Emerytura w powszechnym wieku emerytalnym dla osób urodzonych do końca 1948 r.

Osoby, które urodziły się przed 1949 r., osiągnęły już wiek emerytalny, uprawniający do nabycia emerytury. Sprawdź, na jakich zasadach ZUS przyznaje emeryturę i co należy zrobić, żeby ją otrzymać.

Jakie warunki trzeba spełnić, aby uzyskać emeryturę?

Żeby uzyskać emeryturę, trzeba udokumentować wymagany staż ubezpieczeniowy, który wynosi:

• 20 lat dla kobiety,
• 25 lat dla mężczyzny.

Na staż ubezpieczeniowy składają się:

• okresy składkowe (tj. okresy ubezpieczenia, za które przewidziany jest obowiązek opłacenia składki na ubezpieczenie społeczne – ubezpieczenia emerytalne i rentowe – lub za które nie było obowiązku opłacania składki, ale ustawodawca uznał je za okresy składkowe), czyli okresy aktywności zawodowej osoby ubezpieczonej (np. pracy na podstawie umowy o pracę) oraz
• okresy nieskładkowe (tj. okresy, za który nie było obowiązku opłacania składki na ubezpieczenie społeczne - ubezpieczenia emerytalne i rentowe, które jednak z uwagi na specyficzny charakter podlega uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalno-rentowych oraz ich wysokości), czyli okresy, za które nie były opłacane składki na ubezpieczenia społeczne, ale z uwagi na ich specyfikę są uwzględniane w stażu ubezpieczeniowym (np. pobieranie zasiłku opiekuńczego albo chorobowego, czy też  nauka w szkole wyższej).

Ustalając staż ubezpieczeniowy danej osoby, okresy nieskładkowe ogranicza się do 1/3 udowodnionych okresów składkowych.

Przykład:

Pan Janusz urodził się w 1947 r., a więc ma ukończony powszechny wiek emerytalny. Udowodnił 24 lata, 3 miesiące oraz 6 dni okresów składkowych, a także 9 lat okresów nieskładkowych. Przy ustalaniu prawa do emerytury okresy nieskładkowe ograniczymy do 1/3 okresów składkowych, czyli uwzględnimy 8 lat, 1 miesiąc i 2 dni okresów nieskładkowych. Łączny staż ubezpieczeniowy Pana Janusza (po ograniczeniu okresów nieskładkowych) wynosi  32 lata, 4 miesiące i 8 dni. Pan Janusz udowodnił wymagany staż ubezpieczeniowy, a więc spełnia warunki do przyznania emerytury. 

Jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe są niewystarczające do przyznania emerytury, to ustalając staż ubezpieczeniowy danej osoby ZUS może uwzględnić również tzw. okresy uzupełniające, czyli takie, którymi uzupełni brakujący okres pomiędzy stażem ubezpieczeniowym a stażem uprawniającym do emerytury. Są to np. okres pracy w gospodarstwie rolnym lub prowadzenia tego gospodarstwa albo okres pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, do której prawo ustało w związku z odzyskaniem zdolności do pracy. Okresy uzupełniające przyjmie się wyłącznie w  wymiarze niezbędnym do przyznania danej osbie emerytury. W przypadku okresów ubezpieczenia rolnego – uwzględnia się je pod warunkiem, że nie przysługuje danej osobie za nie emerytura lub renta rolna. Emerytura taka jest objęta gwarancją najniższej emerytury. Oznacza to, że w sytuacji, gdy obliczona przez ZUS wysokość emerytury okaże się niższa niż wysokość najniższej emerytury, to ZUS podniesie jej wysokość do wysokości najniższej emerytury (która np. od 1 marca 2018 r. wynosi od 1029,80 zł).

Ustalając staż ubezpieczeniowy ubezpieczonego, ZUS nie weźmie pod uwagę:

• okresów, w których był on na urlopie bezpłatnym,
• okresów, w których prowadził własną działalność gospodarczą, ale nie opłacił składek na własne ubezpieczenie społeczne (tj. za okres do 31 grudnia 1998 r.) lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe (tj. za okres od 1 stycznia 1999 r.),
• okresów, w których współpracował przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej, za które nie opłacono składek na ubezpieczenie społeczne (tj. za okres do 31 grudnia 1998 r.) lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe (tj. za okres od 1 stycznia 1999 r.),
• okresów służby wymienionych w ustawie emerytalnej, za które ustalono mu prawo do emerytury na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym służb mundurowych, np. służby w policji, Urzędzie Ochrony Państwa, służbie więziennej, w Państwowej Straży Pożarnej, okresów czynnej służby wojskowej.

Co, jeśli staż ubezpieczeniowy jest krótszy?

ZUS przyzna emeryturę również wtedy, gdy dana osoba udowodni krótszy staż ubezpieczeniowy, ale musi to być minimum:

• 15 lat dla kobiety,
• 20 lat dla mężczyzny. 

Emerytura ta nie jest objęta gwarancją najniższej emerytury.

Oznacza to, że w sytuacji, gdy obliczona przez ZUS wysokość emerytury okaże się niższa niż wysokość najniższej emerytury, ZUS nie będzie mógł jej podnieść do wysokości najniższej.

Jak obliczana jest wysokość emerytury dla osób urodzonych przed 1949 rokiem?

Składniki

Na wysokość emerytury mają wpływ następujące składniki:

• podstawa wymiaru emerytury,
• staż ubezpieczenia (okresy składkowe i nieskładkowe),
• kwota bazowa (od której obliczana jest tzw. część socjalna emerytury).

Emerytura jest sumą:

• części socjalnej oraz
• części stażowej.

Co to jest część socjalna?

 Część socjalna to stały składnik emerytury. Jest to 24% kwoty bazowej, która obowiązuje w dniu, w którym dana osoba zgłasza wniosek o emeryturę lub uzyskuje prawo do emerytury.

Dla wszystkich emerytur, które ZUS przyznaje od 1 marca do końca lutego następnego roku kalendarzowego, część socjalną ustala w jednakowej wysokości.

Co to jest część stażowa emerytury?

