Przeliczenie emerytur nie dla wszystkich

18.8.2021

Nie wszyscy skorzystają z nowych tablic GUS...

Emeryci składają wnioski o przeliczenie swoich świadczeń w związku z nowymi tablicami średniego dalszego trwania życia. Część z tych wniosków nie ma jednak żadnych podstaw i ZUS odmówi przeliczenia emerytury. Przeliczenie emerytury jest możliwe w ściśle określonych sytuacjach. Jest to możliwe na przykład, gdy emeryt po przyznaniu świadczenia pracował i odprowadzał składki emerytalne.

Zgodnie z tablicami Głównego Urzędu Statystycznego nastąpił spadek dalszego średniego trwania życia we wszystkich przedziałach wiekowych. W tej sytuacji wyliczanie wysokości emerytur jest korzystniejsze niż w poprzednich latach. Nie oznacza to jednak, że wszyscy skorzystają z nowych tablic i będą mogli liczyć na korzystniejsze przeliczenie świadczenia.

Publikowane przez Główny Urząd Statystyczny tablice średniego dalszego trwania życia są kluczowym elementem przy wyliczaniu emerytur ustalanych według nowych zasad. Aktualne tablice średniego dalszego trwania życia, które obowiązują od 1 kwietnia 2021 r. do 31 marca 2022 r., mają jednak zastosowanie tylko do części świadczeń.

Chodzi o emerytury ustalane według nowych zasad dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., które:

spełnią warunki do uzyskania emerytury (w szczególności warunek wieku emerytalnego) między kwietniem 2021 a marcem przyszłego roku - dotyczy to również ubezpieczonych kobiet, które mają ustalone prawo do emerytury i okresowej emerytury kapitałowej po osiągnięciu wieku emerytalnego dla kobiet i które we wskazanym okresie spełnią warunek wieku emerytalnego dla mężczyzn – aktualne tablice trwania życia będą zastosowane do ponownego obliczenia z urzędu emerytury w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego dla mężczyzn oraz ubezpieczonych kobiet, które prawo do okresowej emerytury kapitałowej mają ustalone do podwyższonego wieku emerytalnego dla mężczyzn, a które po osiągnięciu wieku 65 lat złożą – w okresie od 1 kwietnia 2021 r. do 31 marca 2022 r. - wniosek o ponowne obliczenie emerytury,
już wcześniej spełniły warunki do emerytury ustalanej według nowych zasad ale dopiero teraz - w okresie od 1 kwietnia 2021 r. do 31 marca 2022 r. - wystąpią o ustalenie tej emerytury,
mają już ustalone prawo do nowej emerytury i mają okresy podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym po dniu, od którego przyznano tę emeryturę i zgłaszają obecnie wniosek o doliczenie składek zapisanych na koncie ubezpieczonego po dniu ustalenia prawa do emerytury. W przypadku złożenia takiego wniosku w okresie od 1 kwietnia 2021 r. do 31 marca 2022 r. przy obliczeniu kwoty doliczenia składek ZUS zastosuje średnie dalsze trwanie życia z aktualnych tablic. Taki wniosek może być złożony raz w roku lub po ustaniu ubezpieczenia,
prawo do nowej emerytury mają ustalone w poprzednich latach, ale prawo to zostało zawieszone z powodu kontynuowania zatrudnienia u pracodawcy, u którego pracowały przed dniem nabycia prawa do emerytury, a w okresie od 1 kwietnia 2021 r. do 31 marca 2022 r. zakończą zatrudnienie. Takie osoby nie miały ustalonej ostatecznej wysokości emerytury, bo takie ustalenie następuje dopiero po rozwiązaniu stosunku pracy i złożeniu wniosku o podjęcie wypłaty świadczenia. Jeżeli wniosek o podjęcie wypłaty emerytury w związku z zakończeniem zatrudnienia zostanie złożony w okresie od 1 kwietnia 2021 r. do 31 marca 2022 r., kwotę emerytury ZUS obliczy z zastosowaniem tablic obowiązujących w dacie złożenia wniosku i porówna z tablicami obowiązującymi w dniu, w którym wnioskodawca osiągnął wiek emerytalny oraz wybierze wariant najkorzystniejszy dla wnioskodawcy.

