Przeciwdziałanie nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej

Czemu ma służyć nowa regulacja o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej?

12 lipca 2017 r. wejdzie w życie ustawa o przeciwdziaÅ‚aniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi (przygotowana przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi). Jej celem jest m.in. wyeliminowanie nieuczciwych praktyk handlowych w relacjach pomiÄ™dzy przedsiÄ™biorcami dziaÅ‚ajÄ…cymi w branży rolno-spożywczej (prowadzÄ…cymi dziaÅ‚alność w zakresie produkcji, przetwórstwa i dystrybucji produktów rolnych i żywnoÅ›ci). Ustawa dotyczy stosunków miÄ™dzy firmami prowadzÄ…cymi obrót produktami rolnymi i spożywczymi, jeÅ›li Å‚Ä…czna roczna wartość obrotów miÄ™dzy stronami umowy przekracza 50 tys. zÅ‚ rocznie, a caÅ‚kowity roczny obrót przedsiÄ™biorcy podejrzanego o nieuczciwe wykorzystanie przewagi kontraktowej przekracza 100 mln zÅ‚. Potrzeba wprowadzenia ww. regulacji wynikaÅ‚a z faktu braku równowagi pomiÄ™dzy uczestnikami Å‚aÅ„cucha dostaw żywnoÅ›ci, tj. z faktu wystÄ™powania po jednej stronie silnych ekonomicznie, skonsolidowanych podmiotów sektora dystrybucji, a czÄ™sto także przetwórstwa, a po drugiej – sÅ‚abszych, rozdrobnionych podmiotów produkujÄ…cych surowce rolne i artykuÅ‚y spożywcze. Dla prawidÅ‚owego funkcjonowania Å‚aÅ„cucha dostaw żywnoÅ›ci niezbÄ™dne jest zachowanie dobrych relacji miÄ™dzy wszystkimi jego ogniwami. Ustawa okreÅ›la zasady i tryb przeciwdziaÅ‚ania, w celu ochrony interesu publicznego, praktykom nieuczciwie wykorzystujÄ…cym przewagÄ™ kontraktowÄ… przez nabywców produktów rolnych lub spożywczych czy dostawców tych produktów, jeżeli to wykorzystywanie wywoÅ‚uje lub może wywoÅ‚ać skutki na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Należy przy tym podkreÅ›lić, że nadrzÄ™dnym celem ustawy jest ochrona interesu publicznego, a nie indywidualnego. Oznacza to, że dziaÅ‚ania UOKiK majÄ… wyeliminować nieuczciwe praktyki z obrotu gospodarczego, a nie zadośćuczynić konkretnym, poszkodowanym przedsiÄ™biorcom. Indywidualne dochodzenie roszczeÅ„ odbywa siÄ™ przed sÄ…dem powszechnym. 

Jakich branż dotyczy ustawa?

Ustawa o przeciwdziaÅ‚aniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej dotyczy wyÅ‚Ä…cznie rynku rolno-spożywczego. W tym obszarze nie obejmuje ona jednak dostaw bezpoÅ›rednich, tzn. produkcji maÅ‚ych iloÅ›ci surowców do konsumenta bÄ…dź lokalnego zakÅ‚adu detalicznego bezpoÅ›rednio zaopatrujÄ…cego konsumenta (np. sprzedaży przez rolnika maÅ‚ej iloÅ›ci pÅ‚odów rolnych na targu). Celem ustawy jest objÄ™cie jej zakresem, co do zasady, caÅ‚ego Å‚aÅ„cucha dostaw produktów rolno-spożywczych (z wyÅ‚Ä…czeniami dotyczÄ…cymi m.in. spółdzielni oraz grup producentów rolnych i z wyÅ‚Ä…czeniem dostaw bezpoÅ›rednich w rozumieniu ustawy o bezpieczeÅ„stwie żywnoÅ›ci i żywienia - zob. dalej). Zakazem nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej objÄ™ci sÄ… zarówno dostawcy, jak i nabywcy produktów rolno-spożywczych. Definicje nabywcy oraz dostawcy celowo zostaÅ‚y sformuÅ‚owane w szeroki sposób, żeby objąć jak najszersze spektrum umów zawieranych na tym rynku. 

