Zmiany w ksh - spółki kapitałowe

Częściowa zmiana regulacji spółek kapitałowych ma służyć głównie usprawnieniu ich funkcjonowania i obejmuje przede wszystkim liberalizację niektórych wymogów dotyczących spółek (np. obniżenie minimalnej wartości udziałów w spółce z o.o. i akcji, czy zwiększenie granic warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego spółki akcyjnej); wprowadzenie instrumentów ochronnych dla niektórych uczestników obrotu (np. wprowadzenie większych ograniczeń do przepisów o przymusowym wykupie drobnych akcjonariuszy); wprowadzenie nowych rozwiązań prawnych (np. warrantów subskrypcyjnych), jak również uproszczenie pewnych procedur (np. dotyczących sposobu zawiadamiania wspólników o zgromadzeniach wspólników i walnych zgromadzeniach).

Zmiany w Kodeksie spółek handlowych wspólne dla spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej.

Najniższa nominalna wartość udziałów i akcji.

Ustawa nowelizująca przewiduje obniżenie minimalnej wartości nominalnej udziału do 50 zł, a akcji do 1 grosza. Z uwagi na fakt, że art. 624 ustawy Kodeks spółek handlowych (dalej: k.s.h.) nakłada na spółki z ograniczoną odpowiedzialnością obowiązek podwyższenia minimalnej wartości udziału do obecnie jeszcze obowiązującej wysokości 500 zł w terminie do 1 stycznia 2004 r., ustawa nowelizująca wprowadza specjalny przepis przejściowy, który wyklucza stosowanie w stosunku do spółek, które nie zastosują się do tego wymogu, sankcji rozwiązania spółki przez sąd rejestrowy, jak również zakazu pobierania dywidendy przez wspólników do czasu podwyższenia wartości nominalnej udziału. Powodem tej liberalizacji jest fakt, że ustawa nowelizująca wejdzie w życie około połowy stycznia, nie ma więc sensu przymuszanie spółek do podwyższania wysokości udziału, jeśli projektowana minimalna wysokość udziału znów ma wynosić 50 zł, czyli tyle, ile przed wejściem w życie k.s.h.
W przypadku, gdy udziały w spółce z o.o. mają nierówną wartość nominalną, w braku odrębnego uregulowania umownego ustawa przyjmuje, że na każde 10 zł wartości nominalnej udziału o nierównej wysokości przypada jeden głos. Z kolei w wypadkach gdy ustawa lub umowa spółki przewidują możliwość podziału udziału, wskutek tego podziału nie mogą powstać udziały niższe niż 50 zł.

Czynności prawne jedynego wspólnika (akcjonariusza) ze spółką.

Zmiany w k.s.h. zmierzają do liberalizacji wymogu zachowania dla jakiejkolwiek czynności prawnej jedynego wspólnika (akcjonariusza) ze spółką formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Zmienione przepisy przewidują, że oświadczenie woli jedynego wspólnika (akcjonariusza) wymaga zachowania formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym tylko w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki, w pozostałych zaś przypadkach wystarczające jest zachowanie zwykłej formy pisemnej.

Podział zysku w spółkach kapitałowych.

Znowelizowane przepisy dotyczące podziału zysku stanowią, iż kwota przeznaczona do podziału między wspólników (akcjonariuszy) nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitału zapasowego i kapitałów rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału. Kwotę tę należy pomniejszyć o niepokryte straty, udziały własne (akcje własne) oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitał zapasowy lub kapitały rezerwowe. W przypadku spółki akcyjnej został usunięty, jako nieuzasadniony, warunek, iż na wypłatę dywidendy może być przeznaczony zysk tylko z tych kapitałów rezerwowych, które zostały utworzone w okresie nieprzekraczającym trzech ostatnich lat obrotowych.

Zmianie uległy również przepisy dotyczące wypłaty zaliczki na poczet dywidendy w spółce z o.o. i akcyjnej (w przypadku spółki akcyjnej przewidziano dodatkowo obowiązek ogłaszania przez zarząd o planowanej wypłacie zaliczek).

Umorzenie udziałów i akcji oraz obniżenie kapitału zakładowego.

Ustawa nowelizująca w odniesieniu do umorzenia udziałów i akcji przewiduje m.in. następujące zmiany:

• wprowadzony zostaje wymóg, aby minimalna wysokość wynagrodzenia za umarzane przymusowo udziały (akcje) stanowiła równowartość ich tzw. wartości bilansowej ustalanej w oparciu o ostatnie roczne zamknięcie rachunkowe;
• umorzenie akcji (oraz udziałów, jeśli umorzenie jest finansowane z kapitału zakładowego) zawsze następować będzie z chwilą obniżenia kapitału zakładowego (z jednym wyjątkiem w przypadku spółki akcyjnej – gdy wynagrodzenie akcjonariuszy akcji umorzonych następuje z czystych nadwyżek przyjmuje się tzw. fikcję wcześniejszego umorzenia, ponieważ akcjonariusz traci swoje prawa udziałowe już w momencie spełnienia świadczenia przez spółkę, czyli jeszcze przed zarejestrowaniem obniżenia kapitału);
• w przypadku spółki akcyjnej ustawa nowelizująca wyraźnie przesądza możliwość obniżenia kapitału zakładowego w przypadku podziału przez wydzielenie oraz zastrzega trzymiesięczny termin, w ciągu którego uchwała o obnizeniu kapitału zakładowego powinna być zgłoszona do sądu rejestrowego.