• po 1,3% podstawy wymiaru emerytury za każdy rok okresów składkowych, z uwzględnieniem pełnych miesięcy,
• po 0,7% podstawy wymiaru emerytury za każdy rok okresów nieskładkowych, z uwzględnieniem pełnych miesięcy.

Co to jest kwota bazowa?

Kwota bazowa to 100% przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym, które zostało pomniejszone o składki na ubezpieczenia społeczne. Kwota bazowa jest ustalana co roku i obowiązuje od 1 marca do końca lutego następnego roku. Ogłasza ją prezes Głównego Urzędu Statystycznego w „Monitorze Polskim”.

Od kwoty bazowej ustalana jest tzw. część socjalna emerytury, która stanowi 24% kwoty bazowej. Kwota bazowa ma także wpływ na podstawę wymiaru emerytury.

Co to jest podstawa wymiaru emerytury?

Najważniejsze informacje

Podstawa wymiaru to ważny element przy obliczaniu wysokości emerytur przyznawanych na starych zasadach, rent z tytułu niezdolności do pracy i rent szkoleniowych. Podstawa wymiaru emerytury zależy od zarobków ubezpieczonego i kwoty bazowej przyjętej do jej obliczenia. Ustalana jest ona na podstawie:

• zarobków z 10 kolejnych lat kalendarzowych, które uprawniony wybierze z ostatnich 20 lat kalendarzowych przed rokiem zgłoszenia wniosku o emeryturę, lub
• zarobków z 20 lat kalendarzowych, które uprawniony wybierze z całego okresu, kiedy był objęty ubezpieczeniami (społecznymi lub emerytalno-rentowym).

Jeśli uprawniony nie wie, który ze sposobów obliczenia wybrać, powinien zaznaczyć we wniosku, żeby ZUS wybrał dla niego najkorzystniejszy wariant. Jeżeli nie może udokumentować wszystkich swoich zarobków, ZUS przyjmie za każdy rok udowodnionej pracy wykonywanej w ramach stosunku pracy wynagrodzenie minimalne pracowników.

Jeżeli emerytura będzie wyższa niż podstawa wymiaru, ZUS ograniczy jej wysokość do 100% podstawy wymiaru.

Jeśli emerytura będzie wyższa od emerytury minimalnej, ale jej podstawa wymiaru będzie niższa niż emerytura minimalna - wysokość emerytury ZUS ograniczy do kwoty najniższej emerytury, a nie do 100% jej podstawy wymiaru.

Jakie zarobki ZUS przyjmie do podstawy wymiaru emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy?

Jak wspomniano, do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy przyjmuje się podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (począwszy od 1 stycznia 1999 r.) lub na ubezpieczenie społeczne (do 31 grudnia 1998 r.), czyli zarobki z okresu:

• 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłosił wniosek o emeryturę lub rentę, albo

• 20 lat kalendarzowych, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych przez zainteresowanego z całego okresu podlegania ubezpieczeniom.

Przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytur i rent uwzględnia się także kwoty wynagrodzeń za  czas niezdolności do pracy oraz kwoty zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku wyrównawczego, świadczenia wyrównawczego lub dodatku wyrównawczego, a także wartość świadectw rekompensacyjnych, kwoty zasiłków dla bezrobotnych, zasiłków szkoleniowych czy stypendiów wypłaconych z Funduszu Pracy za okres udokumentowanej niezdolności do pracy.

Dla uproszczenia podstawę wymiaru składek nazywa się "zarobkami". Dotyczy to także sytuacji, w których ubezpieczony opłacał składki np. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Jeżeli wnioskodawca nie wie, który z wyżej podanych sposobów obliczania podstawy wybrać, to we wniosku o przyznanie emerytury lub renty powinien zaznaczyć, aby ZUS wybrał najkorzystniejszy dla niego wariant. Do wniosku winien dołączyć wszystkie dokumenty, które dotyczą jego zarobków.

Co w przypadku, gdy zainteresowany nie może udowodnić wysokości zarobków?

Jeżeli wnioskodawca udokumentuje, że w określonych latach był zatrudniony na podstawie umowy o pracę, natomiast nie posiada potwierdzenia wysokości zarobków, jakie otrzymywał w tym czasie, ZUS przyjmie do wyliczenia podstawy wymiaru emerytury – za każdy taki rok pracy – wynagrodzenie minimalne pracowników.

To, że wnioskodawca nie może udokumentować zarobków, może być spowodowane m.in. tym, że firma w której pracował już nie istnieje, nie może odnaleźć archiwum, które przechowuje dokumentację płacową jego zakładu pracy albo dokumentacja kadrowo-placowa została zniszczona. Jednakże nie musi on udowadniać ZUS przyczyny, dla której nie przedstawia zarobków. Wystarczy, że udokumentuje fakt wykonywania pracy w ramach stosunku pracy, bowiem minimalne wynagrodzenie ZUS może przyjąć tylko za udowodnione okresy, kiedy pozostawał w ubezpieczeniu pracowniczym.

Co ważne, wnioskodawca musi udokumentować, że w danym okresie wykonywał pracę w ramach stosunku pracy. Wynagrodzenie minimalne ZUS przyjmiemy tylko za te okresy, kiedy pozostawał w ubezpieczeniu pracowniczym.

Wynagrodzenie minimalne ustalane jest proporcjonalnie do okresu oraz wymiaru czasu pracy ubezpieczonego. Jeśli pracował on na pół etatu, ZUS uwzględni mu połowę wynagrodzenia minimalnego, które wtedy obowiązywało.

Wynagrodzenie minimalne ZUS przyjmie za faktyczny (udowodniony) okres jego zatrudnienia w ramach stosunku pracy – z uwzględnieniem lat, miesięcy i dni.

Przykład:

Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury, pani Józefa wskazała zarobki z 20 lat pracy - w tym wynagrodzenie z 1988 r. Z przedłożonych dokumentów wynika, że w 1988 r. pani Józefa pracowała w dwóch zakładach pracy. W pierwszym zakładzie pracy była zatrudniona od 1 stycznia do 31 maja 1988 r. Z zaświadczenia o wysokości zarobków wynika, że jej wynagrodzenie za ten okres wyniosło 241 400 zł. W czerwcu 1988 r. pani Józefa nie pracowała. Od 1 lipca do 31 grudnia 1988 r. była zatrudniona w drugim zakładzie pracy na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy. Udowodniła okres tego zatrudnienia, natomiast nie dostarczyła do ZUS dokumentów o wysokości wynagrodzenia za ten okres. Do ustalenia podstawy wymiaru jej emerytury ZUS przyjmie wynagrodzenie minimalne, które obowiązywało w tym okresie.

