Przekazanie majÄ…tku przez dÅ‚użnika osobie trzeciej stanowi jeden z najbardziej powszechnych sposobów uniemożliwiajÄ…cych skutecznÄ… egzekucjÄ™. Wierzycielowi przysÅ‚ugujÄ… jednak Å›rodki prawne, dziÄ™ki którym może skutecznie bronić siÄ™ przed tego typu dziaÅ‚aniem na jego szkodÄ™.
Bezskuteczność względna umowy
Na mocy art. 59 kodeksu cywilnego wierzycielowi przysługuje uprawnienie do żądania uznania umowy dłużnika z osobą trzecią za bezskuteczną względem siebie. Efektywne żądanie wymaga spełnienia ciągu przesłanek. Strony muszą wiedzieć o istnieniu roszczenia wierzyciela, albo umowa musi być nieodpłatna. Ponadto jej wykonanie musi spowodować, że zadośćuczynienie roszczeniu dłużnika stanie się całkowicie lub częściowo niemożliwe.
Pierwsze z wymienionych kryteriów wprowadza konieczność istnienia zÅ‚ej wiary stron umowy odpÅ‚atnej. Istotna jest wiedza o roszczeniu, nie o skutkach jakie umowa bÄ™dzie miaÅ‚a dla spÅ‚aty dÅ‚ugu. Kwestia dobrej i zÅ‚ej wiary nie ma wpÅ‚ywu dla uznania za bezskutecznÄ… umowy nieodpÅ‚atnej.
WÄ…tpliwoÅ›ci interpretacyjne budzi przesÅ‚anka caÅ‚kowitej lub częściowej niemożnoÅ›ci zadośćuczynienia roszczeniu. Obecnie, w opinii wiÄ™kszoÅ›ci przedstawicieli doktryny, wyrażonej również w uchwale SÄ…du Najwyższego z dnia 22 listopada 2007 r., w sprawie o sygn. akt: III CZP 97/07, przyjmuje siÄ™, że art. 59 k.c. ma zastosowanie wyÅ‚Ä…cznie do roszczeÅ„ niepieniężnych. Za takim stanowiskiem przemawia fakt, że zgodnie z treÅ›ciÄ… przepisu zadośćuczynieniu roszczeniu sprzeciwia siÄ™ samo wykonanie umowy, a nie ewentualna, spowodowana jej zawarciem niewypÅ‚acalność dÅ‚użnika.
Uprawnienie do wytoczenia powództwa jest ograniczone terminem zawitym jednego roku od dnia zawarcia umowy. Kodeks cywilny nie przewiduje możliwoÅ›ci jego wydÅ‚użenia w zależnoÅ›ci od momentu, w którym o zawarciu umowy dowiedziaÅ‚ siÄ™ wierzyciel.
Skarga Pauliańska
OchronÄ™ przed negatywnymi skutkami dziaÅ‚aÅ„ dÅ‚użnika stanowi również okreÅ›lona w art. 527-534 k.c. skarga pauliaÅ„ska. Na jej podstawie wierzyciel może żądać uznania za bezskutecznÄ… w stosunku do niego czynnoÅ›ci prawnej dÅ‚użnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeÅ›li dÅ‚użnik dziaÅ‚aÅ‚ ze Å›wiadomoÅ›ciÄ… ich pokrzywdzenia, a osoba trzecia o tym wiedziaÅ‚a lub przy zachowaniu należytej starannoÅ›ci mogÅ‚a siÄ™ dowiedzieć. JednoczeÅ›nie istnieje szereg unormowaÅ„ wprowadzajÄ…cych wyjÄ…tek od zasady dziaÅ‚ania ze Å›wiadomoÅ›ciÄ… pokrzywdzenia.
I tak za wywoÅ‚ujÄ…cÄ… pokrzywdzenie wierzycieli zostaÅ‚a uznana każda czynność, wskutek której dÅ‚użnik staÅ‚ siÄ™ niewypÅ‚acalny, albo niewypÅ‚acalny w wyższym stopniu, niż przed dokonaniem czynnoÅ›ci. Wierzyciel może żądać uznania czynnoÅ›ci za bezskutecznÄ… zawsze, gdy korzyść uzyskana przez osobÄ™ trzeciÄ… byÅ‚a bezpÅ‚atna. Ponadto, jeÅ›li osoba trzecia stanowi osobÄ™ bÄ™dÄ…cÄ… z dÅ‚użnikiem w bliskim stosunku osobistym lub pozostajÄ…cÄ… w staÅ‚ych stosunkach gospodarczych, to domniemywa siÄ™, że osoba ta wiedziaÅ‚a, że dÅ‚użnik dziaÅ‚aÅ‚ ze Å›wiadomoÅ›ciÄ… pokrzywdzenia.
Kolejna różnica w odniesieniu do instytucji z art. 59 k.c. dotyczy możliwoÅ›ci dochodzenia poprzez skargÄ™ pauliaÅ„skÄ… jedynie wierzytelnoÅ›ci pieniężnych. Traktuje siÄ™ je jednak w szerokim znaczeniu, obejmujÄ…cym także Å›wiadczenia pieniężne, zastÄ™pcze wobec wierzytelnoÅ›ci pierwotnie niepieniężnych, czyli np. powstaÅ‚e w wyniku roszczenia odszkodowawczego lub bezpodstawnego wzbogacenia.
Wystosowanie żądania z art. 527 k.c. jest ograniczone do piÄ™ciu lat od dokonania czynnoÅ›ci prawnej, której bezskutecznoÅ›ci siÄ™ żąda.
Z uwagi na dÅ‚ugi termin pozwalajÄ…cy na wytoczenie powództwa, liczne domniemania korzystne dla wierzycieli oraz przede wszystkim pieniężny charakter wierzytelnoÅ›ci, skarga pauliaÅ„ska stanowi instytucjÄ™ znajdujÄ…cÄ… dużo szersze zastosowanie niż żądanie oparte na art. 59 k.c.