Do ZUS wpływają jednak wnioski o przeliczenie dotychczasowych emerytur w związku z nowymi tablicami od:

niepracujących emerytów z tzw. starego systemu (urodzeni przed 1 stycznia 1949 r.),
niepracujących osób, które mają nową emeryturę (urodzeni po 31 grudnia 1948 r.) - to oznacza, że już wcześniej skorzystały z jej obliczenia według różnych tablic średniego dalszego trwania życia.

Te osoby otrzymają odmowę przeliczenia. W ich przypadku zastosowanie nowych tablic średniego dalszego trwania życia jest niemożliwe.

Przeliczanie emerytur i rent

Jeśli masz ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, możesz zgłosić wniosek o przeliczenie wysokości świadczenia (wniosek ERPO). Oznacza to, że Twoje świadczenie może wzrosnąć.

Kiedy możesz skorzystać z przeliczenia?

Emeryturę lub rentę ZUS może przeliczyć, jeśli:

przy składaniu wniosku o przyznanie świadczenia nie dysponowałeś wszystkimi dokumentami za okresy ubezpieczenia, które ZUS mógliby uwzględnić przy obliczaniu Twojego świadczenia;
obecnie możesz udokumentować zarobki za lata sprzed roku przejścia na emeryturę lub rentę, lub zarobki, jakie uzyskiwałeś po przyznaniu świadczenia;
po przyznaniu świadczenia pracowałeś lub opłacałeś składki na ubezpieczenie społeczne.

W dalszej części artykułu przedstawiamy zasady przeliczania świadczeń. Możliwości przeliczenia różnią się w zależności od tego, według jakich zasad masz przyznane świadczenie.

Przeliczenie świadczenia następuje na Twój wniosek. Emeryturę lub rentę ZUS przeliczy od miesiąca, w którym złożysz wniosek. Jeśli okazałoby się, że po przeliczeniu przysługuje Ci niższe świadczenie, to nadal ZUS będzie wypłacał Ci świadczenie w dotychczasowej wysokości.

Przeliczenie emerytury ustalonej według starych zasad lub renty z tytułu niezdolności do pracy

Jeśli otrzymujesz rentę z tytułu niezdolności do pracy lub emeryturę, która została obliczona zgodnie ze starymi zasadami, to w tej części dowiesz się, jakie masz możliwości przeliczenia swojego świadczenia.

Kiedy ZUS może przeliczyć świadczenie, jeśli po jego przyznaniu nie byłeś aktywny zawodowo?

Twoją rentę lub emeryturę ZUS może przeliczyć, jeżeli do wniosku o przeliczenie dołączysz dowody, których dotąd nie przedłożyłeś, a które dokumentują twoje okresy składkowe i nieskładkowe przebyte przed przyznaniem Ci emerytury lub renty. Wtedy do uwzględnionego już stażu pracy ZUS doliczy te okresy ubezpieczenia.

Za każdy miesiąc okresu składkowego ZUS doliczy 1,3% podstawy wymiaru świadczenia, a za każdy miesiąc okresu nieskładkowego doliczy 0,7% podstawy wymiaru świadczenia.

Wniosek o doliczenie do stażu okresów sprzed przyznania emerytury lub renty możesz złożyć w każdym momencie, np. gdy uzyskasz dokumentację z archiwum po zlikwidowanym zakładzie pracy lub odnajdziesz ją w domu.

Jeśli dokumenty, które dołączysz do wniosku o przeliczenie, będą potwierdzały jedynie okres zatrudnienia na umowę o pracę, to ZUS będzie mógł za ten okres przyjąć tylko wynagrodzenie minimalne – proporcjonalnie do czasu zatrudnienia i wymiaru etatu.