Jak ZUS obliczy wynagrodzenie minimalne za ten okres?

Wynagrodzenie minimalne od 1 stycznia do 31 grudnia 1988 r. wynosiło 9 000 zł miesięcznie. W związku z tym od lipca do grudnia 1988 r., czyli za 6 miesięcy, ZUS przyjmie minimalne wynagrodzenie w wysokości 54 000 zł (6 x 9000 zł).

Jakie wynagrodzenie, zostanie przyjęte do ustalenia podstawy wymiaru?

Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury pani Józefy w 1988 r. ZUS przyjmie:

• od 1 stycznia do 31 maja 1988 r. – 241400 zł,

• za czerwiec 1988 r. – 0 zł,

• od 1 lipca do 31 grudnia 1988 r. – 54000 zł (wynagrodzenie minimalne)

- łącznie za cały 1988 r. – 295 400 zł.

Jeżeli w jakimś roku wnioskodawca uzyskał wynagrodzenie niższe niż minimalne, to ZUS nie może zastąpić tego wynagrodzenia wynagrodzeniem minimalnym.

Przykład:

Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury pan Wacław wskazuje  między innymi zarobki z 1978 roku. Pracował wówczas w pełnym wymiarze czasu pracy u pracodawcy, z którym umowę o pracę zawarł 1 stycznia 1976 roku, a rozwiązał ją w 1988 roku. Z wpisu w legitymacji ubezpieczeniowej pana Wacława wynika, że w 1978 roku uzyskał wynagrodzenie w wysokości 16 000 zł, czyli niższe od obowiązującego wtedy wynagrodzenia minimalnego. Jednak z dokumentów, które pan Wacław dostarczył do ZUS wynika, że w 1978 r. przez 9 miesięcy przebywał na urlopie bezpłatnym. Z tego powodu ZUS nie przyjmie za ten rok wynagrodzenia minimalnego, ale wynagrodzenie faktyczne.

Przykład:

We wniosku o emeryturę pan Jan wskazał, aby do  ustalenia podstawy wymiaru przyjąć najkorzystniejsze wynagrodzenie z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniom społecznym. Pan Jan udowodnił 23 lata pracy na umowie o pracę, ale udokumentował zarobki jedynie z 18 lat pracy. Za pięć lat pracy w pełnym wymiarze czasu pracy (1978 –1982 r.) nie ma dokumentów, które potwierdzą wysokość jego zarobków. Do obliczenia podstawy wymiaru emerytury z 20 lat kalendarzowych, ZUS przyjmie minimalne wynagrodzenie za brakujące zarobki z dwóch najkorzystniejszych lat, za które pan Jan nie udokumentował zarobków. Do ustalenia najkorzystniejszego wariantu ZUS bada relację wynagrodzenia minimalnego do przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku (tzw. wskaźnik wysokości wynagrodzenia).

W przypadku pana Jana najkorzystniejszy jest wskaźnik wysokości wynagrodzenia z 1980 r. i 1982 r., dlatego przy ustalaniu podstawy wymiaru jego emerytury ZUS uwzględni minimalne wynagrodzenie z tych dwóch lat.

Do obliczenia podstawy wymiaru emerytury lub renty, albo też kapitału początkowego ZUS może przyjąć wynagrodzenie minimalne z różnych lat kalendarzowych. Wybierze wynagrodzenia za lata, w których wskaźnik wysokości wynagrodzenia był najwyższy. 

Sprawdź, ile wynosiło wynagrodzenie minimalne w poszczególnych latach.

Podstawa wymiaru ustalana dla osób uprawnionych wcześniej do innego świadczenia

Jeśli w dniu złożenia wniosku o emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy wnioskodawca ma już wcześniej przyznane inne świadczenie, to ustalenie podstawy wymiaru będzie uzależnione od rodzaju świadczenia, o które aktualnie występuje, oraz od rodzaju wcześniej przyznanego świadczenia.

W zależności od tego, czy wnioskodawca starasz się o emeryturę, czy o rentę z tytułu niezdolności do pracy, obowiązują różne zasady ustalenia podstawy wymiaru. 

Jak ZUS oblicza podstawę wymiaru emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy?

Podstawę wymiaru emerytury lub renty ZUS ustala w następujący sposób. Dla każdego roku kalendarzowego wybranego do ustalenia podstawy wymiaru sumuje kwoty zarobków i inne wypłacone kwoty, uwzględniane w podstawie. 

ZUS oblicza stosunek każdej z sumowanych kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy. Wynik wyrażany jest w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu. 

Następnie ZUS oblicza średnią arytmetyczną tych procentów, która stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty. Wskaźnik ten nie może być wyższy niż 250%.

Nie ogranicza się do 250% wskaźnika obliczonego dla danego roku kalendarzowego, ale dopiero średnią arytmetyczną wskaźników za lata, które wchodzą do obliczenia podstawy wymiaru.

Potem ZUS oblicza podstawę wymiaru emerytury lub renty, która jest wynikiem pomnożenia wskaźnika wysokości tej podstawy przez kwotę bazową (tj. ustalaną corocznie kwotę, uzależnioną od przeciętnego wynagrodzenia, mającą znaczenie przy ustalaniu wysokości rent i emerytur obliczanych według "starych zasad" oraz mającą wpływ na wysokość tzw. podstawy wymiaru świadczenia).

Przychody uwzględniane przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytur i rent

Do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń ZUS przyjmuje te składniki wynagrodzenia wnioskodawcy, które podlegały składce na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenie emerytalne i rentowe.

Niezależnie od roku, w którym wypłacono zarobki uwzględniane przy ustalaniu podstawy wymiaru - ZUS doliczy je do roku, za który przysługują.