Należy również pamiÄ™tać o wyÅ‚Ä…czeniach... – kiedy nie stosuje siÄ™ przepisów ustawy?

Jeśli chodzi o wyłączenia, to ustawa nie ma zastosowania w przypadku, gdy:
  1. dostawca zbywa produkty rolne lub spożywcze nabywcy mającemu formę spółdzielni, której dostawca jest członkiem;
  2. dostawca bÄ™dÄ…cy czÅ‚onkiem:  
  a) grupy producentów rolnych w rozumieniu przepisów o grupach producentów rolnych i ich zwiÄ…zkach sprzedaje produkty rolne lub spożywcze do grupy producentów rolnych, której jest czÅ‚onkiem,   b) wstÄ™pnie uznanej grupy producentów owoców i warzyw za organizacjÄ™ producentów owoców i warzyw w rozumieniu przepisów o organizacji rynków owoców i warzyw oraz rynku chmielu sprzedaje owoce lub warzywa czÅ‚onkom tej grupy,   c) uznanej organizacji producentów owoców i warzyw w rozumieniu przepisów o organizacji rynków owoców i warzyw oraz rynku chmielu sprzedaje owoce lub warzywa czÅ‚onkom tej organizacji.

Przepisów ustawy nie stosuje siÄ™ wiÄ™c np. do przypadków, kiedy dostawca sprzedaje produkty spółdzielniom, grupom oraz organizacjom - producentów owoców i warzyw, do których jednoczeÅ›nie należy.

Czy do UOKiK będą mogły zgłaszać się firmy niespożywcze, np. producenci chemii gospodarczej, kosmetyków, odzieży, sprzętu RTV/AGD, które współpracują z dystrybutorami?

PrzedsiÄ™biorcy spoza rynku rolno-spożywczego nie sÄ… objÄ™ci ustawÄ… o przeciwdziaÅ‚aniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej. Jednakże, w razie zetkniÄ™cia siÄ™ z nieuczciwymi praktykami, nadal mogÄ… wnieść sprawÄ™ do sÄ…du cywilnego na podstawie przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. JeÅ›li wiÄ™c pozostali przedsiÄ™biorcy - spoza rynku rolno-spożywczego - czujÄ… siÄ™ poszkodowani dziaÅ‚aniami swoich kontrahentów, nadal mogÄ… wnieść sprawÄ™ do sÄ…du cywilnego na podstawie przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Natomiast w przypadku, gdyby sprawa dotyczyÅ‚a praktyk antykonkurencyjnych - w formie porozumienia ograniczajÄ…cego konkurencjÄ™ bÄ…dź nadużywania pozycji dominujÄ…cej przez przedsiÄ™biorcÄ™, który takÄ… pozycjÄ™ na rynku posiada - otwarta jest możliwość zÅ‚ożenia zawiadomienia do UOKiK na podstawie art. 86 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

Czy ustawa dotyczy też relacji dostawca-sieć restauracji?

Tak, o ile:
  • przedmiotem dostaw jest produkt rolny lub spożywczy (do restauracji dostarcza siÄ™ także np. serwetki lub talerze – a te produkty nie podlegajÄ… ustawie); 
  • Å‚Ä…czna wartość obrotów miÄ™dzy dostawcÄ… a sieciÄ… restauracji przekracza 50 tys. zÅ‚ w danym roku lub w jednym z 2 poprzednich lat; 
  • roczny obrót podmiotu stosujÄ…cego nieuczciwe praktyki przekracza 100 mln zÅ‚; 
  • wystÄ™puje istotna dysproporcja w potencjale ekonomicznym miÄ™dzy kontrahentami (przykÅ‚adowo roczny obrót dostawcy jest wielokrotnie wiÄ™kszy niż roczny obrót sieci restauracji); 
  • sieci restauracji, która byÅ‚aby sÅ‚abszÄ… stronÄ… i jej interes byÅ‚by naruszany, trudno byÅ‚oby zdobyć dostawy z innych źródeÅ‚ bÄ…dź dostawcy, który byÅ‚by sÅ‚abszÄ… stronÄ… i jego interes byÅ‚by naruszany, trudno byÅ‚oby przekierować sprzedaż do innego odbiorcy. 

