Rozliczenia gotówkowe

5.11.2004

Rozliczenia gotówkowe są odmianą rozliczeń pieniężnych, czyli świadomych i zgodnych z przepisami obowiązującego prawa przemieszczanie środków pieniężnych pomiędzy osobami prawnymi i fizycznymi. Rozliczenia gotówkowe natomiast polegają generalnie rzecz biorąc na wręczeniu obiegowych znaków pieniężnych, czeku gotówkowego lub dokonywaniu za pośrednictwem przekazu pocztowego, pobrania pocztowego bądź przekazu bankowego. Sama ustawa prawo bankowe stanowi, iż rozliczenia pieniężne mogą być przeprowadzane za pośrednictwem banków, jeżeli przynajmniej jedna ze stron rozliczenia (dłużnik lub wierzyciel) posiada rachunek bankowy. Ustawa przewiduje dwojaki sposób przeprowadzania rozliczeń pieniężnych: gotówkowo i bezgotówkowo. Niniejsza porada zajmie się rozliczeniami tego pierwszego typu.

W jaki sposób przeprowadzane są rozliczenia gotówkowe?

Sposób zredagowania przepisu prawa bankowego odpowiedniego w tym zakresie świadczy o tym, iż wyłącznie dopuszczalnymi formami rozliczeń gotówkowych są czek gotówkowy oraz wpłata gotówki na rachunek wierzyciela.

Na czym polega rozliczanie za pomocą czeku?

Czek jest z cała pewnością dokumentem, który w swej treści powinien zawierać określone elementy, w tym w szczególności polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej. Oczywiście polecenie to musi mieć swojego adresata i w tym wypadku jest nim trasat, którym - przy czekach wystawionych i płatnych w Polsce - może być tylko bank.

Czek musi spełniać szereg wymogów formalnych, musi więc mieć postać dokumentu pisemnego i musi być opatrzony własnoręcznym podpisem wystawcy. Do posługiwania się czekiem konieczny jest jeszcze jeden bardzo ważny element, mianowicie umowa czekowa. To ona właśnie uprawnia wystawcę czeku do rozporządzania funduszami za pomocą czeku. W praktyce umowa czekowa nie ma charakteru samodzielnego, lecz stanowi element innej umowy łączącej wystawcę czeku z bankiem (np. umowa rachunku bankowego zawierająca stosowną klauzulę, umowa rachunku bankowego bez odnośnej klauzuli nie uprawnia posiadacza rachunku bankowego do wystawiania czeków).

Czym się charakteryzuje polecenie rozliczeniowe?

Przyjęte są w obrocie bankowym polecenia rozliczeniowe o charakterze jednostkowym (dotyczące pojedynczego rozliczenia) albo ogólnym (tzw. zlecenia stałe, gdzie z reguły chodzi o dokonywanie większej liczby rozliczeń w terminach określonych przez klienta, chodzi przy tym z reguły o rozliczenia z określonego tytułu lub tytułów na rzecz jednego lub wielu beneficjentów). Co od zasady jest tak, że bank może odmówić realizacji polecenia rozliczeniowego tylko w przypadkach przewidzianych w przepisach szczególnych albo w umowie stron.

Należy przewidzieć także i takie sytuacje, gdy złożone zostanie kilka poleceń rozliczeniowych w jednym czasie. W takiej sytuacji bank może odmówić realizacji polecenia rozliczeniowego w przypadku braku wystarczającej ilości środków pieniężnych na rachunku posiadacza, którego rachunek ma zostać obciążony. Jeśli posiadacz rachunku złożył równocześnie kilka poleceń rozliczeniowych, a środki znajdujące się na rachunku nie wystarczają na realizację wszystkich poleceń, to bank, jeżeli umowa stron nie stanowi inaczej, może odmówić realizacji wszystkich poleceń.

Pamiętaj, że:

W prawie bankowym został sformułowany zakaz tzw. zastępczego honorowania czeków, czyli zakaz wypłaty sumy czekowej osobie uprawnionej z czeku przez bank nie będący trasatem czeku bez uprzedniego uzyskania „pokrycia” od trasata. Banki mogą zawierać porozumienia, w których - na zasadach wzajemności - określą inny tryb przedstawiania czeków gotówkowych do zapłaty z rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych. Chodzi tu o porozumienia uprawniające bank niebędący trasatem do wypłaty (na rachunek banku-trasata) sumy czekowej niezwłocznie po przedstawieniu czeku do zapłaty bez konieczności uprzedniego uzyskania pokrycia,
Bank, który otrzymał polecenie rozliczeniowe, jest zobowiązany do jego wykonania, jeśli nie zachodzą przesłanki zwalniające go od tego obowiązku. Wykonanie polecenia powinno nastąpić niezwłocznie, chyba że w umowie (regulaminie) postanowiono inaczej,
Prawo odmowy realizacji polecenia rozliczeniowego wynikające z umowy wiąże się albo z samym jej charakterem albo z wyłączeniem przez strony określonej formy rozliczeń, bądź też wreszcie z tzw. zastrzeżeniem (blokadą) rachunku. Niezależnie od powyższego bank może odmówić realizacji polecenia rozliczeniowego, gdy stwierdzi jego braki formalne,
Bank może wykonać polecenie rozliczeniowe mimo braku wystarczającej ilości środków na rachunku, udzielając posiadaczowi rachunku kredytu w odpowiedniej wysokości. W omawianej sytuacji złożenie polecenia rozliczeniowego (np. polecenia przelewu) może być potraktowane przez bank jako oferta zawarcia umowy o udzielenie kredytu.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jednolity: Dz. U. 2002 r., Nr 72, poz. 665 ze zmianami).