Przykład:

W styczniu 2010 r. Pan Marian otrzymał nagrodę z Zakładowego Funduszu Nagród za 2009 r. Przy ustalaniu Panu Marianowi podstawy wymiaru emerytury nagrodę tę dolicza się do zarobków za 2009 r., pomimo że została ona wypłacona Panu Marianowi w 2010 r. i w 2010 r. opłacono od niej składkę na ubezpieczenie emerytalne. 

Jeśli ZUS nie jest w stanie ustalić, jakiego okresu dana wypłata dotyczy, to taką wypłatę dolicza do miesiąca, w którym została ona wypłacona. 

Ustalając obowiązek opłacania składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenie emerytalne i rentowe, ZUS stosuje przepisy obowiązujące w okresie, z którego wynagrodzenie jest uwzględniane w podstawie wymiaru.

Do 1990 r. podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne stanowiły składniki wynagrodzenia, które zaliczane były do osobowego funduszu płac. 

Do końca 1998 r. składki na ubezpieczenie społeczne były odprowadzane od  Funduszu Wynagrodzeń, który podlegał oskładkowaniu, a nie od wynagrodzeń indywidualnych.  

Od 1 stycznia 1999 r. składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe są odprowadzane na indywidualne konta ubezpieczonych. 

Do zarobków uwzględnianych przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury i renty przyjmie się również:

• wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy przysługujące na podstawie art. 92 Kodeksu Pracy lub na podstawie ustaw szczególnych (np. ustawy Karta Nauczyciela), wypłacone pod 28 lutego 1995 r.;
• zasiłki chorobowe, macierzyńskie, opiekuńcze, świadczenia rehabilitacyjne, zasiłki wyrównawcze, świadczenia wyrównawcze lub dodatki wyrównawcze wypłacone za okres ubezpieczenia; jednak do podstawy wymiaru emerytury lub renty nie wlicza się kwoty zasiłków chorobowych, świadczeń rehabilitacyjnych i zasiłków macierzyńskich, które były wypłacone za okres już po ustaniu ubezpieczenia;
• rekompensatę pieniężną – za okres od 1 lipca 1991 r. do 28 czerwca 1992 r. - co dotyczy: pracowników państwowych jednostek sfery budżetowej, żołnierzy, funkcjonariuszy Policji, funkcjonariuszy Służby Więziennej, funkcjonariuszy Urzędu Ochrony Państwa, funkcjonariuszy Straży Granicznej, funkcjonariuszy Państwowej Straży Pożarnej, osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, sędziów, prokuratorów; ZUS doliczy tę rekompensatę pod warunkiem, że wnioskodawca wskaże zarobki z lat 1991–1992 do wyliczenia podstawy wymiaru świadczeń; za każdy miesiąc, który wnioskodawca przepracował w pełnym wymiarze czasu pracy, ZUS przyjmuje: w okresie od 2 lipca 1991 r. do 31 grudnia 1992 r. – kwotę 46 zł, a w okresie od 1 stycznia 1992 do 28 czerwca 1992 – kwotę 58 zł; ,ależności te ZUS zaokrągla do pełnego złotego i mnoży przez 10000, gdyż dotyczą okresu przed denominacją.
• inne zasiłki i stypendia – do podstawy wymiaru emerytur i rent wlicza się również kwoty: zasiłków dla bezrobotnych, zasiłków szkoleniowych, stypendiów - wypłaconych z Funduszu Pracy za okres udokumentowanej niezdolności do pracy. 
• rekompensatę cenową – do podstawy wymiaru dolicza się także rekompensatę z tytułu podwyżki cen za artykuły żywnościowe, opał i energię, która była wypłacana od 1 września 1981 r. do 30 czerwca 1987 r. Nie ma znaczenia, czy rekompensata była objęta składką na ubezpieczenie społeczne, czy nie była.

Jak ustala się podstawę wymiaru, jeśli wnioskodaca pracował za granicą?

Jeżeli zainteresowany pracował za granicą, to w niektórych przypadkach ZUS może inaczej ustalić podstawę wymiaru jego świadczenia. Jeżeli będzie to możliwe, to przyjmie wynagrodzenie zastępcze albo ustali podstawę wymiaru z okresu krótszego niż 10 kolejnych lat kalendarzowych. 

Jeśli zainteresowany pracował za granicą od 1 stycznia 1991 r. (a w byłym NRD – od 1 października 1991 r.), to do obliczenia podstawy wymiaru emerytury lub renty ZUS przyjmie kwoty, od których za te okresy została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne w kraju.

Odrębne regulacje dotyczą ustalania podstawy wymiaru dla pracowników skierowanych do pracy za granicą w polskich przedstawicielstwach dyplomatycznych oraz urzędach konsularnych.

Tak więc podstawę wymiaru emerytury lub renty dla osób posiadających okresy ubezpieczenia za granicą przebyte:

- ustala się na zasadach wynikających z ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego z kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę.

Przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych przyjmuje się lata kalendarzowe następujące bezpośrednio po sobie, chociażby ubezpieczony w niektórych z tych lat przez okres roku lub krócej niż rok, nie pozostawał w ubezpieczeniu.

Przykład:

W dniu 1 lutego 2009 r. z wnioskiem o przyznanie emerytury zwrócił się zainteresowany urodzony przed 1 stycznia 1949 r., który udowodnił okresy ubezpieczenia:

• w Polsce w latach 1970-1983 (14 lat),
• w Czechach w latach 1984-1988 (4 lata) - państwo członkowskie UE,
• w Polsce w latach 1989-1998 (10 lat),
• w Austrii w latach 1999-2008 (10 lat) - państwo członkowskie UE.

W przykładzie ostatnie 20-lecie obejmuje lata od 1989 do 2008. W okresie tym występują okresy ubezpieczenia w Czechach i Austrii, tj. w państwach członkowskich UE, jednakże jest możliwe wskazanie 10 kolejnych bezpośrednio następujących po sobie lat kalendarzowych, z których można ustalić podstawę wymiaru świadczenia, a zatem podstawę wymiaru emerytury należy ustalić z tego okresu, obejmującego lata: 1989-1998 (10 lat).

W takim przypadku średnią arytmetyczną wskaźników procentowych określających stosunek podstaw wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z poszczególnych lat do rocznych kwot przeciętnego wynagrodzenia oblicza się z 10 lat.

