GRUPA I - tzw. mały ZUS
Tzw. początkujący przedsiębiorcy, tzn. osoby, które prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie Prawa przedsiębiorców bądź innych przepisów szczególnych przez okres pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej, z wyłączeniem osób, które:
- prowadzą bądź w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność,
- wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy bądź spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej
- mogą płacić niższe składki na ubezpieczenia społeczne.
Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za miesiące styczeń - grudzień 2026 r. dla tych osób jest zadeklarowana kwota, nie niższa niż 1441,80 zł (tj. 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującej w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2026 r.). Od 1 stycznia do 31 grudnia 2026 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi bowiem 4.806 zł.
Składka na ubezpieczenia społeczne wyżej wymienionych osób nie może zatem być niższa od kwoty:
- 281,44 zł (czyli 19,52%) - na ubezpieczenie emerytalne,
- 115,34 zł (czyli 8%) - na ubezpieczenia rentowe,
- 35,32 zł (czyli 2,45%) - na ubezpieczenie chorobowe.
GRUPA II - tzw. duży ZUS
Osoby, które prowadzą pozarolniczą działalność, tzn.:
- osoby, które prowadzą działalność gospodarczą na podstawie Prawa przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, niewymienione w grupie I,
- twórcy i artyści,
- osoby, które prowadzą działalność w zakresie wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, a także osoby prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu, z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,
- wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólnicy spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej,
- akcjonariusze prostej spółki akcyjnej,
- komplementariusz w spółce komandytowo-akcyjnej,
- osoby, które prowadzą publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów o systemie oświaty
oraz osoby współpracujące z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność albo z osobami korzystającymi z „ulgi na start” - opłacają składki na ubezpieczenia społeczne na zasadach ogólnych.
Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w 2026 r. dla tych osób jest zadeklarowana kwota, nie niższa niż 5652,00 zł (60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego). Kwota prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia w 2026 roku wynosi bowiem 9.420 zł.
Za miesiące styczeń - grudzień 2026 r. składka na ubezpieczenia społeczne wskazanych osób nie może więc być niższa od kwoty:
- 1103,27 zł (czyli 19,52%) - na ubezpieczenie emerytalne,
- 452,16 zł (czyli 8%) - na ubezpieczenia rentowe,
- 138,47 zł (czyli 2,45%) - na ubezpieczenie chorobowe.
Inni przedsiębiorcy
Przedsiębiorcy, którzy rozpoczynają działalność, mogą korzystać z ulg, takich jak „ulga na start” (pierwsze 6 miesięcy zwolnienia ze składek na ubezpieczenia społeczne) i preferencyjnych składek przez kolejne 24 miesiące.
Potem przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą na mniejszą skalę, jeżeli spełnia warunki do takiej ulgi (m.in. uzyskał w poprzednim roku kalendarzowym przychód z tytułu działalności gospodarczej prowadzonej cały rok nie przekraczający 120 000 zł) może skorzystać z „małego ZUS plus”. W tym przypadku podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne jest uzależniona od wysokości przeciętnego miesięcznego dochodu z działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym, przy czym podstawa wymiaru tych składek nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia ani nie wyższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.
O czym jeszcze trzeba pamiętać?
O wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązującej w danym roku składkowym Zakład Ubezpieczeń Społecznych powiadamia do 20 kwietnia danego roku tych płatników składek, którzy przekazali informację ZUS IWA za 3 kolejne ostatnie lata kalendarzowe.
Samodzielnie ustalają wysokość stopy procentowej składki na dany rok składkowy pozostali płatnicy, którzy zgłaszają do ubezpieczenia wypadkowego:
- co najmniej 10 ubezpieczonych i nie mieli obowiązku przekazywania informacji ZUS IWA przez 3 kolejne, ostatnie lata kalendarzowe. Stopę procentową składki na to ubezpieczenie ustalają oni w wysokości stopy procentowej określonej dla grupy działalności, do której należą.
- nie więcej niż 9 ubezpieczonych. Stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe ustalają oni w wysokości 50% najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok składkowy dla grup działalności.
Stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe jest ustalana na okres roku składkowego - obowiązuje do składek należnych za okres od 1 kwietnia danego roku do 31 marca następnego roku.
Ustalając składkę na ubezpieczenie wypadkowe przy zastosowaniu stopy procentowej 1,67%, wyniesie ona 94,39 zł w przypadku dużego ZUS i 24,08 zł w przypadku małego ZUS. Przedsiębiorcy, których obowiązuje inna wartość tej stopy w danym okresie, powinni zastosować wartość ich obowiązującą.
Kwota rocznego ograniczenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w roku 2026 wynosi 282 600 zł.
Wysokość składki na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy - zgodnie z projektem ustawy budżetowej na 2026 r. odpowiednio: 1,0% i 1,45%, czyli razem 2,45% - wyniesie 138,47 zł w przypadku dużego ZUS.
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2025 r. poz. 350, z późn. zm., tzw. „ustawa systemowa” - art. 18a, art. 18c i art. 18 ust. 8);
- ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. 2025 r. poz. 1480, z późn. zm.);
- rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 września 2025 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2026 r. (Dz.U. z 2025 r. poz. 1242, tzw. „rozporządzenie w sprawie minimalnego wynagrodzenia” - §1);
- ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 2025 r. poz. 1644, tzw. „ustawa wypadkowa” - art. 2 pkt 8, art. 28 ust. 1, art. 32 ust. 1, art. 33 ust. 1);
- obwieszczenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 listopada 2025 r. w sprawie kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w roku 2026 oraz przyjętej do jej ustalenia kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia (M.P. z 2025 r. poz. 1206).