Stwierdzenie nabycia spadku sądu zagranicznego stosowane w Polsce

Uznawanie orzeczeń sądów zagranicznych

Oczywistym jest, iż skutki na terenie RP wywołują orzeczenia sądów polskich. Co natomiast z orzeczeniami sądów zagranicznych? Przecież może zdarzyć się sytuacja, w której to sąd innego państwa rozstrzygnie sprawę obywatela Polski. Oczywiście ustawodawca przewidział w tym zakresie pewną procedurę. Zgodnie z regulacjami przepisów ustaw polskich, skuteczność na obszarze Polski nie nadających się do wykonania w drodze egzekucji orzeczeń sądów zagranicznych w sprawach cywilnych, które należą w Polsce do drogi sądowej, zależy od uznania ich przez sąd polski. Oznacza to, że wyrok nie uznany nie wywołuje żadnych skutków i nie nadaje się do wykonania w drodze egzekucji. Po przeprowadzeniu procedury zmierzającej do jego uznania można go już egzekwować na terenie RP.

Czy każde rozstrzygnięcie sądu zagranicznego może podlegać uznaniu?

Niestety nie. Aby takie rozstrzygnięcie kwalifikowało się do przeprowadzenia postępowania o uznaniu musi spełniać szereg warunków stawianych mu przez prawo polskie. W pierwszej kolejności należy podkreślić, iż orzeczenia podlegają uznaniu pod warunkiem wzajemności, czyli sądy polskie uznają wyroki sądów tych państw, których sądy uznają wyroki sądów polskich. Ponadto postępowanie o uznaniu może zostać przeprowadzone jeżeli:

• orzeczenie jest prawomocne w państwie, w którym zostało wydane,

• sprawa nie należy, według polskiego prawa lub umowy międzynarodowej, do wyłącznej jurysdykcji sądów polskich lub sądów państwa trzeciego,

• strona nie była pozbawiona możności obrony, a w razie nieposiadania zdolności procesowej (np. małoletni, osoba ubezwłasnowolniona) - należytego przedstawicielstwa,

• sprawa nie została już prawomocnie osądzona przed sądem polskim albo nie wszczęto jej przed sądem polskim powołanym do jej rozstrzygnięcia, zanim orzeczenie sądu zagranicznego stało się prawomocne,

• orzeczenie nie jest sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Polski (np. nie będą podlegały uznaniu orzeczenia dotyczące kolejnego ślubu w ustawodawstwach dopuszczających wielożeństwo),

• przy wydaniu orzeczenia w sprawie, w której należało zastosować prawo polskie (o zastosowaniu prawa polskiego lub prawa obcego decydują reguły zawarte w ustawie Prawo prywatne międzynarodowe), prawo to zostało zastosowane, chyba że zastosowanie w sprawie obce prawo nie różni się w sposób istotny od prawa polskiego.

W razie braku którejkolwiek z wyżej wymienionych przesłanek sąd okręgowy postanowieniem odmawia uznania orzeczenia sądu zagranicznego.

Przestrzeganie warunków wskazanych w powyższym pkt. 4 i 6 oraz warunku wzajemności nie jest wymagane, gdy orzeczenie sądu państwa obcego stwierdza - zgodnie z przepisami tego państwa o właściwości jego sądów i zgodnie z prawem tego państwa - nabycie przez osobę mieszkającą w Polsce mienia spadkowego, które w chwili śmierci spadkodawcy znajdowało się na obszarze tego państwa obcego. Poza tym przestrzeganie warunku wzajemności nie jest wymagane w sprawach należących według prawa polskiego do wyłącznej jurysdykcji państwa, skąd pochodzi orzeczenie.

Co do spadków zatem został przewidziany wyjątek, który znacznie ułatwia postępowanie w zakresie uznania orzeczenia sądu zagranicznego.

Kto może wnioskować o uznanie zagranicznego orzeczenia?

Z wnioskiem o uznanie orzeczenia sądu zagranicznego może wystąpić każdy, kto ma w tym interes prawny. Będzie to zatem osoba, która powołuje się na skutki zagranicznego orzeczenia (np. spadkobierca – jedyny, bądź jeden z kilku). Mało tego wystąpić z takim wnioskiem (bez wykazywania interesu prawnego) mogą uczestnicy postępowania spadkowego, w czasie którego wydano orzeczenie zagraniczne. W takim wypadku należy pamiętać, iż zawsze muszą oni być uczestnikami postępowania, niezależnie czy zamieszkują w Polsce, czy też za granicą.