W kontekście przewagi kontraktowej najczęściej mówi się o nabywcy, np. dużej sieci handlowej. Czy dostawca też może posiadać taką przewagę?

Tak, ustawa stanwi wprost o takiej sytuacji. Występuje wtedy znaczna dysproporcja w potencjalne ekonomicznym na korzyść dostawcy i nabywca nie ma wystarczających oraz faktycznych możliwości nabycia produktów rolnych bądź spożywczych od innych dostawców.

Przykład:

Przewagę kontraktową może posiadać dostawca, działający na dużą skalę, gdy jest jedynym wytwórcą danego produktu na określonym obszarze, skutkiem czego poszczególni nabywcy (lokalni rolnicy) nie mogą kupić tego towaru od innego dostawcy albo nabycie go od podmiotu trzeciego rodziłoby niewspółmierne koszty.

Co w rozumieniu ustawy uznawane jest za produkt rolny i spożywczy?

Produktami rolnymi bądź spożywczymi są środki spożywcze, tzn. jakiekolwiek substancje lub produkty:

  • przetworzone (jak np. dżemy, wÄ™dliny, konserwy, cukier), 
  • częściowo przetworzone (jak np. surowe produkty powstajÄ…ce w wyniku uboju i rozbioru zwierzÄ…t typu surowy rostbef woÅ‚owy bÄ…dź półtusze wieprzowe), 
  • nieprzetworzone (jak np. Å›wieże warzywa, owoce, miÄ™so) 
- przeznaczone do spożycia przez ludzi (lub których spożycia przez ludzi można siÄ™ spodziewać). Åšrodki spożywcze obejmujÄ… napoje, gumÄ™ do żucia oraz wszelkie substancje (Å‚Ä…cznie z wodÄ…), Å›wiadomie dodane do żywnoÅ›ci podczas jej wytwarzania, przygotowania czy obróbki. Nie obejmujÄ… natomiast m.in. pasz, tytoniu i roÅ›lin przed dokonaniem zbiorów. 

O jakich "przedsiębiorców" chodzi w ustawie?

Zgodnie z ustawą przedsiębiorcą jest:
  • osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebÄ™dÄ…ca osobÄ… prawnÄ…, której odrÄ™bna ustawa przyznaje zdolność prawnÄ… – wykonujÄ…ca we wÅ‚asnym imieniu dziaÅ‚alność gospodarczÄ…; za przedsiÄ™biorców uznaje siÄ™ także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej;
  • osoba fizyczna, osoba prawna, a także jednostka organizacyjna niemajÄ…ca osobowoÅ›ci prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawnÄ…, organizujÄ…ca lub Å›wiadczÄ…ca usÅ‚ugi o charakterze użytecznoÅ›ci publicznej, które nie sÄ… dziaÅ‚alnoÅ›ciÄ… gospodarczÄ… w rozumieniu przepisów o swobodzie dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej (np. gmina); 
  • osoba fizyczna wykonujÄ…ca zawód we wÅ‚asnym imieniu i na wÅ‚asny rachunek lub prowadzÄ…ca dziaÅ‚alność w ramach wykonywania takiego zawodu (np. adwokat); 
  • osoba fizyczna, która posiada kontrolÄ™ nad co najmniej jednym przedsiÄ™biorcÄ…, choćby nie prowadziÅ‚a dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej w rozumieniu przepisów o swobodzie dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej, jeżeli podejmuje dziaÅ‚ania podlegajÄ…ce kontroli koncentracji; 
  • zwiÄ…zek przedsiÄ™biorców, tj. izby, zrzeszenia i inne organizacje zrzeszajÄ…ce przedsiÄ™biorców, a także zwiÄ…zki tych organizacji. 

Kiedy mamy do czynienia z przewagÄ… kontraktowÄ…?

Przewaga kontraktowa wystÄ™puje, jeÅ›li miÄ™dzy odbiorcÄ… i nabywcÄ… istnieje znaczna dysproporcja w potencjale ekonomicznym i jednoczeÅ›nie sÅ‚absza ze stron nie ma wystarczajÄ…cych możliwoÅ›ci sprzedaży lub kupna produktów rolnych lub spożywczych od innych przedsiÄ™biorców. 