Możesz także wnioskować o przeliczenie swojej emerytury lub renty, jeśli ZUS przyznał Ci świadczenie przed 2009 r., a nie mogłeś dotąd udokumentować zarobków za lata, w których byłeś zatrudniony na etacie. Do takiego wniosku nie musisz dołączać żadnych dokumentów. ZUS przeliczy Twoje świadczenie i uwzględni wynagrodzenie minimalne za te okresy.

Jeżeli Twoją emeryturę lub rentę ZUS przyznał po 31 grudnia 2008 r., nie musisz składać wniosku o jej przeliczenie, żeby uwzględnić wynagrodzenie minimalne. Gdy ZUS obliczał wysokość takiego świadczenia, uwzględnił kwotę minimalnego wynagrodzenia pracowników - zamiast wynagrodzenia zerowego – każdej osobie, która nie dostarczyła dokumentów o zarobkach, a udokumentowała zatrudnienie.

Jeśli odnajdziesz lub uzyskasz dokumenty dotyczące Twojego faktycznego wynagrodzenia za lata sprzed przyznania świadczenia, to przeliczenie zarobków może mieć również wpływ na wysokość Twojej emerytury lub renty. W takim wypadku ZUS przeliczy podstawę wymiaru Twojego świadczenia.

Kiedy ZUS może przeliczyć świadczenie, jeśli po jego przyznaniu byłeś aktywny zawodowo?

Jeśli jako emeryt lub rencista wykonujesz pracę zarobkową i z tego tytułu podlegasz ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, możesz zgłosić wniosek o ponowne ustalenie wysokości świadczenia z doliczeniem okresów składkowych lub nieskładkowych.

Wniosek o doliczenie okresu ubezpieczenia możesz złożyć nie wcześniej niż po zakończeniu kwartału kalendarzowego.

Jeżeli zakończysz zatrudnienie w trakcie kwartału kalendarzowego, wniosek o doliczenie okresów składkowych i nieskładkowych, przebytych po przyznaniu emerytury lub renty, możesz złożyć w każdym czasie, a więc także przed upływem kwartału kalendarzowego, w którym ustało zatrudnienie.

ZUS może także przeliczyć Twoje świadczenie, jeśli po jego przyznaniu nadal pracujesz i osiągasz wynagrodzenie, które będzie miało wpływ na wysokość podstawy wymiaru Twojej emerytury lub renty.

Jeżeli podstawę wymiaru ZUS ustalił Ci z okresu krótszego niż 10 kolejnych lat kalendarzowych, to może przeliczyć podstawę wymiaru od korzystniejszych zarobków.

Możesz zgłosić wniosek o przeliczenie podstawy wymiaru od zarobków:

z tej samej liczby lat kalendarzowych i z tego samego okresu, jaki wskazałeś do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru;
z dowolnie wybranych 20 lat kalendarzowych, w których podlegałeś ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom społecznym;
z 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z ostatnich 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłosiłeś wniosek o emeryturę albo o przeliczenie podstawy jej wymiaru.

Do wniosku o przeliczenie podstawy wymiaru świadczenia możesz wskazać zarobki, które przypadają w części lub w całości w latach po przyznaniu Twojej emerytury lub renty. Na tej podstawie ZUS ponownie obliczy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru i – jeśli będzie wyższy niż dotychczasowy – podwyższy Twoją emeryturę lub rentę.

Jeśli z zarobków, które osiągnąłeś po przyznaniu świadczenia, ZUS obliczy wyższy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru, to będzie mógł także przyjąć do przeliczenia nową kwotę bazową, która obowiązywała w dniu, w którym złożyłeś wniosek o przeliczenie swojej emerytury lub renty.