Jeżeli w okresie 20-lecia, z którego należy wskazać 10 kolejnych lat do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia, ubezpieczenie w Polsce jest przerwane okresami pełnych lat kalendarzowych ubezpieczenia za granicą w państwach UE/EOG, w Szwajcarii lub państwach, z którymi została zawarta umowa międzynarodowa, do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia należy przyjąć 10 kolejnych lat kalendarzowych - z pominięciem pełnych lat ubezpieczenia za granicą. Zasada dotycząca okresów ubezpieczenia za granicą dotyczy w odniesieniu do Australii pełnych lat kalendarzowych okresów stałego pobytu w Australii w wieku produkcyjnym.

Przykład:

W dniu 15 lutego 2009 r. z wnioskiem o przyznanie emerytury zwrócił się zainteresowany urodzony przed 1 stycznia 1949 r., który udowodnił okresy ubezpieczenia:

• w Polsce w latach 1970-1983 (14 lat),
• w Hiszpanii w latach 1984-1989 (5 lat) - państwo członkowskie UE,
• w Polsce w latach 1990-1991 (2 lata),
• w Wielkiej Brytanii w latach 1992-1994 (3 lata) - państwo członkowskie UE,
• w Polsce w latach 1995-2002 (8 lat),
• w Islandii w latach 2003-2008 (6 lat) - państwo nienależące do UE, należące do EOG.

W przykładzie ostatnie 20-lecie obejmuje lata od 1989 do 2008. W okresie tym, ze względu na usytuowanie okresów ubezpieczenia w Hiszpanii, Wielkiej Brytanii i w Islandii, nie występuje 10 kolejnych bezpośrednio następujących po sobie lat kalendarzowych, z których można ustalić podstawę wymiaru świadczenia, a zatem podstawę wymiaru emerytury należy ustalić z okresu 10 kolejnych lat kalendarzowych z pominięciem pełnych lat ubezpieczenia w Hiszpanii, Wielkiej Brytanii i Islandii, tj. z okresu obejmującego lata: 1990-1991 (2 lata) i 1995-2002 (8 lat).

W takim przypadku średnią arytmetyczną wskaźników procentowych określających stosunek podstaw wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z poszczególnych lat do rocznych kwot przeciętnego wynagrodzenia oblicza się z 10 lat.

Jeżeli posiadanie przez zainteresowanego okresów ubezpieczenia za granicą w wymienionych państwach uniemożliwia ustalenie podstawy wymiaru na zasadach ogólnych, do ustalenia podstawy wymiaru emerytury należy przyjąć faktyczną liczbę lat z ostatniego 20-lecia, pozostałych po odliczeniu pełnych lat ubezpieczenia za granicą.

Przykład:

W dniu 5 marca 2009 r. z wnioskiem o przyznanie emerytury zwróciła się zainteresowana urodzona przed 1 stycznia 1949 r., która udowodniła okresy ubezpieczenia:

• w Polsce w latach 1972-1992 (21 lat),
• w Szwecji w latach 1987-1999 (13 lat) - państwo członkowskie UE,
• w Norwegii w latach 2002-2008 (7 lat) - państwo nienależące do UE, należące do EOG.

W przykładzie ostatnie 20-lecie obejmuje lata od 1989 do 2008. W okresie tym, ze względu na usytuowanie okresów ubezpieczenia w Szwecji i w Norwegii, nie występuje 10-letni okres, z którego można ustalić podstawę wymiaru świadczenia, a zatem podstawę wymiaru emerytury należy ustalić z okresu pozostałego po odliczeniu pełnych lat ubezpieczenia za granicą, tj. z okresu obejmującego lata: 1989-1992 (4 lata) i 2000-2001 (2 lata przerwy w ubezpieczeniu, które podlegają uwzględnieniu przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury).

W takim przypadku średnią arytmetyczną wskaźników procentowych określających stosunek podstaw wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z poszczególnych lat do rocznych kwot przeciętnego wynagrodzenia oblicza się z 6 lat, a nie z 10 lat.

Szczególne zasady dotyczą ustalania podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy dla ubezpieczonego posiadającego, oprócz okresów ubezpieczenia w Polsce, również okresy ubezpieczenia przebyte za granicą w wyżej wymienionych państwach. Osobie zainteresowanej, u której niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat i która posiada okresy przerwy w ubezpieczeniu spowodowane:

• pełnieniem zastępczej służby wojskowej,
• odbywaniem czynnej służby wojskowej
• korzystaniem z urlopu wychowawczego,

oraz dodatkowo posiada okresy ubezpieczenia za granicą w państwach członkowskich Unii Europejskiej (UE), państwach Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) nienależących do Unii Europejskiej lub w Szwajcarii bądź w państwach, z którymi Polskę łączy umowa o zabezpieczeniu społecznym uniemożliwiające ustalenie podstawy wymiaru renty na zasadach ogólnych, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z okresu podlegania ubezpieczeniu w Polsce w ramach 20-lecia poprzedzającego rok zgłoszenia wniosku o świadczenie.

Przykład:

W dniu 20 stycznia 2009 r. z wnioskiem o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy zwróciła się zainteresowana, która udowodniła okresy ubezpieczenia:

• w Belgii w latach 1988-1990 (3 lata) - państwo członkowskie UE,
• w Polsce w latach 1991-2000 (10 lat), z tego w latach 1992-1993 korzystała z urlopu wychowawczego,
• w Belgii w latach 2001-2005 (5 lat) - państwo członkowskie UE,
• w Portugalii w latach 2006-2008 (3 lata) - państwo członkowskie UE.

W przykładzie ostatnie 20-lecie obejmuje lata od 1989 do 2008. Usytuowanie okresów ubezpieczenia w Belgii i Portugalii oraz okresu urlopu wychowawczego uniemożliwia znalezienie okresu kolejnych 10 lat kalendarzowych, w których występowały przychody, które można uwzględnić przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczenia.

Podstawę wymiaru renty należy zatem ustalić z okresu faktycznego podlegania ubezpieczeniu w Polsce, tj. z okresu obejmującego lata: 1991 (1 rok) i 1994-2000 (7 lat).