Z przewagÄ… kontraktowÄ… mamy zatem do czynienia w 2 sytuacjach:

  1. przewagi kontraktowej nabywcy wzglÄ™dem dostawcy – dostawca nie ma wystarczajÄ…cych i faktycznych możliwoÅ›ci zbycia produktów rolnych lub spożywczych innym nabywcom; wystÄ™puje przy tym znaczna dysproporcja w potencjale ekonomicznym na korzyść nabywcy; 
  2. przewagi kontraktowej dostawcy wzglÄ™dem nabywcy – nabywca nie ma wystarczajÄ…cych i faktycznych możliwoÅ›ci nabycia produktów rolnych lub spożywczych od innych dostawców; wystÄ™puje przy tym znaczna dysproporcja w potencjale ekonomicznym na korzyść dostawcy. 

Czym w praktyce jest "znaczna dysproporcja w potencjale ekonomicznym"?

Znaczna dysproporcja w potencjale ekonomicznym może wystąpić np. w sytuacji, kiedy jedną stroną relacji handlowych jest lokalny producent wędlin, posiadający jeden zakład średniej wielkości (w porównaniu z innymi w skali kraju), a drugą jest sieć handlowa, posiadająca w całym kraju ponad 100 placówek handlowych średniej wielkości o zróżnicowanym asortymencie, która ma kilkanaście razy większy obrót roczny niż producent wędlin. Trzeba zaznaczyć, że ustawa nie definiuje tego pojęcia za pomocą jednoznacznych kryteriów ilościowych. Zatem każdy przypadek będzie rozpatrywany i oceniany osobno.

Czym sÄ… "dobre obyczaje w obrocie gospodarczym"?

Dobre obyczaje to pozaprawne normy moralne i zwyczajowe, które wyznaczajÄ… standard uczciwego zachowania przedsiÄ™biorcy poprzez odwoÅ‚anie siÄ™ do wartoÅ›ci powszechnie respektowanych w obrocie gospodarczym. Ocena, czy dana praktyka stosowana przez przedsiÄ™biorcÄ™ jest sprzeczna z dobrymi obyczajami, bÄ™dzie wymagaÅ‚a odniesienia siÄ™ do okolicznoÅ›ci sprawy (konkretnego stanu faktycznego). 

Czy sama przewaga jest zakazana? Jak nie wolno jej wykorzystywać?

Należy przy tym pamiÄ™tać, że posiadanie przewagi kontraktowej nie jest zakazane, niedozwolone jest jej nieuczciwe wykorzystywanie, czyli gdy jej wykorzystywanie jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i zagraża istotnemu interesowi drugiej strony albo narusza taki interes. 

Sama przewaga kontraktowa nie jest zakazana – nie wolno tylko jej nieuczciwie wykorzystywać. 

O jakÄ… „nieuczciwość” w rozumieniu ustawy chodzi i jak przedsiÄ™biorca ma jÄ… wykazać w zawiadomieniu?

Wykorzystywanie przewagi kontraktowej przez przedsiębiorcę jest nieuczciwe, jeśli jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i zagraża istotnemu interesowi drugiej strony albo go narusza. Ustalenie, czy doszło do nieuczciwego wykorzystania przewagi kontraktowej, następuje przez ocenę działań przedsiębiorcy pod kątem wymienionych przesłanek, które muszą być spełnione łącznie.

Zawiadamiający powinien wykazać nieuczciwość praktyki wskazanej w zawiadomieniu.

W ustawie wymienione są 4 przykładowe sytuacje uznawane za nieuczciwe. Mianowicie, nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej polega w szczególności na:

  1. nieuzasadnionym rozwiązaniu umowy lub zagrożeniu rozwiązaniem umowy;
  2. przyznaniu wyłącznie jednej stronie uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia;
  3. uzależnianiu zawarcia lub kontynuowania umowy od przyjęcia lub spełnienia przez jedną ze stron innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy;
  4. nieuzasadnionym wydÅ‚użaniu terminów pÅ‚atnoÅ›ci za dostarczone produkty rolne lub spożywcze. 

