Rada nadzorcza i komisja rewizyjna w sp. z o.o.

Kto jest uprawniony do sprawowania nadzoru w spółce z o.o.?

Zasadą jest, że prawo kontroli działań zarządu służy każdemu ze wspólników. Osobista kontrola wspólników charakterystyczna jest dla spółek osobowych a jej obecność w spółce kapitałowej, jaką jest spółka z o.o. wynika z jej kapitałowo-osobowego charakteru.
Prawo kontroli wspólnika przejawia się w możliwości każdorazowego przeglądania ksiąg i dokumentów spółki, sporządzania bilansu dla swego użytku a także do żądania od zarządu wyjaśnień. Prawo to może być jednak ograniczone przez zarząd. Ograniczenie to uzasadnione jest obawą zarządu, że wspólnik wykorzysta księgi i udostępnione mu dokumenty w celach sprzecznych z interesem spółki - zarząd może wówczas odmówić udzielenia wyjaśnień oraz udostępnienia wglądu do ksiąg i dokumentów spółki. Należy podkreślić jednak, że wspólnik ma w takim przypadku prawo odwołać do zgromadzenia wspólników, które uchwałą podjętą w ciągu miesiąca od dnia zgłoszenia żądania powinna rozstrzygnąć konflikt pomiędzy wspólnikiem a zarządem.
Wspólnik, który nie został przez zarząd dopuszczony do wglądu w księgi lub dokumenty spółki, albo któremu odmówiono wyjaśnień a uchwała zgromadzenia wspólników albo nie została podjęta albo potwierdziła ona prawidłowość niedopuszczenia wspólnika do kontroli, może złożyć do sądu rejestrowego wniosek o zobowiązanie zarządu do umożliwienia wykonania przez wspólnika prawa kontroli. Należy jednak pamiętać, że wniosek do sądu należy skierować w terminie siedmiu dni od otrzymania zawiadomienia o powzięciu przez zgromadzenie wspólników uchwały w tej sprawie lub od upływu terminu, którym uchwała ta powinna zostać przez zgromadzenie wspólników podjęta.

Możliwość ustanowienia organu kontroli

Spółka z o.o. łączy w sobie cechy osobowe jak i kapitałowe. Możliwe jest bowiem ustanowienie profesjonalnego organu kontroli - rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej.

Ustanowienie organu kontroli charakterystyczne jest dla spółek kapitałowych - w przypadku spółki akcyjnej jest zawsze obowiązkowe. Rada nadzorcza lub komisja rewizyjna nie wykluczają jednak osobistego prawa każdego ze wspólników do kontroli spółki. Ustanowienie tych organów kontroli uzasadnia jedynie możliwość ograniczenia lub wyłączenia tego uprawnienia. Nie musi to jednak nastąpić.
W spółce z o.o. można ustanowić zarówno radę nadzorczą jak i komisję rewizyjną. Organy te mogą funkcjonować równocześnie obok siebie, lecz można także powołać albo samą radę albo samą komisję.
Jeżeli jednak wysokość kapitału zakładowego spółki z o.o. przekroczy wartość 500 000 zł i jednocześnie wspólników będzie więcej niż 25, należy powołać komisję rewizyjną bądź radę nadzorczą.

Czy organy nadzoru mają charakter kolegialny?

Zarówno rada nadzorcza jak i komisja rewizyjna mają charakter kolegialny i składają się co najmniej z 3 członków. Są oni powoływani i odwoływani uchwałą wspólników, jednakże umowa spółki może ustanawiać inny sposób powoływania członków organów nadzoru. Każdy członek rady nadzorczej może być odwołany w każdym czasie.
Mandaty członków rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej wygasają z dniem odbycia zgromadzenia wspólników, na którym następuje zatwierdzenie sprawozdania finansowego za pierwszy pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka takiego organu. Dopuszczalne jest jednak inne ustanowienia kadencji członków organów nadzoru.
Jeżeli jednak członków rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej powołano na okres dłuższy niż jeden rok, ich mandaty wygasają z dniem odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia tej funkcji.

Czym różni się rada nadzorcza od komisji rewizyjnej?

Obydwa te organy sprawują kontrolę w spółce z o.o. Jednakże kontrola dokonywana przez radę nadzorczą może być szersza niż komisji rewizyjnej. Innymi słowy, rada nadzorcza ma z mocy prawa większe kompetencje od komisji rewizyjnej. Aby jednak wyjaśnić te różnice, należy prześledzić kompetencje obu tych organów

Uprawnienia rady nadzorczej

Głównym zadaniem zarówno rady nadzorczej jak i komisji rewizyjnej jest stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności. Rada nadzorcza swe zadanie może wykonywać poprzez:

1. Ocenę sprawozdań zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy w zakresie ich zgodności z księgami i dokumentami oraz ze stanem faktycznym. Ocena ta obejmuje także wnioski zarządu w kwestii podziału zysku albo pokrycia straty. Rada nadzorcza swą ocenę działalności zarządu składa w formie corocznego pisemnego sprawozdania zgromadzeniu wspólników.