W takim przypadku średnią arytmetyczną wskaźników procentowych określających stosunek podstaw wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z poszczególnych lat do rocznych kwot przeciętnego wynagrodzenia oblicza się z 8 lat, a nie z 10 lat.

W sytuacji gdy w okresie ostatnich 20 lat poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, zainteresowany nie był ubezpieczony w Polsce, podstawę wymiaru emerytury lub renty stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zainteresowany przystąpił po raz pierwszy do ubezpieczenia za granicą.

Przykład:

W dniu 1 marca 2009 r. z wnioskiem o przyznanie emerytury zwrócił się zainteresowany, urodzony przed 1 stycznia 1949 r., który udowodnił okresy ubezpieczenia:

• w Polsce w latach 1965-1977,
• w Polsce w latach 1979-1983,
• w USA w latach 1985-2008 - państwo, z którym Polskę łączy umowa międzynarodowa w dziedzinie ubezpieczeń społecznych.

W przykładzie ostatnie 20-lecie obejmuje lata od 1989 do 2008. W okresie tym zainteresowany nie posiada okresów ubezpieczenia w Polsce, a zatem podstawę wymiaru należy ustalić z okresu kolejnych 10 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym przystąpił on po raz pierwszy do ubezpieczenia za granicą w USA, tj. z 10 kolejnych lat kalendarzowych 1975-1984, bez względu na przerwy w ubezpieczeniu w Polsce.

W takim przypadku średnią arytmetyczną wskaźników procentowych określających stosunek podstaw wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z poszczególnych lat do rocznych kwot przeciętnego wynagrodzenia oblicza się z 10 lat.

Ustalenie kolejnych 10 lat kalendarzowych do ustalenia podstawy wymiaru emerytury

Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty przyjmuje się zarobki w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych przez wnioskodawcę z ostatnich 20 lat kalendarzowych, które bezpośrednio poprzedzają rok, w którym złożył wniosek o emeryturę lub rentę.

Jeżeli wniosek o emeryturę lub rentę zgłosił w 2018 r., to do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się jego zarobki z 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z dwudziestolecia 1998-2017. Jeśli wniosek zgłosi w 2019 r., to do ustalenia podstawy wymiaru przyjmie się zarobki uzyskane przez niego w 10 kolejnych latach kalendarzowych wybranych z dwudziestolecia 1999-2018.

Przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych uwzględnia się wyłącznie lata kalendarzowe następujące bezpośrednio po sobie. Jeżeli wnioskodawca nie osiągął zarobków w jakimkolwiek z 10 kolejnych lat kalendarzowych (przez cały rok lub część tego roku), ZUS nie pominie takiego roku przy ustalaniu podstawy wymiaru jego świadczenia. W takim przypadku do ustalenia tej podstawy ZUS przyjmuje zarobki w faktycznie uzyskanej wysokości (za lata, w których pracował przez część roku), lub też w wysokości zerowej (za lata, w których nie pracował i nie podlegał ubezpieczeniom).

Przykład:

W 2018 r. wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy złożyła 52-letnia Pani Mariola. Pracowała w latach 1976-1982. Ponownie zatrudnienie podjęła w styczniu 2009 r. i pracuje nadal. Pani Mariola ma dokumenty, które potwierdzają wysokość jej zarobków w latach 1976-1982 oraz 2009-2016. Do obliczenia podstawy wymiaru ZUS może przyjąć zarobki uzyskane przez panią Mariolę wyłącznie w kolejnych 10 latach kalendarzowych, wskazanych w dwudziestoleciu 1998-2017. Do ustalenia podstawy wymiaru renty przyjmuje się zarobki z lat 2009-2017, a więc z 9 lat kalendarzowych. Za brakujący do 10 lat rok, w którym pani Mariola nie pracowała i nie podlegała ubezpieczeniom społecznym – przyjmuje się, że wynagrodzenie wynosiło 0 zł.

 Przykład:

 Pan Karol w 2017 r. złożył wniosek o emeryturę ustalaną na starych zasadach. Miał wtedy 69 lat. Do ustalenia podstawy wymiaru wskazał zarobki z lat 2006-2015. W okresie tym – z przerwami – był zatrudniony na umowie o pracę. W 2008 r. nie osiągnął żadnych zarobków, a w 2009 r. pracował tylko przez dwa miesiące. Przed 2005 r. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników. Do obliczenia podstawy wymiaru emerytury ZUS przyjmie zarobki uzyskane przez Pana Karola w dziesięcioleciu 2006-2015, z tym że za rok 2008 przyjmie zarobki zerowe, a za rok 2009 – zarobki faktycznie uzyskane (a więc za dwa miesiące).

 Przykład:

W maju 2018 r. Pan Jarosław złożył wniosek o emeryturę. Udowodnił 16 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz 17 lat prowadzenia gospodarstwa rolnego. W zatrudnieniu pozostawał w latach: 1982-1983, 1987-1989, 1994-1997 i 2009-2018. Udokumentował zarobki uzyskane we wszystkich tych latach. We wniosku o emeryturę wskazał, aby ZUS ustalili podstawę wymiaru jego emerytury w najkorzystniejszy sposób. Do ustalenia podstawy wymiaru ZUS może przyjąć zarobki uzyskane przez Pana Jarosława w 10 kolejnych latach kalendarzowych, z dwudziestolecia 1997-2016. Zarobków osiągniętych w latach: 1982-1983, 1987-1989, 1994-1995 nie może zaś uwzględnić przy ustalaniu podstawy wymiaru. Lata te wykraczają poza wskazane dwudziestolecie sprzed roku złożenia wniosku o emeryturę. Nie przyjmie także zarobków, które Pan Jarosław uzyskał w 2018 r., ponieważ nie zostały one uzyskane w roku poprzedzającym rok zgłoszenia wniosku o emeryturę. Po przyznaniu emerytury Pan Jarosław będzie mógł zgłosić w 2019 r. wniosek o przeliczenie podstawy wymiaru z uwzględnieniem zarobków z 2018 r. W zależności od tego, co będzie dla Pana Jarosława najkorzystniejsze, ZUS przyjmie zarobki uzyskane przez niego w jednym z następujących dziesięcioleci: 1997-2006, 2000-2009, 2001-2010, 2002-2011, 2003-2012, 2004-2013, 2005-2014, 2006-2015, 2007-2016 lub 2008-2017. W każdym z tych wariantów suma wskaźników zostanie podzielona przez 10, przy czym za lata 1998, 1999, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007 i 2008 zostaną przyjęte zarobki zerowe, bowiem w tych latach Pan Jarosław nie uzyskiwał żadnych zarobków (nie podlegał ubezpieczeniom społecznym).