Nabywanie udziałów (akcji) własnych.

Nowelizacja Kodeksu spółek handlowych w zakresie nabywania udziałów i akcji własnych dotyczy przede wszystkim kwestii księgowania tych udziałów (akcji) w bilansie, doprecyzowuje również przypadki, w których dopuszczalne jest nabycie przez spółkę wyłącznie akcji w pełni pokrytych, jak też wskazuje warunki, pod którymi instytucje finansowe mogą obracać akcjami własnymi na własny rachunek (łączna wartość nominalna tak nabytych akcji nie może przekraczać 5% kapitału zakładowego, nabyte akcje muszą być w pełni pokryte, łączna cena nabycia akcji własnych nie może przekraczać wysokości kapitału rezerwowego utworzonego w celu nabycia akcji własnych, upoważnienie zarządu do nabywania akcji własnych wymaga uchwały walnego zgromadzenia) oraz ustala zasady finansowania przez spółkę nabycia akcji własnych.

Wśród pozostałych zmian, jako najważniejsze, wymienić należy:

• przyjęcie, że stosunek dominacji istnieje zawsze wówczas, gdy członkowie zarządu lub rady nadzorczej spółki dominującej, bez względu na ich liczbę, stanowią większość w zarządzie innej spółki lub spółdzielni zależnej;
• przyjęcie, że za zobowiązania spółki kapitałowej w organizacji odpowiadają solidarnie spółka i osoby, które działały w jej imieniu (poprzednia regulacja nie przewidywała odpowiedzialności solidarnej, co osłabiało pozycję wierzyciela spółki kapitałowej w organizacji);
• umożliwienie zawarcia w umowie spółki z o.o. postanowienia ograniczającego lub wyłączającego wstąpienie do spółki współmałżonka wspólnika w przypadku, gdy udział lub udziały są objęte wspólnością majątkową małżeńska, a w statucie spółki akcyjnej - postanowienia przewidującego, że akcjonariuszem może być tylko jeden ze współmałżonków, jeśli akcje imienne są objęte wspólnością majątkową małżeńską;
• zniesienie zakazu łączenia funkcji członka rady nadzorczej i komisji rewizyjnej spółki lub spółdzielni zależnej z funkcją członka rady nadzorczej spółki dominującej (spółki z o.o. i akcyjnej);
• dodanie do katalogu czynności prawnych, których dokonanie wymaga uchwały wspólników lub uchwały walnego zgromadzenia zawarcia tzw.

  umowy koncernowej (czyli umowy przewidującej zarząd spółką zależną przez spółkę dominującą) oraz nabycia i zbycia prawa użytkowania wieczystego, a w przypadku spółki akcyjnej dodatkowo emisji warrantów subskrypcyjnych oraz upoważnienia do nabywania akcji własnych przez zarząd instytucji finansowej, która nabywa akcje na własny rachunek celem ich dalszej odsprzedaży;

• wprowadzenie możliwości zawiadamiania wspólników i akcjonariuszy (gdy wszystkie akcje są imienne) o zgromadzeniu wspólników i walnym zgromadzeniu pocztą elektroniczną, jeśli wspólnik lub akcjonariusz wyraził na to pisemną zgodę, podając adres, na który zawiadomienie powinno zostać wysłane.

Zmiany w Kodeksie spółek handlowych, odnoszące się wyłącznie do spółek z ograniczoną odpowiedzialnością.

1. W przypadku, gdy wspólnikowi mają być przyznane szczególne korzyści lub jeżeli na wspólników mają być nałożone, oprócz wniesienia wkładów na pokrycie udziałów, inne obowiązki wobec spółki, należy to pod rygorem bezskuteczności wobec spółki dokładnie określić w umowie spółki. Dotychczasowa regulacja w przypadku pominięcia tych postanowień w umowie spółki przewidywała dla nich rygor nieważności.
2. Złagodzono wymóg formy przewidzianej dla uchwały o zmianie umowy spółki z o.o. i uchwały o obniżeniu kapitału zakładowego podejmowanej przez zarząd, które obecnie wymagają, zamiast dotychczasowej formy aktu notarialnego, zaprotokołowania tej uchwały przez notariusza.
3. Zniesiono rygor nieważności dla czynności prawnych obejmujących rozporządzenie prawem lub zaciągnięcie zobowiązania do świadczenia o wartości dwukrotnie przewyższającej wysokość kapitału zakładowego dokonanych bez wymaganej uchwały wspólników. Znowelizowana regulacja przewiduje w takim wypadku bezskuteczność takiej czynności prawnej wobec spółki i ewentualnie powstanie odpowiedzialności członków zarządu z tytułu naruszenia umowy spółki, nie dojdzie jednak do uznania tej czynności prawnej za nieważną, co pozytywnie wpłynie na większą pewność obrotu.
4. Doprecyzowano sposób objęcia nowych udziałów przez wspólników w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego.