Zespół
e-prawnik.pl

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?

Masz inne pytanie do prawnika?

Komentarze

K. L 2017-11-06 08:48:00
O jakiej odpowiedzialnosci prawnej mowa? Jesli koszty pogrzebu pokryl zaklad zieleni miejskiej( na prosbe rodziny) i rozliczyl sie z ZUS. Wystawiona Fv- duplikat- wydano czlonkowi rodziny, który dopelnial wszelkich formalności. Na podstawie tej Fv - zgodnie z informacja udzielona przez urzednika zakladu- wyplacono w banku z konta zmarlego -w/w osobie kwote widniejaca na fv. Czy doszlo do naruszenia prawa i jakie sa konsekwencje?

Czytaj także

Rozliczenia bezgotówkowe

Twój e-PIT gotowy od 15 lutego

Likwidacja działalności gospodarczej a podatki

Czy emeryt musi rozliczyć PIT

Bankowe papiery wartościowe

Eksmisja małżonka w trakcie sprawy o rozwód

Jak zrezygnować z metody kasowej?

Na czym polega akredytywa?

Czy trzeba samemu rozliczyć PIT za 2023 rok?

Pytania i odpowiedzi

Forma rozliczeń między przedsiębiorcami

Pytanie: "Jaka jest górna dopuszczalna granica kwot w rozliczeniach gotówkowych pomiędzy podmiotami gospodarczymi?"

Wzajemne rozliczenia stron umowy dzierżawy

Pytanie: "W treści umowy dzierżawy zawarto obowiązek rozliczenia inwestycji poniesionych przez dzierżawcę po wygaśnięciu umowy. Jeżeli umowa wygasła a dzierżawca nie chce opuścić nieruchomości z powodu braku porozumienia w kwestii wypłaty rekompensaty poniesionych kosztów inwestycyjnych (zawyżona wartość inwestycji, brak dokumentów-faktur ) to w jaki sposób wydzierżawiający może przekazać nieruchomość nowemu dzierżawcy z którym już podpisał umowę?"

Rozliczenie kosztów budowy w spółdzielni

Pytanie: "Posiadam spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. Rozliczenie końcowe otrzymałem w grudniu 2003. Z uwagi na toczący się proces z wykonawcą, spółdzielnia do czasu przedawnienia się roszczeń wykonawcy prosiła o pomniejszenie wpłaty wymaganego wkładu budowlanego o kwotę wynikającą z tych roszczeń, czyli 9 600 PLN. Proces trwa nadal. Obecnie chcę sprzedać mieszkanie. Czy prawo określa, po której stronie pozostają koszty ewentualnych dopłat, czy też jest to sprawa umowy pomiędzy (...)"

Wspólna ściana z sąsiadem

Pytanie: "Buduję dom szeregowy. Muszę dokonać rozliczenia wspólnej ściany z sąsiadem. Kiedy rozliczenie powinno nastąpić, czy jeszcze przed moimi pracami budowlanymi? Według jakich cen rozliczenie powinno nastąpić: kosztorysu, rzeczywistych poniesionych na podstawie rachunków? Sąsiad odliczył już koszty tej ściany w rocznym PIT-cie. Czy w momencie nierozliczenia sąsiad może wstrzymać mi budowę? "

Sposób wymierzania opłat za wodę

Pytanie: "Czy administracja może dokonywać rozliczenia wody w bloku na podstawie wodomierza znajdującego się w mieszkaniu i doliczać do każdego mieszkania stratę wody wynikającą z odczytu wodomierza głównego? "

Rozliczenia roczne w razie zmiany właściciela

Pytanie: "Jak na koniec roku Wspólnota Mieszkaniowa powinna rozliczyć zaliczki wpłacane miesięcznie na opłaty eksploatacyjne, jeżeli w ciągu roku nastąpiła sprzedaż lokalu? Czy do rozliczenia powinna brać pod uwagę tylko nowego właściciela (aktualnego na koniec roku), czy też rozliczyć zaliczki między poprzedniego i obecnego właściciela proporcjonalnie do okresu w jakim byli właścicielami lokalu?"