Zarobki z 20 lat kalendarzowych

Na wniosek zainteresowanego ZUS ustali podstawę wymiaru jego emerytury lub renty z uwzględnieniem zarobków, jakie uzyskał w okresie 20 lat kalendarzowych dowolnie wybranych z całego okresu, w którym podlegał ubezpieczeniu. Nie ma żadnych ograniczeń czasu, z jakiego mogą być wskazane te lata. Nie muszą także to być lata następujące po sobie.

Przy wyborze tych lat istotna jest relacja zarobków uzyskanych w danym roku kalendarzowym do przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego dla tego roku. To znaczy, że ZUS wybierze lata, z których wyliczony wskaźnik będzie najkorzystniejszy.

Przykład:

 Pan Władysław złożył wniosek o ustalenie podstawy wymiaru emerytury z 20 dowolnie wybranych lat kalendarzowych, w których podlegał ubezpieczeniom społecznym. Wskazał wynagrodzenie z 19 lat, pozostały mu jeszcze do wyboru zarobki z roku 1980 lub 1991. W 1980 r. zarobił 176 242 zł, a  w 1991 r. – 22 365 000 zł. Nominalnie zarobki, jakie Pan Władysław uzyskał w 1991 r., są znacznie wyższe. Korzystniejsze jednak okazuje się wskazanie zarobków z 1980 r. Stanowią one bowiem 243,16% przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego dla tego roku (72 480 zł), podczas gdy zarobki uzyskane przez Pana Władysława w 1991 r. stanowią tylko 105,30% tego wynagrodzenia (w 1991 r. przeciętne wynagrodzenie wynosiło 21 240 000 zł).

W przypadku ustalania zarobków z 20 lat kalendarzowych nie przyjmiemy zarobków zerowych za lata, w których nie podlegałeś ubezpieczeniom społecznym. Oznacza to, że do ustalenia podstawy wymiaru w tym wariancie wnioskodawca nie może wskazać roku, w którym nie podlegał ubezpieczeniom społecznym.

Obliczenie części socjalnej emerytury z nową kwotą bazową

 Jeżeli podstawę wymiaru emerytury wnioskodawcy stanowi:

• podstawa wymiaru wcześniej przyznanej emerytury lub 
• renty z tytułu niezdolności do pracy, do której był uprawniony w dacie przyznawania emerytury 

- to jedo emeryturę ZUS obliczy od tej samej kwoty bazowej, od której ostatnio obliczył wcześniejszą emeryturę lub rentę. Jeżeli jednak po przyznaniu emerytury wcześniejszej lub renty (a więc tych świadczeń, których podstawa wymiaru jest podstawą wymiaru przyznawanej emerytury) przez co najmniej 30 miesięcy zainteresowany podlegał ubezpieczeniom społecznym (np. pracował na umowie o pracę), to część socjalną jego emerytury ZUS obliczy jako 24% aktualnej kwoty bazowej. Wnioskodawca może także ubiegać się o obliczenie emerytury według zreformowanych zasad przewidzianych dla osób, które urodziły się po 31 grudnia 1948 r. Musi jednak:

• spełnić warunki do nabycia emerytury na podstawie art. 27 ustawy emerytalnej, czyli udowodnić okresy składkowe i nieskładkowe wynoszące co najmniej 20 lat, jeśli jest kobietą lub 25 lat, jeśli jest mężczyzną,
• być objęty ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi zarówno przed dniem, w którym osiągnął powszechny wiek emerytalny, jak i po tym dniu,
• zgłosić wniosek o emeryturę po 31 grudnia 2008 roku.

Możliwość ta dotyczy również osób, które przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę na warunkach przewidzianych w art. 27 ustawy emerytalnej miały ustalone prawo do emerytury wcześniejszej i pobierały to świadczenie. W takim przypadku podstawę obliczenia emerytury ustaloną w myśl zreformowanych zasad pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych wcześniejszych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne, a prawo do emerytury wcześniejszej ustaje z dniem, od którego została obliczona emerytura według nowych zasad. ZUS obliczy emeryturę na podstawie zreformowanych zasad, o ile okaże się, że jest ona wyższa od emerytury, którą obliczy na dotychczasowych zasadach.

Emerytura w najniższej wysokości

Jeżeli wysokość emerytury uprawnionego jest niższa od kwoty najniższej emerytury –  ZUS podwyższy ją do tej kwoty. Zrobi to również wtedy, gdy nie może ustalić podstawy wymiaru jego świadczenia. Np. od 1 marca 2018 r. najniższa emerytura, renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i renta rodzinna wynosi 1029,80 zł.

Emerytura nie podlega podwyższeniu do kwoty najniższej emerytury, jeśli została przyznana na podstawie art. 27 ustawy emerytalnej, a więc gdy wnioskodawca ukończył powszechny wiek emerytalny (60 lat – kobieta i 65 lat – mężczyzna) i udowodnił staż ubezpieczeniowy wynoszący co najmniej 15 lat – kobieta i 20 lat – mężczyzna. 

Emerytura oraz podstawa jej wymiaru jest co roku waloryzowana. 

Jak oblicza się emeryturę, jeśli uprawniony posiada okresy rolne?

Jeżeli ustalając prawo do emerytury ZUS uwzględnił okresy rolne, to do emerytury przysługuje część składkowa emerytury rolniczej. Wysokość tej części to 1% emerytury podstawowej za każdy rok opłacania składek.

Ustalając część składkową emerytury nie uwzględnia się okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym przed 1 lipca 1977 r., jeśli przypadają one wcześniej niż na 25 lat przed ustaleniem prawa do emerytury. W przypadku gdy przy ustalaniu prawa do emerytury ZUS nie uwzględnił okresów pracy zainteresowanego w gospodarstwie rolnym, ponieważ udowodniony przez niego staż ubezpieczeniowy był wystarczający i nie wymagał uzupełnienia, to za okres, za który opłacił składki na ubezpieczenie społeczne rolników ZUS ustali tzw. zwiększenie rolne. 