Te wyliczone w ustawie przypadki sÄ… to tylko przykÅ‚ady, najbardziej typowe sytuacje uznawane za nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej.

Inne podejrzane praktyki rynkowe również mogą podlegać ocenie UOKiK. Inne praktyki rynkowe także wchodzą więc w grę i mogą być przedmiotem zainteresowania UOKiK pod kątem nieuczciwości.

Kiedy sprawÄ… bÄ™dzie mógÅ‚ zająć siÄ™ UOKiK? Czy UOKiK bÄ™dzie mógÅ‚ wziąć pod lupÄ™ wszelkiego rodzaju umowy nabycia produktów rolnych i spożywczych? Czy znaczenie ma np. wysokość obrotów pomiÄ™dzy przedsiÄ™biorcami?

Nie wszystkie umowy nabycia tych produktów bÄ™dÄ… przedmiotem zainteresowania UOKiK – kryterium obrotowe ma tu kluczowe znaczenie. Relacje pomiÄ™dzy nabywcami produktów rolnych i spożywczych a ich dostawcami muszÄ… bowiem speÅ‚niać nastÄ™pujÄ…ce warunki:

  1. Å‚Ä…czna roczna wartość obrotów miÄ™dzy nimi przekracza 50 tys. zÅ‚ w roku wszczÄ™cia postÄ™powania w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujÄ…cych przewagÄ™ kontraktowÄ… lub w którymkolwiek z dwóch lat poprzedzajÄ…cych rok wszczÄ™cia tego postÄ™powania oraz 
  2. obrót przedsiÄ™biorcy, który stosowaÅ‚ praktykÄ™ nieuczciwe wykorzystujÄ…cÄ… przewagÄ™ kontraktowÄ… (w przypadku, gdy należy on do grupy kapitaÅ‚owej – obrót tej grupy), przekracza 100 mln zÅ‚ w roku wszczÄ™cia postÄ™powania. 

UrzÄ…d może wiÄ™c interweniować wtedy, kiedy Å‚Ä…czna wartość obrotów miÄ™dzy dostawcÄ… a odbiorcÄ… w którymkolwiek z 2 lat poprzedzajÄ…cych rok wszczÄ™cia postÄ™powania przekroczyÅ‚a 50 tys. zÅ‚ oraz obrót nabywcy lub dostawcy, który stosuje  praktykÄ™, w roku poprzedzajÄ…cym rok wszczÄ™cia postÄ™powania przekroczyÅ‚ 100 mln zÅ‚.

Porady prawne

Czy na podstawie ustawy o przeciwdziaÅ‚aniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej UOKiK bÄ™dzie mógÅ‚ zająć siÄ™ opÅ‚atami za promocjÄ™ w sklepowej gazetce albo za dowiezienie towaru z magazynu?

Samo pobieranie opłat za promocję w gazetce lub inne usługi promocyjne, marketingowe czy transportowe nie jest zakazane. Niedozwolone jest natomiast nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej w tym kontekście, a więc np.:

  • pobieranie zawyżonych, niewspółmiernych opÅ‚at za Å›wiadczone usÅ‚ugi,
  • wymuszanie zakupu usÅ‚ug, np. poprzez wiÄ…zanie obowiÄ…zku ich zakupu ze zgodÄ… na przyjÄ™cie towaru do sprzedaży, 
  • niezrealizowanie usÅ‚ug. 
Pobranie tego rodzaju opÅ‚at, w warunkach wynikajÄ…cych z ustawy, bÄ™dzie podlegaÅ‚o ocenie UOKiK. Każdy przypadek bÄ™dzie oceniany indywidualnie, z uwzglÄ™dnieniem stanu faktycznego i prawnego. 

Czy UOKiK będzie prowadził działania, gdy opłata ma rzeczowy i zwyczajowy charakter?

Należy spodziewać siÄ™, iż opÅ‚aty majÄ…ce charakter rzeczowy oraz zwyczajowy sÄ… zgodne z dobrymi obyczajami kupieckimi, a wiÄ™c ich stosowanie nie jest nieuczciwe. Jednak każdy przypadek pobrania opÅ‚aty kwestionowanej przez zawiadamiajÄ…cego przedsiÄ™biorcÄ™ bÄ™dzie indywidualnie oceniany przez UOKiK, w zależnoÅ›ci od towarzyszÄ…cych mu okolicznoÅ›ci faktycznych i prawnych. 