Rozwiązanie umowy spółki cywilnej

Pytanie: "Byłam wspólnikiem dwuosobowej spółki cywilnej do połowy października roku 2001 (moje wystąpienie ze spółki 10.10.2001). Nie mam dostępu do dokumentacji spółki od końca 2000r. Od listopada 2001 jestem na zasiłku przedemerytalnym. Mimo wielokrotnych monitów, nie otrzymalam od bylego wspolnika żadnych materiałów do rozliczenia za rok 2001 (PIT-5 ?). Do dnia dzisiejszego były wspólnik spółki nie rozliczył. Co zrobić w tej sytuacji?"

Umowy między przedsiębiorcami i użyczenie logo

Pytanie: "Osoba mieszkająca na stale za granicą w UE zarejestrowała firmę na zasadach ogólnych, tj. jako jednoosobowy podmiot gospodarczy. Czy ta osoba (firma) może zlecić wykonanie usługi (zlecenie, umowa o dzieło) firmie w Polsce - też jednoosobowej (z wpisem do działalność gospodarczej) i na jakich zasadach będą te firmy się rozliczać, oraz czy firma polska może posługiwać się nazwą (logo) firmy z UE?"

Zwrot wkładu członkowi rolniczej spółdzielni

Pytanie: "Mam pewien udział w RSP i domagam się pieniędzy. Zarząd Spółdzielni proponuje mi zamiast pieniędzy ekwiwalent w zbędnej dla Spółdzielni ziemi (rolnej lub działka budowlana). Mój udział określony jest w pieniądzu, więc chciałbym gotówkę. Czy RSP ma prawo do wypłaty udziału w formie rzeczowej?"

Zwrot nakładów a podział majątku po rozwodzie

Pytanie: "Rok temu został orzeczony rozwód bez orzekania o winie. Nie dokonano podziału majątku. Chcę wnieść sprawę o zwrot nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty. W opinii prawnej e-prawnika przeczytałem, iż zasadą jest zwrot nakładów przy podziale umownym lub sądowym majątku wspólnego. Czy to znaczy, że nie mogę wnieść do sądu sprawy tylko o zwrot nakładów?"

Terminy księgowania operacji bankowych

Pytanie: "1) Jaki jest maksymalny dozwolony prawem termin zaksięgowania operacji przelewu między bankami internetowymi? Co się dzieje z pieniędzmi (dla kogo "pracują") w przypadku gdy między zmniejszeniem salda na koncie dysponenta a zwiększeniem salda na koncie beneficjenta mijają dwa dni? 2) Powołano rzecznika praw klienta w sporach z bankami (bardzo możliwe, że pomyliłem nazwę). Jak można się z nim skontaktować."

Ulga dla osób samotnie wychowujących dzieci

Pytanie: "W połowie roku 2005 wyszłam za mąż. Wcześniej przysługiwała mi podwójna ulga podatkowa z tytułu samotnie wychowywanych dzieci. Czy w związku z tym, że wyszłam za mąż, ulga ta w podwójnej wysokości nie przysługuje mi za cały rok?"

Wydatki gotówkowe poniesione w trakcie egzekucji, które są zwracane komornikowi

Pytanie: "W jaki sposób ustawa o komornikach sądowych i egzekucji określa wydatki gotówkowe poniesione w trakcie egzekucji, które są zwracane komornikowi?"

Sprawozdanie z zarządu nieruchomością

Pytanie: "Jeden ze współwłaścicieli nieruchomości od wielu lat prowadził administrację kamienicy i nie rozliczał się z dochodów. Nie dawno zmarł, udział w nieruchomości przejął jego syn, który chce sprzedać otrzymany po ojcu udział w nieruchomości. Sprawa o dział nieruchomości oraz rozliczenia z dochodów kamienicy niestety toczy się latami. Czy w przypadku, kiedy syn byłego współwłaściciela sprzeda udział w nieruchomości, będę mógł domagać się od niego rozliczenia z prowadzonej (...)"

Żądanie przedstawienia pełnomocnictwa

Pytanie: "Mam sprawę sporną z pewną firmą. Domagam się rozliczenia, oni żądają zapłaty. Sprawa toczy się około 8 miesięcy na drodze korepondencyjnej. Ja piszę do Warszawy, tam jest siedziba spółki. Oni mi odpisują z Bielska - tam jest dział obsługi klienta. Ostatnio w 12/2003 przysłała list do mnie jakaś kancelaria prawnicza z Bielska, która zamiast rozliczenia przysłala mi wykaz moich wpłat stwierdzając, że jest pełnomocnikiem tej firmy - nie dołączyła pelnomocnictwa. Sprawa (...)"