   Jeśli podwyższenie kapitału zakładowego następuje na podstawie dotychczasowych postanowień umowy spółki, oświadczenia dotychczasowych wspólników o objęciu nowych udziałów wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności. Jeśli podwyższenie kapitału zakładowego następuje poprzez zmianę umowy spółki, oświadczenie dotychczasowego wspólnika o objęciu nowego udziału lub udziałów lub o objęciu podwyższenia wartości istniejącego udziału lub udziałów wymaga formy aktu notarialnego.

Zmiany w Kodeksie spółek handlowych, odnoszące się wyłącznie do spółek akcyjnych.

1. Nowelizacja wprowadza nieliczne zmiany dotyczące zakładania spółki akcyjnej, odnoszące się do obciążeń spółki związanych z jej utworzeniem.
2. Zniesiony został wymóg, aby wszystkie akcje uprzywilejowane były imienne, nowelizacja przewiduje możliwość wydawania akcji uprzywilejowanych na okaziciela, jeśli są to akcje nieme (nie dające ich posiadaczom prawa głosu).
3. Nowelizacja wprowadza zakaz wydawania poleceń członkom zarządu przez inne organy spółki akcyjnej – radę nadzorczą i walne zgromadzenie. Ta zmiana podyktowana jest faktem, że skoro członek zarządu onosi pełną odpowiedzialność za decyzje, w których podjęciu brał udział, powinien też być wyposażony w pełną samodzielność. Ustawa ogranicza również uprawnienie rady nadzorczej do zawieszania w czynnościach członków zarządu, ponieważ czas tego zawieszenia nie może przekroczyć 3 miesięcy.
4. Podwyższenie minimalnej liczby członków rady nadzorczej spółki publicznej do 5 osób.
5. Zmiana dotyczy również regulacji wykupu akcji w przypadku uchwalenia istotnej zmiany przedmiotu działalności spółki. Zgodnie z nowelizacją, wykup dotyczyć będzie tylko akcjonariuszy nie zgadzających się na zmianę (a nie jak dotychczas – również tych, którzy nie zajęli żadnego stanowiska w sprawie zmiany przedmiotu działalności spółki) i dochodzić będzie do skutku wyłącznie wtedy, gdy akcjonariusze nie zgadzający się na zmianę złożą swoje akcje w spółce w określonym terminie.
6. Zmiany w regulacji instytucji przymusowego wykupu akcji tzw.

   drobnych akcjonariuszy mają na celu zwiększenie ochrony drobnych akcjonariuszy poprzez podwyższenie limitu posiadania akcji u akcjonariuszy wykupujących z 90 do 95% i wprowadzenie wymogu, aby żaden z tych akcjonariuszy nie miał mniej niż 5% akcji. Podjęcie uchwały o przymusowym wykupie akcji wymaga, zgodnie z nowelizacją, większości 95% głosów oddanych. Poza tym wprowadzony w art. 418 ustęp 2b umożliwia wystąpienie ze spółki akcjonariuszom, którzy nie spełniają co prawda przesłanek przymusowego wykupu, ale wyrazili wolę zbycia akcji na identycznych zasadach, co drobni akcjonariusze. Dodatkowo wprowadzono warunek, umożliwiający wydanie akcji komukolwiek z nabywców dopiero po wpłacie całej ceny wykupu (łącznej ceny wszystkich akcji podlegających wykupowi), co również ma przyczynić się do zwiększenia ochrony drobnych akcjonariuszy.

7. Liberalizacja wymogów, których spełnienie jest wymagane do podwyższenia kapitału zakładowego ze środków własnych spółki (umożliwienie kapitalizacji rezerw, czyli podwyższenia kapitału zakładowego również z kapitału rezerwowego utworzonego w wyniku obniżenia kapitału zakładowego).
8. Ustawa nowelizująca wprowadza do Kodeksu spółek handlowych nowy typ papieru wartościowego - warrant subskrypcyjny, inkorporujący prawo zapisu na akcje. Emisją i czynnościami związanymi z realizacją praw z tych papierów ma się zajmować zarząd spółki w ramach instytucji kapitału docelowego.
9. Zmiana dotyczy również maksymalnej wysokości warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego, która po wejściu nowelizacji w życie będzie wynosić dwukrotność kapitału zakładowego z chwili podejmowania uchwały o warunkowym podwyższeniu kapitału zakładowego.

Wprowadzane zmiany, podyktowane częściowo koniecznością dostosowania przepisów Kodeksu spółek handlowych do wymogów prawa unijnego, a częściowo spostrzeżeniami praktyków i przedstawicieli doktryny prawa powinny przyczynić się do usprawnienia i uelastycznienia funkcjonowania spółek kapitałowych, jednak ostateczna ocena regulacji jest możliwa dopiero po zasdtosowaniu znowelizowanych instytucji w praktyce.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. 2000 r., Nr 94, poz. 1037 ze zmianami),
• Ustawa z dnia 12 grudnia 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2003 r., Nr 229, poz. 2276)

Zespół
e-prawnik.pl