Czy rolnik dostarczający kapustę do sieci handlowej, spełniający warunki obrotowe z ustawy, będzie mógł zgłosić do UOKiK sprawę dotyczącą rabatu posprzedażowego?

Kapusta jest produktem spożywczym, więc umowy dotyczące jej zbycia wchodzą w zakres ustawy o przewadze kontraktowej.

Sytuacje zastosowania rabatu posprzedażowego czy opÅ‚aty półkowej/marketingowej nie sÄ… wymienione w ustawie jako przykÅ‚adowe nieuczciwe praktyki. Niemniej potencjalnie mogÄ… zostać tak ocenione, bÄ…dź też mogÄ… speÅ‚niać wymogi klauzuli generalnej, która brzmi „Wykorzystywanie przewagi kontraktowej jest nieuczciwe, jeżeli jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i zagraża istotnemu interesowi drugiej strony albo narusza taki interes”.

Należy podkreślić, że uznanie danego zachowania za nieuczciwe zależy od oceny UOKiK, który bierze pod uwagę jego specyfikę i towarzyszące mu okoliczności.

Przed złożeniem zawiadomienia do UOKiK należy również sprawdzić, czy spełnione są ustawowe progi obrotów, powyżej których sprawa może być rozpatrywana, a także inne wymogi. Trzeba zatem ustalić, czy:

  • Å‚Ä…czna wartość obrotów miÄ™dzy rolnikiem i sieciÄ… handlowÄ… przekracza 50 tys. zÅ‚ w danym roku lub w jednym z 2 poprzednich lat; 
  • roczny obrót sieci handlowej przekracza 100 mln zÅ‚; 
  • wystÄ™puje istotna dysproporcja w potencjale ekonomicznym miÄ™dzy kontrahentami (np. czy sieć handlowa ma wielokrotnie wiÄ™kszy roczny obrót niż roczna wartość sprzedaży rolnika); 
  • rolnikowi trudno byÅ‚oby zdobyć innych odbiorców kapusty. 
Rolnik powinien ponadto sprawdzić, na ile warunki współpracy z siecią są zgodne z ustawą z dnia 11 marca 2004 r. o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych. Przepisy te dają mu możliwość egzekwowania swoich praw w trybie zasad szczegółowych dotyczących rolników, którzy objęci są dokładniej zdefiniowanym i szerszym zakresem chronionych praw, a tryb ich egzekwowania może być szybszy. Dyrektor Oddziału Terenowego Agencji Rynku Rolnego (od 1 września 2017 r. Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa) może nałożyć karę na przedsiębiorcę w przypadku braku pisemnej umowy z kontrahentem, który jest rolnikiem bądź gdy umowa ta nie spełnia określonych wymogów.

Czy pobieranie opÅ‚at logistycznych – za dowiezienie towaru do sklepu z magazynu sieci – także bÄ™dzie praktykÄ… nieuczciwÄ… zgodnie z ustawÄ… o przeciwdziaÅ‚aniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej?

Pobieranie opłat transportowych i logistycznych nie jest zakazane. W określonych okolicznościach może jednak zdarzyć, iż zostanie to uznane za nieuczciwą praktykę, np. w sytuacji, kiedy opłaty te - pobierane przez przedsiębiorcę posiadającego przewagę kontraktową - będą zawyżone (a więc będą nieekwiwalentne w stosunku do wartości świadczonych usług) bądź gdy zostaną pobrane za usługi niezrealizowane.

Każde zawiadomienie dotyczÄ…ce takiej sprawy bÄ™dzie podlegaÅ‚o ocenie UOKiK, z uwzglÄ™dnieniem okolicznoÅ›ci faktycznych i prawnych. 

Kiedy UOKiK nie podejmie interwencji?

- "Głównym celem ustawy jest ochrona interesu publicznego. DziaÅ‚ania UOKiK majÄ… wyeliminować nieuczciwe praktyki z obrotu gospodarczego, a nie zadośćuczynić konkretnym, poszkodowanym przedsiÄ™biorcom" – powiedziaÅ‚ Prezes UOKiK Marek NiechciaÅ‚.