Zwiększenie to przysługuje pod warunkiem, że okres pracy w gospodarstwie rolnym nie został uwzględniony przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty rolniczej (przyznanej przez KRUS).

Zwiększenie rolne ustala się według zasad ustalonych dla części składkowej, tzn. w wysokości po 1% emerytury podstawowej za każdy rok tych okresów. 

Tak więc zwiększenie rolne dotyczy osób, które opłaciły składki przewidziane w systemie rolniczego ubezpieczenia społecznego, a przy ustalaniu dla niej prawa do emerytury według dotychczasowych zasad okresy składkowe i nieskładkowe nie zostały uzupełnione okresami rolnymi, oraz członków rodziny pobierających rentę rodzinną po ww. osobie.

W celu uzyskania takiedo zwiększenia trzeba złożyć: wniosek o zwiększenie rolne i zaświadczenie z Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego potwierdzające okres opłacania składek. Dokumenty te można złożyć w dowolnym czasie. Jeżeli wniosek zostanie zgłoszony w kolejnych miesiącach po przyznaniu emerytury lub renty rodzinnej, prawo do zwiększenia rolnego zostanie ustalone od miesiąca zgłoszenia wniosku. 

Wniosek można złożyć:

• osobiście lub przez pełnomocnika w dowolnej jednostce organizacyjnej ZUS (pisemnie lub ustnie do protokołu),
• za pośrednictwem: operatora pocztowego, polskiego urzędu konsularnego.

Wniosek rozpatruje organ rentowy (tj. właściwa jednostka organizacyjna ZUS) właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej lub jednostka organizacyjna Zakładu wyznaczona przez Prezesa ZUS. Po analizie wniosku i załączonej dokumentacji oraz ewentualnym przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego organ rentowy wydaje decyzję w terminie 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Od decyzji przysługuje odwołanie, które należy wnieść pisemnie lub ustnie do protokołu, za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję, do sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji. Postępowanie odwoławcze jest wolne od opłat.

Zwiększenie rolne nie przysługuje osobie mającej prawo do emerytury lub renty na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Zwiększenie rolne do renty rodzinnej wynosi 50% zwiększenia, jakie przysługiwałoby zmarłemu.

Wniosek może zostać wycofany, jednak nie później niż do dnia uprawomocnienia się decyzji organu rentowego, tj. w przypadku, gdy nie zostało złożone odwołanie do sądu - w terminie miesiąca od daty doręczenia decyzji.

Jakie dokumenty trzeba złożyć, aby uzyskać emeryturę?

Należy złożyć do ZUS:

• wniosek o emeryturę (EMP)  – dostępny w placówkach ZUS lub na stronie www.zus.pl,
• informację o okresach składkowych i nieskładkowych (ERP6),
• dokumenty, które potwierdzają staż ubezpieczeniowy wnioskodawcy (okresy składkowe i nieskładkowe) oraz w razie potrzeby okresy pracy w gospodarstwie rolnym lub prowadzenia takiego gospodarstwa - są to m.in. świadectwa pracy, legitymacja ubezpieczeniowa, zaświadczenia np. o okresie nauki w szkole wyższej, o służbie wojskowej, o okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych itp., 
• dokumenty, które potwierdzają wynagrodzenie wnioskodawcy.

Kiedy złożyć dokumenty?

Ponieważ osoba, która urodziła się przed 1949 r., jest już w wieku emerytalnym, wniosek o emeryturę może złożyć w każdym czasie.

ZUS przyzna jej emeryturę od miesiąca, w którym złoży wniosek.

Jak można złożyć wniosek o emeryturę?

Wniosek można:

• złożyć w  placówce ZUS (na piśmie lub ustnie do protokołu),
• wysłać pocztą lub kurierem,
• wysłać przez Platformę Usług Elektronicznych (PUE) ZUS,
• złożyć za pośrednictwem sjego płatnika składek.

Jeśli zainteresowany mieszka za granicą, to wniosek może złożyć również:

• w polskim urzędzie konsularnym lub w innej polskiej placówce dyplomatycznej,
• w zagranicznej instytucji ubezpieczeniowej państwa, z którym Rzeczpospolitą Polską łączy umowa międzynarodowa w dziedzinie ubezpieczeń społecznych.

Jeżeli z jakiegoś powodu po złożeniu wniosku o emeryturę wnioskodawca rozmyślił się i chce odłożyć tą decyzję w czasie, to może wycofać wniosek o emeryturę. Może to zrobić najpóźniej przed upływem 30 dni licząc od dnia, w którym otrzymasz od ZUS decyzję o przyznaniu  emerytury.

Jakie warunki trzeba spełnić, aby pobierać emeryturę?

Aby ZUS mógł wypłacać uprawnionemu emeryturę, musi on rozwiązać stosunek pracy. Jeżeli tego nie zrobi, to ZUS przyzna mu emeryturę, ale nie podejmie jej wypłaty. Wówczas emerytura będzie zawieszona do czasu, kiedy uprawniony zgłosi wniosek w sprawie podjęcia jej wypłaty wraz z dokumentem potwierdzającym fakt rozwiązania stosunku pracy.

Jeśli uprawniony rozwiązał umowę (stosunek pracy) przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę albo już po jej przyznaniu, to może ponownie podjąć pracę i dorabiać bez ograniczeń. W takim przypadku ZUS nie obniży ani nie zawiesi jego emerytury z tego powodu.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1383 z późn. zm.);
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. Nr 237, poz. 1412);
• ustawa z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2017 r. poz. 2336, z późn.zm.);
• rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (Dz.U z 1989 Nr 11, poz. 63, z późn. zm.);
• rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (Dz.U z 1997 r. Nr 20, poz. 107);
• ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2018 r. poz.1778, z późn. zm.);
• ustawa z dnia 6 marca 1997 r. o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent (Dz.U z 2008 r. Nr 171, poz. 1056).

A.J.
Zespół e-prawnik.pl