Jak powinien zostać skonstruowany wniosek?

Oczywiście powinien wymieniać imię i nazwisko wnioskodawcy. Poza tym musi wskazywać adres zamieszkania wnioskodawcy, imiona i nazwiska uczestników postępowania oraz ich adresy zamieszkania, oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, oznaczenie rodzaju pisma, dokładne określenie żądania i przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, podpis wnioskodawcy lub jego pełnomocnika.

Czy i jakie dokumenty należy do wniosku?

Jest rzecz jasna pewne minimum dokumentów, jakie należy do takiego wniosku dołączyć:

• urzędowy odpis wyroku,

• uwierzytelniony przekład takiego wyroku na język polski,

• stwierdzenie, że orzeczenie jest prawomocne,

• jesli wyrok jest zaoczny, nadto zaświadczenie, że wezwanie zaostało pozawanemu należycie dostarczone,

• odpisy wniosku w takiej ilości, ilu jest uczestników postępowania oraz jeden dodatkowy dla prokuratora.

Powyższe dokumenty są niezwykle istotne z punktu widzenia prawa, a to dlatego, że np. niedołączenie do wniosku dokumentu stwierdzającego jego prawomocność (jest to przesłanka merytoryczną jego uznania) stanowi brak formalny wniosku, co z kolei prowadzi do jego zwrotu.

O uznaniu takiego wniosku orzekać będzie sąd okręgowy w składzie trzech sędziów zawodowych, który byłby miejscowo właściwy do rozpoznania sprawy lub w którego okręgu znajduje sie miejscowo właściwy sąd rejonowy, a w braku tej podstawy - sąd właściwy dla miasta st. Warszawy.

Sąd orzeka po przeprowadzeniu rozprawy z udziałem prokuratora. 

Od postanowienia sądu okręgowego przysługuje apelacja, a od postanowienia sądu apelacyjnego - skarga kasacyjna; można także żądać wznowienia postępowania, które zostało zakończone prawomocnym wyrokiem.

Sąd, który orzeka o uznaniu wyroku sądu zagranicznego, nie bada natomiast merytorycznej zasadności tego orzeczenia, w żaden sposób nie ingeruje w treść rozstrzygnięcia.

Uznawanie orzeczeń sądów polskich za granicą

Nie sposób pominąć i takich sytuacji, w których to w Polsce zostanie wydane orzeczenie, które miałoby zostać „zrealizowane” – wykonane – za granicą. Wyobraźmy sobie zatem sytuację, w której to już prawomocne polskie postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku miałoby być podstawą nabycia spadku za granicą. Także w tym wypadku musi zostać spełniony warunek, zgodnie z którym musi takie postanowienie być uznane przez sąd państwa obcego za skuteczne na jego obszarze. Jakie to warunki, określają postanowienia umów międzynarodowych. Co do zasady przesłanki uznania są identyczne jak w polskim postępowaniu cywilnym przy uznawaniu orzeczeń sądów zagranicznych.

Zazwyczaj do wniosku o uznanie orzeczenia polskiego za granicą należy dołączyć identyczne dokumenty jak w postępowaniu cywilnym przy uznaniu wyroku sądu zagranicznego. Zawsze jednak najlepiej uzyskiwać informacje na temat wymogów konkretnego państwa w placówkach dyplomatycznych i urzędach konsularnych.

Pamiętaj, że:

• W postanowieniu uznającym orzeczenie sądu zagranicznego albo odmawiającym jego uznania, sąd okręgowy ustala sumę wpisu ostatecznego, mając na względzie stan majątkowy strony obciążonej kosztami, rodzaj sprawy, stopień jej zawiłości, wartość majątku; gdy wpis ostateczny jest wyższy od wpisu tymczasowego (przeważnie jest), sąd orzeka o obowiązku uiszczenia różnicy, a jeśli jest niższy, różnicę z urzędu zwraca się stronie,

• Sądy polskie nie mają kompetencji do prostowania w orzeczeniach zagranicznych niedokładności lub omyłek,

• Nie uznany przez sąd polski wyrok sądu zagranicznego nie wywołuje w kraju żadnych skutków prawnych i nie podlega egzekucji.

Podstawa prawna

• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami).

Zespół
e-prawnik.pl