lub darowizny pieniędzy lub innych rzeczy ruchomych albo praw majątkowych jest wolne od podatku od spadków i darowizn.

Chcąc natomiast zachęcić innych podatników do wspomagania finansowego organizacji ustanowił zasadę, iż darowizny przekazywane na rzecz tychże organizacji podlegają odliczeniu od podstawy opodatkowania.

Odliczenie to uregulowane jest przez art. 18.1 ustawy o CIT, wedle którego, podstawę opodatkowania  stanowi dochód ustalony zgodnie  z zasadami określonymi w ustawie, po odliczeniu:

1) darowizn przekazanych na cele określone w art. 4 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, organizacjom, o których mowa w tej ustawie, lub równoważnym organizacjom, określonym w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego, obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, prowadzącym działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych, realizującym te cele – łącznie do wysokości nieprzekraczającej 10% dochodu.

Analogiczny przepis zawiera ustawa o PIT, zgodnie z którym, podstawę obliczenia podatku stanowi dochód ustalony w sposób zgodny z przepisami ustawy, po odliczeniu kwot(…) darowizn przekazanych na cele:

a) określone w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego, organizacjom, o których mowa w tej tej ustawy, lub równoważnym organizacjom określonym w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, prowadzącym działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych, realizującym te cele, z zastrzeżeniem ust. 6e,

b) kultu religijnego,

c) krwiodawstwa realizowanego przez honorowych dawców krwi zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi (Dz. U. Nr 106, poz. 681, z późn. zm.27)), w wysokości ekwiwalentu pieniężnego za pobraną krew określonego przepisami wydanymi na podstawie art. 11 ust. 2 tej ustawy

– w wysokości dokonanej darowizny, nie więcej jednak niż kwoty stanowiącej 6 % dochodu;

Istotną różnicą pomiędzy obiema regulacjami, jest limit do jakiego można odliczać darowane kwoty, w ustawie o CIT wynosi on 10% całości dochodu, natomiast w ustawie o PIT – 6%.

Niezależnie od powyższych zwolnień i preferencyjnych rozwiązań, ustawodawca przewidział dodatkowe zwolnienie dla stowarzyszeń polegające na braku konieczności uiszczania opłat sądowych w postępowaniach  w sprawach o wpis stowarzyszenia do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej do Krajowego Rejestru Sądowego.

Tomasz Schwertner,
www.e–prawnik.pl

Zespół
e-prawnik.pl