2. W celu wykonywania swych ustawowych obowiązków rada nadzorcza może badać wszystkie dokumenty spółki. Kodeks spółek handlowych upoważnia nawet radę do dokonywania rewizji stanu majątku spółki oraz do żądania od członków zarządu i pracowników wyjaśnień i sprawozdań. Choć rada nadzorcza jest organem kolegialnym, prawo kontroli może wykonywać każdy jej członek, chyba że inaczej sprawę tę uregulowano w umowie spółki.

3. Kompetencje rady nadzorczej mogą zostać także rozszerzone w umowie spółki. Rozszerzenie uprawnień rady nadzorczej może uzależniać dokonanie konkretnej czynności przez zarząd od zgody rady nadzorczej. Umowa może także ustanawiać prawo rady do zawieszania w czynnościach z ważnych powodów poszczególnych lub wszystkich członków zarządu.

Co jednak ważne rada nadzorcza nie ma prawa wydawania zarządowi wiążących poleceń dotyczących prowadzenia spraw spółki.

Kompetencje komisji rewizyjnej

Kodeks spółek handlowych określa obowiązki komisji rewizyjnej. Pokrywają się one z obowiązkami rady nadzorczej, a więc obejmują dokonywanie oceny sprawozdań zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy w zakresie ich zgodności z księgami i dokumentami oraz ze stanem faktycznym. Ocena ta obejmuje także wnioski zarządu w kwestii podziału zysku albo pokrycia straty. W celu wypełnienia swych ustawowych obowiązków komisja, podobnie jak rada może badać wszystkie dokumenty i księgi spółki, może żądać od zarządu i pracowników spółki wyjaśnień i sprawozdań a także dokonywać rewizji stanu majątkowego spółki. Wyłącznie w spółce niemającej rady nadzorczej umowa spółki może rozszerzyć obowiązki komisji rewizyjnej.

Tym, co różni komisję rewizyjną od rady nadzorczej jest brak prawa tej ostatniej do uzależniania wykonania określonych czynności przez zarząd od jej zgody a także brak możliwości zawieszania poszczególnych albo wszystkich członków zarządu. Nawet wówczas, gdy umowa spółki rozszerza uprawnienia komisji rewizyjnej, nie może komisja posiadać uprawnień tak szerokich ja rada nadzorcza. Należy raz jeszcze zaznaczyć, że rozszerzenie uprawnień komisji rewizyjnej może nastąpić tylko wówczas, gdy w spółce nie ustanowiono rady nadzorczej.

Sposób podejmowania uchwał przez radę nadzorczą i komisję rewizyjną

Zasady podejmowanie uchwał przez rade nadzorczą stosuje się odpowiednio do komisji rewizyjnej. Uchwały te rada może podjąć na posiedzeniu, gdy bierze w nim udział co najmniej połowa członków rady, a wszyscy jej członkowie zostali na posiedzenie to zaproszeni. Są to surowe wymogi dotyczące nie tylko quorum, lecz także prawidłowości powiadomień wszystkich członków rady o odbywającym się posiedzeniu. Umowa spółki może jednakże określać surowsze warunki podejmowania uchwał przez radę nadzorczą. Członkowie rady nadzorczej mogą także brać udział w podejmowaniu uchwały za pośrednictwem innego członka rady, oddając swój głos na piśmie. Głos ten może dotyczyć tylko takiej uchwały, która była wprowadzona do porządku obrad rady. Taki udział w podejmowaniu uchwał przez organ nadzoru wymaga jednak wyraźnego zezwolenia zawartego w umowie spółki.
Umowa spółki może także dopuścić możliwość podejmowania uchwał przez organy kontroli w formie pisemnej za pośrednictwem innego członka rady. 
Zarówno możliwość głosowania za pośrednictwem innego członka organu nadzoru lub za pomocą środka porozumiewania się na odległość uzależnione jest od umowy spółki. Jednakże techniki te nie mogą znaleźć zastosowania przy wyborze przewodniczącego i wiceprzewodniczącego rady, powołania członka zarządu oraz odwołania i zawieszania tych osób. W tych przypadkach dopuszczalne jest podjecie uchwały tylko w formie podstawowej - na posiedzeniu i bezpośrednio.

Pamiętaj, że:

• zgromadzenie wspólników może ustanawiać regulamin funkcjonowania rady jak też upoważnić radę do określenia tego regulaminu,

• zasadą w spółce z o.o. jest indywidualna kontrola dokonywana przez wspólników,

• rada nadzorcza nie ma prawa do wydawania członkom zarządu wiążących poleceń,

• możliwość zawieszenia poszczególnych lub wszystkich członków zarządu uzależnione jest od umowy spółki i może być wykonane tylko przez radę nadzorczą,

• nie jest możliwe łączenie funkcji członka rady nadzorczej (komisji rewizyjnej) z funkcją członka zarządu spółki, prokurenta, likwidatora, kierownika oddziału lub zakładu, zatrudnionego w spółce głównego księgowego, radcy prawnego lub adwokata, jak również innych osób, które podlegają bezpośrednio członkowi zarządu albo likwidatorowi, jak też z funkcją członka zarządu i likwidatora spółki lub spółdzielni zależnej

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. 2000 r., Nr 94, poz. 1037 ze zmianami).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.