Nie musisz udowodnić wyższego wskaźnika podstawy wymiaru, jeśli Twoje świadczenie było cały czas zawieszone, bo osiągałeś przychód wyższy niż 130% przeciętnego wynagrodzenia, lub jeśli twoja emerytura była zawieszona, bo nie rozwiązałeś stosunku pracy. W takim przypadku również ZUS przeliczy Twoje świadczenie. Przyjmie nowy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru i nową kwotę bazową, która będzie obowiązywała w dniu, w którym złożysz wniosek o przeliczenie.

W przypadku, gdy do przeliczenia wskażesz zarobki, które w całości przypadają po przyznaniu Twojej emerytury lub renty, to do przeliczenia świadczenia ZUS przyjmie nową kwotę bazową, nawet jeśli wskaźnik wyliczony z tych zarobków nie będzie wyższy od tego, który miałeś obliczony dotychczas. Jednak musi on być wyższy niż 130% przeciętnego wynagrodzenia.

Do wniosku o przeliczenie dołącz dokumenty, których wcześniej nie złożyłeś, a które są konieczne do ponownego obliczenia wysokości emerytury lub renty (np. zaświadczenie o zatrudnieniu i zarobkach – druk Rp 7, legitymację ubezpieczeniową, świadectwo pracy lub zaświadczenie płatnika składek, potwierdzające przebyte okresy ubezpieczenia itd.).

Przeliczenie emerytury przyznanej według nowych zasad

Emeryturę przyznaną na nowych zasadach możesz przeliczyć, jeśli:

po jej przyznaniu pracowałeś lub podlegałeś ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu;
uzyskałeś nowe dowody, które mają wpływ na wysokość Twojego kapitału początkowego, bo dotyczą okresów składkowych i nieskładkowych lub wynagrodzenia za okres, który przypada przed przyznaniem emerytury.

Jeśli po przyznaniu emerytury pracowałeś lub podlegałeś ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu, możesz złożyć wniosek o ponowne obliczenie emerytury z uwzględnieniem składek zapisanych na Twoim koncie po przyznaniu emerytury.

ZUS obliczy Twoją emeryturę ponownie w następujący sposób:

składki, które zostały zapisane na Twoim koncie po tym, jak zacząłeś pobierać emeryturę, ZUS podzieli przez średnie dalsze trwanie życia, które ustala dla Ciebie w dniu złożenia wniosku o przeliczenie wysokości emerytury;
ZUS weźmie pod uwagę tylko te składki, które były zapisywane na Twoim koncie ubezpieczonego od miesiąca, w którym pierwszy raz pobrałeś emeryturę, do miesiąca, w którym złożyłeś wniosek o ponowne ustalenie wysokości świadczenia. Składki te podlegają waloryzacji.

Te zasady przeliczania ZUS zastosuje do emerytur obliczonych według nowych zasad lub według mieszanego sposobu.

Wniosek o przeliczenie świadczenia możesz złożyć po upływie roku kalendarzowego, jeśli nadal kontynuujesz zatrudnienie. Jeśli zakończyłeś zatrudnienie, to wniosek o przeliczenie emerytury z uwzględnieniem składek zapisanych na koncie po przyznaniu emerytury możesz złożyć bezpośrednio po zakończeniu zatrudnienia. Emeryturę ZUS przeliczy od miesiąca, w którym złożysz wniosek.

Jeśli uzyskasz dokumenty potwierdzające Twoją aktywność zawodową sprzed 1999 r., to ZUS może przeliczyć Twój kapitał początkowy, który jest częścią Twojej emerytury. Wniosek o ponowne ustalenie kapitału początkowego (wniosek EKP) możesz złożyć w dowolnym momencie.

Możesz także wnioskować o ponowne obliczenie emerytury z przyjęciem wartości prognozowanej dalszej długości życia z najkorzystniejszej tablicy, jeśli dotąd nie skorzystałeś z tej możliwości przeliczenia.

Podstawa prawna: