Przyczyny rozwiązania spółki jawnej
Rozwiązanie spółki jawnej
Kodeks spółek handlowych przewiduje szereg sytuacji, w których umowa spółki zostaje rozwiązana. Rozwiązanie spółki powodują:
- przyczyny przewidziane w umowie spółki;
- jednomyślna uchwała wspólników;
- ogłoszenie upadłości spółki;
- śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości;
- wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika;
- prawomocne orzeczenie sądu.
Przyczyny przewidziane w umowie spółki
Wolność prowadzenia działalności gospodarczej pozwala wspólnikom spółki jawnej tak ukształtować swe stosunki, że określą oni w umowie spółki określone zdarzenia, które spowodują rozwiązanie łączącej ich umowy. Określenie sytuacji powodujących rozwiązanie umowy spółki jawnej, kodeks spółek handlowych pozostawia woli wspólników. Mogą oni więc zadecydować, że umowa spółki zostanie rozwiązania, jeżeli np.:
- spółka osiągnie cel wyznaczony umową - działalność spółki jawnej ukierunkowana jest z reguły na osiągnięcie określonego celu, zazwyczaj celu gospodarczego. Jeżeli więc cel ten zostanie osiągnięty (np. uzyskanie zysku w określonej wysokości) odpada cel prowadzenia dalej działalności w tej formie i zgodnie z postanowieniami spółki umowa zostaje rozwiązana.
- spółka nie uzyska określonego celu w danym czasie - wspólnicy mogą postanowić, że jeżeli w określonym czasie spółka nie przyniesie określonych zysków, może zostać rozwiązana. Przyczyna rozwiązania może być np. nie uzyskanie koncesji na prowadzenie określonej działalności, nie uzyskanie kredytu bankowego i.t.p.
Podane przyczyny rozwiązania umowy spółki przewidziane w umowie są przykładowe. Wyobraźnia wspólników tworzących spółkę jest zazwyczaj nieograniczona i w umowie mogą znaleźć się także inne przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy.
Kodeks spółek handlowych przewiduje możliwość dalszego trwania spółki, pomimo zajścia przyczyn określonych w umowie spółki, które powodują rozwiązanie tej umowy. Chociażby okoliczności takie się pojawiły, umowa spółki nie zostanie rozwiązana i zostanie przedłużona na czas nieoznaczony, jeżeli dalej będzie prowadzić swą działalność za zgodą wszystkich wspólników. Zgodę muszą wyrazić wszyscy wspólnicy, nawet ci, którzy zostali odsunięci od prowadzenia spraw spółki. Decyzja o przedłużeniu istnienia spółki pomimo zajścia okoliczności, które zgodnie z umowa spółki powodować miały jej rozwiązanie jest bowiem czynnością przekraczającą zwykły zarząd, na którą zgodę muszą wyrazić wszyscy wspólnicy.
Jeżeli jednak choćby jeden ze wspólników wyraził swój sprzeciw wobec kontynuowania spółki, umowa zostaje rozwiązana. Sprzeciw ten może być wyrażony w dowolny sposób. Musi jednak on być wyraźny, gdyż przepis art. 59 k.s.h. przewiduje tzw. milczącą zgodę wspólników na kontynuację spółki. Brak jakiejkolwiek reakcji na dalszą działalność spółki pomimo zajścia okoliczności, które uzasadniają jej rozwiązanie traktowany jest za zgodę na dalsze trwanie spółki.
Jednomyślna uchwała wspólników
Jest oczywiste, że podmioty tworzące spółkę w każdym momencie mogą zadecydować o rozwiązaniu wiążącej ich umowy. Rozwiązanie umowy spółki wymaga jednomyślności wspólników.
Ogłoszenie upadłości spółki
Upadłość spółki powoduje konieczność spieniężenia jej majątku w celu dokonania spłaty jej wierzycieli. Czynności tych dokonuje syndyk masy upadłości. Zasadą jest, że spółka wówczas nie może nadal działać i przechodzi w stan likwidacji.
Możliwa jest sytuacja, w której pomimo ogłoszenia upadłości spółka będzie nadal funkcjonowała. Stanie się tak wówczas, gdy dojdzie do zawarcia układu w upadłości albo gdy postępowanie upadłościowe zostanie umorzone.
Śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości
Spółka osobowa, jaką jest spółka jawna, jest połączeniem osób, w przeciwieństwie do połączenia kapitałów jakie następuje w spółkach kapitałowych. W związku z tym śmierć jednego ze wspólników wyłącza go ze stosunku spółki i tym samym powoduje rozwiązanie umowy. Jednakże wspólnicy mogą w umowie spółki postanowić, że pomimo śmierci jednego ze wspólników spółka będzie nadal funkcjonowała. Jednakże zapis taki nie zawsze jest konieczny. Wspólnicy mogą bowiem po śmierci wspólnika określić, że spółka nadal będzie działała pomimo zaistnienia sytuacji uzasadniającej jej rozwiązanie. Uzgodnienie takie powinno nastąpić niezwłocznie. Oznacza to, że wspólnicy powinni zadecydować o kontynuacji działalności w ramach spółki w najbliższym możliwym terminie, bez zbędnej zwłoki. W przeciwnym wypadku - gdy wspólnicy nie zadecydują niezwłocznie o kontynuacji swej działalności w ramach spółki - spadkobierca wspólnika może żądać przeprowadzenia likwidacji.
Wspólnikiem spółki jawnej może być osoba fizyczna jak i osoba prawna. Jeżeli są oni przedsiębiorcami, mają zdolność upadłościową. Ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy, będącego wspólnikiem spółki jawnej jest przyczyną rozwiązania spółki. Podobnie jak w przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki wspólnicy mogą zapobiec rozwiązaniu spółki poprzez zawarcie odpowiedniego zapisu w umowie spółki a także poprzez podjęcie uchwały o kontynuacji działalności w formie spółki pomimo upadłości jednego z jej wspólników. Uchwała o kontynuacji spółki powinna być podjęta niezwłocznie, gdyż w przeciwnym wypadku syndyk upadłości może zażądać przeprowadzenia likwidacji spółki.
Wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub jego wierzyciela
Wspólnik spółki jawnej może wypowiedzieć umowę spółki zawartą na czas nieoznaczony. Wypowiedzenie to może być dokonane na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego. Umowa spółki może jednak przewidywać krótszy okres wypowiedzenia. Wypowiedzenie umowy spółki powinno być dokonane w formie pisemnego oświadczenia przedstawionego pozostałym wspólnikom łącznie albo wspólnikowi uprawnionemu do reprezentowania spółki.
W praktyce zrodziły się wątpliwości, czy możliwe jest wypowiedzenie umowy spółki jawnej zawartej na czas oznaczony. Problem ten wiąże się ogólną z możliwością wypowiadania umów zawartych na oznaczony czas. W kwestii tej wypowiadał się wielokrotnie Sąd Najwyższy uznając, że wypowiedzenie umowy zawartej na czas oznaczony jest niemożliwe (tak min. w uchwałach SN z dnia 15 lutego 1996 r., sygn. III CZP 5/96, opubl. OSNC 1996, nr 5, poz. 69 oraz z dnia 3 marca 1997 r., sygn. III CZP 3/97, opubl. OSNC 1997, nr 6-7, poz. 71). Jednakże w jednym z orzeczeń Sąd Najwyższy dopuścił możliwość wypowiedzenia umowy zawartej na czas oznaczony pod warunkiem ścisłego określenia w tej umowie przyczyn, które mogą spowodować jej wypowiedzenie (wyrok SN z dnia 22 stycznia 1998r. sygn. III CKN 365/97 opubl. OSNC 1998/9 poz. 144).
Żądanie wierzyciela
Również wierzyciel wspólnika może w określonych wypadkach dokonać wypowiedzenia umowy spółki. Zgodnie z art. 62 par. 2 k.s.h., jeżeli w ciągu ostatnich sześciu miesięcy przeprowadził on bezskutecznie egzekucję z ruchomości wspólnika, oraz gdy uzyskał na podstawie tytułu egzekucyjnego zajęcie roszczeń wspólnika służących mu w przypadku jego wystąpienia ze spółki lub jej rozwiązania, może wypowiedzieć umowę spółki na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego. Co więcej, kodeks stanowi, że wierzyciel może tego dokonać także wówczas, gdy umowa spółki była zawarta na czas oznaczony. Jeżeli w umowie spółki przewidziano krótszy okres wypowiedzenia, wierzyciel może z tego krótszego terminu skorzystać.
Podobnie jak w przypadku śmierci wspólnika, ogłoszenia jego upadłości, wypowiedzenie umowy przez wspólnika lub jego wierzyciela nie musi prowadzić do rozwiązania spółki, jeżeli umowa spółki stanowi inaczej lub jeżeli wspólnicy zadecydują o kontynuacji działalności. Jednakże w tym wypadku, uchwała wspólników, mocą której zadecydowano o kontynuacji działalności spółki pomimo wypowiedzenia, musi zostać podjęta przed upływem okresu wypowiedzenia. W przeciwnym wypadku wspólnik, który wypowiedział umowę spółki lub jego wierzyciel może domagać się przeprowadzenia likwidacji spółki.
Prawomocne orzeczenie sądu
Prawomocne orzeczenie sądu może rozwiązać umowę spółki, gdy wystąpi o to jeden ze wspólników. Zgodnie z art. 63 k.s.h., każdy ze wspólników może wystąpić do sądu o rozwiązanie umowy spółki z ważnych powodów. Prawo wspólnika do żądania rozwiązania spółki przez sąd z ważnych powodów nie może być mu odebrane mocą postanowień umowy spółki. Kwalifikacja powodów jak ważne są, następuje na podstawie konkretnego stanu faktycznego i dlatego wszelka generalizacja byłaby w tym miejscu niewskazana.
Pozostali wspólnicy mogą zapobiec rozwiązaniu spółki przez sąd, jeżeli ważny powód istnieje jedynie po stronie jednego ze wspólników. Wówczas, wszyscy pozostali wspólnicy spółki działając łącznie, mogą wnieść do sądu wniosek o orzeczenie wyłączenia tego wspólnika ze spółki. Taki zabieg może zapobiec rozwiązaniu spółki przez sąd.
Rozwiązanie spółki dwuosobowej
W sytuacji, w której istnieją powody rozwiązania spółki jawnej złożonej z dwóch wspólników, dalsza kontynuacja działalności przez spółkę jest niemożliwa, gdyż spółka osobowa musi składać się co najmniej z dwóch wspólników.
Możliwa jest jednak kontynuacja działalności gospodarczej przez jednego ze wspólników, w wykorzystaniem majątku spółki. Jeżeli bowiem powód rozwiązania spółki powstanie po stronie tylko jednego ze wspólników, drugi z nich może na podstawie orzeczenia sądu - po uprzednim rozliczeniu się z ustępującym wspólnikiem - przejąć majątek spółki i kontynuować działalność gospodarczą, lecz już nie w formie spółki. Rozliczenie się z ustępującym wspólnikiem następuje zgodnie z zasadami obowiązującymi przy obliczaniu wartości udziału kapitałowego ustępującego wspólnika. Zasady te zostały opisane w poradzie pod tytułem „Wystąpienie wspólnika ze spółki jawnej”.
Pamiętaj, że:
- nawet mimo zaistnienia okoliczności powodujących rozwiązanie spółki, możliwe jest jej dalsze funkcjonowanie;
- spółka jawna może być rozwiązana na mocy orzeczenia sądu z ważnych powodów.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 15 września 2000r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. 2000r., Nr 94, poz. 1037 ze zmianami).
Michał Włodarczyk
Radca Prawny
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?