Co oznacza pojÄ™cie "interesu publicznego" z art. 1 ustawy? Jak UOKiK bÄ™dzie definiowaÅ‚ interes publiczny w prywatnej sprawie?

UOKiK będzie podejmował interwencje tylko w celu ochrony interesu publicznego. Dana praktyka może godzić w ten interes, jeżeli oddziałuje na szerszy krąg podmiotów bądź wywołuje negatywne skutki dla konkurencji i konsumentów. W toku postępowania trzeba będzie zatem odpowiedzieć na pytania:

  • czy i w jaki sposób zachowanie przedsiÄ™biorców wpÅ‚ynie nie tyle na sytuacjÄ™ samych stron konfliktu, lecz przede wszystkim na konkurencjÄ™, i jaki to może mieć skutek dla konsumentów;
  • czy zachowanie przedsiÄ™biorcy może wywoÅ‚ać na rynku niekorzystne skutki w postaci wpÅ‚ywu na ilość, jakość, cenÄ™ towarów lub zakres wyboru dostÄ™pny konsumentom bÄ…dź innym nabywcom.
Co istotne, celem rozstrzygnięć UOKiK ma być wyeliminowanie szkodliwych praktyk rynkowych, a nie rekompensata szkody poniesionej przez konkretnego przedsiębiorcę.

Co należy rozumieć jako "interes słabszej strony" dla celów ustawy?

Ustawa o przeciwdziaÅ‚aniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej nie definiuje, co jest interesem sÅ‚abszej strony, nakreÅ›la jednakże (jak już bwspomniano), jakie zachowania mogÄ… być czynami naruszajÄ…cymi ten interes. MogÄ… one polegać na:
  • nieuzasadnionym rozwiÄ…zaniu umowy lub zagrożeniu rozwiÄ…zaniem umowy; 
  • przyznaniu wyÅ‚Ä…cznie jednej stronie uprawnienia do rozwiÄ…zania umowy, odstÄ…pienia od niej lub jej wypowiedzenia; 
  • uzależnianiu zawarcia lub kontynuowania umowy od przyjÄ™cia lub speÅ‚nienia przez jednÄ… ze stron innego Å›wiadczenia, niemajÄ…cego rzeczowego ani zwyczajowego zwiÄ…zku z przedmiotem umowy;
  • nieuzasadnionym wydÅ‚użaniu terminów pÅ‚atnoÅ›ci za dostarczone produkty rolne lub spożywcze. 
SÄ… to przykÅ‚ady, które pokazujÄ…, w jaki sposób interes sÅ‚abszej strony może być naruszony. Na tej podstawie można wiÄ™c wnioskować, co leży w interesie sÅ‚abszej strony i że jest to np. pÅ‚atność za dostarczony towar w ustalonym, rozsÄ…dnym terminie. 

Jak generalnie przebiega postępowanie prowadzone przez UOKiK w przypadku podejrzenia nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej?

Jak już wskazano, celem postępowania prowadzonego w przypadku podejrzenia nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej jest ochrona interesu publicznego, a nie indywidualnego. Oznacza to, że działania UOKiK dążą do wyeliminowania nieuczciwych praktyk z obrotu gospodarczego, bez angażowania się w prywatny interes danego przedsiębiorcy. Dochodzenie indywidualnych roszczeń odbywa się zaś przed sądem powszechnym. Postępowanie UOKiK w przypadku podejrzenia nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej może przebiegać następująco:
  1. ZgÅ‚oszenie zawiadomienia – przedsiÄ™biorca skÅ‚ada do UOKiK pisemne zawiadomienie, dotyczÄ…ce podejrzenia stosowania wobec niego tego typu praktyk. 
  2. PostÄ™powanie wyjaÅ›niajÄ…ce – UOKiK może podjąć tego typu dziaÅ‚anie przed wszczÄ™ciem postÄ™powania wÅ‚aÅ›ciwego; jego celem jest przede wszystkim wstÄ™pne ustalenie czy doszÅ‚o do naruszenia przepisów; nie może trwać dÅ‚użej niż 4 miesiÄ…ce, a w przypadkach szczególnie skomplikowanych – nie dÅ‚użej niż 5 miesiÄ™cy. 
  3. PostÄ™powanie wÅ‚aÅ›ciwe – stawiany jest zarzut nieuczciwego wykorzystania przewagi kontraktowej i przeprowadzane jest postÄ™powanie dowodowe; nie może trwać dÅ‚użej niż 5 miesiÄ™cy; może towarzyszyć mu kontrola u przedsiÄ™biorcy; postÄ™powanie wÅ‚aÅ›ciwe koÅ„czy siÄ™: a. wydaniem decyzji uznajÄ…cej praktykÄ™ za nieuczciwie wykorzystujÄ…cÄ… przewagÄ™ kontraktowÄ…, nakazujÄ…cej jej zaniechania i nakÅ‚adajÄ…cej karÄ™ pieniężnÄ…; albo b. umorzeniem postÄ™powania i tym samym odstÄ…pieniem od naÅ‚ożenia kary; albo c. wydaniem decyzji zobowiÄ…zujÄ…cej – w porozumieniu z przedsiÄ™biorcÄ… UOKiK zobowiÄ…zuje przedsiÄ™biorcÄ™ do speÅ‚nienia okreÅ›lonych warunków, wskazujÄ…c termin ich wykonania, bez naÅ‚ożenia kary pieniężnej. 
  4. Wniesienie odwoÅ‚ania – skÅ‚ada siÄ™ na to: 
  • wniesienie do UOKiK odwoÅ‚ania przez przedsiÄ™biorcÄ™; 
  • ewentualnie – przeprowadzenie dodatkowych czynnoÅ›ci przez UOKiK, zmierzajÄ…cych do wyjaÅ›nienia zarzutów; 
  • uchylenie albo zmiana decyzji albo skierowanie sprawy do SÄ…du Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie później niż w terminie 3 miesiÄ™cy od dnia wniesienia odwoÅ‚ania. 
 5. PostÄ™powanie przed SÄ…dem OkrÄ™gowym w Warszawie – sÄ…dem ochrony konkurencji i konsumentów. 

Jakie sankcje może nałożyć urząd?

UOKiK może nałożyć karę za wykorzystywanie przewagi kontraktowej w maksymalnej wysokości 3% obrotu przedsiębiorcy osiągniętego w roku poprzedzającym rok nałożenia kary.

Sprawami z zakresu przewagi kontraktowej ma zajmować się Delegatura UOKiK w Bydgoszczy.

 

Podstawa prawna:

  • ustawa z dnia 15 grudnia 2016 r. o przeciwdziaÅ‚aniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi (Dz.U. z 2017 r., poz. 67);
  • rozporzÄ…dzenie (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny Å›rodków spożywczych.
  • ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej (Dz.U. z 2016 r. poz. 1829, 1948, 1997 i 2255); 
  • ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeÅ„stwie żywnoÅ›ci i żywienia (Dz.U. z 2015 r. poz. 594, z późn. zm.);
  • ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. z 2015 r. poz. 184, 1618 i 1634 oraz z 2016 r. poz. 1823);
  • rozporzÄ…dzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiajÄ…cego ogólne zasady i wymagania prawa żywnoÅ›ciowego, powoÅ‚ujÄ…cego Europejski UrzÄ…d ds. BezpieczeÅ„stwa Å»ywnoÅ›ci oraz ustanawiajÄ…cego procedury w zakresie bezpieczeÅ„stwa żywnoÅ›ci (Dz.Urz. WE L 31 z 01.02.2002, str. 1, z późn. zm.- Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 6, str. 463);
  • ustawa z dnia 29 wrzeÅ›nia 1994 r. o rachunkowoÅ›ci (Dz.U. z 2016 r. poz. 1047 i 2255 oraz z 2017 r. poz. 61);
  • ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. z 2003 r. poz. 1503, z późn. zm.);
  • ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postÄ™powania administracyjnego (Dz.U. z 2016 r. poz. 23, 868, 996, 1579 i 2138). 
 

A.J.
Zespół e-prawnik.pl

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika