Zatrudnianie obywateli paÅ„stw trzecich a ubezpieczenia spoÅ‚eczne na gruncie przepisów prawa unijnego
Unijne przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia spoÅ‚ecznego zawarte sÄ… przede wszystkim w dwóch rozporzÄ…dzeniach Parlamentu Europejskiego oznaczonych numerami 883/2004 oraz 987/2009. RozporzÄ…dzenia te co do zasady majÄ… zastosowanie do osób, które posiadajÄ… obywatelstwo jednego z paÅ„stw należących do Unii Europejskiej. Do obywateli paÅ„stw trzecich (tzn. paÅ„stw nienależących do UE) rozporzÄ…dzenia te mogÄ… mieć zastosowanie, przy speÅ‚nieniu warunków okreÅ›lonych w rozporzÄ…dzeniu 1231/2010.
Jakie warunki muszÄ… być spenione dla zastosowania unijnych regulacji o koordynacji systemów zabezpieczenia spoÅ‚ecznego do obywateli paÅ„stw trzecich?
Jak wyjaśnił ZUS, są one następujące:
- osoba znajduje siÄ™ w sytuacji, która pod każdym wzglÄ™dem dotyczy wiÄ™cej niż jednego paÅ„stwa czÅ‚onkowskiego,
- legalnie zamieszkuje na terytorium państwa członkowskiego.
Warunek legalnego zamieszkiwania w państwie członkowskim
W praktyce szczególnie istotny jest warunek legalnego zamieszkiwania w paÅ„stwie czÅ‚onkowskim. Kryteria sÅ‚użące ustaleniu miejsca zamieszkania (oÅ›rodek interesów życiowych) zostaÅ‚y okreÅ›lone w art. 11 rozporzÄ…dzenia 987/2009. SÄ… to w szczególnoÅ›ci nastÄ™pujÄ…ce elementy:
- czas trwania i ciągłość pobytu na terytorium zainteresowanych państw członkowskich,
- sytuacja danej osoby, w tym:
- charakter i specyfika wykonywanej pracy, w szczególnoÅ›ci miejsce, w którym praca ta jest zazwyczaj wykonywana, jej staÅ‚y charakter oraz czas trwania każdej umowy o pracÄ™,
- jej sytuacja rodzinna oraz więzi rodzinne,
- jej sytuacja mieszkaniowa, zwłaszcza informacja, czy sytuacja ta ma charakter stały,
- prowadzenie jakiejkolwiek działalności o charakterze niezarobkowym,
- paÅ„stwo czÅ‚onkowskie, w którym osoba uważana jest za majÄ…cÄ… miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.
PaÅ„stwem zamieszkania jest zatem to paÅ„stwo, w którym osoba zwykle zamieszkuje i w którym znajduje siÄ™ jej oÅ›rodek interesów życiowych. OÅ›wiadczenie osoby o tym, że zamieszkuje w Polsce podlega ocenie z punktu widzenia wyżej wymienionych kryteriów.
Nie należy utożsamiać pojÄ™cia „zamieszkanie”, z pojÄ™ciem „pobyt”. PojÄ™cie „zamieszkanie” oznacza miejsce, w którym osoba zwykle przebywa, natomiast „pobyt” oznacza pobyt czasowy. OkreÅ›lenie „pobyt” cechuje tymczasowy charakter oraz fakt, że dana osoba zamierza powrócić do swojego miejsca zamieszkania, kiedy tylko zrealizuje podstawowy cel pobytu w innym paÅ„stwie.
Zgodnie z przepisami unijnej koordynacji można mieć tylko jedno miejsce zamieszkania (nawet jeśli dana osoba jest zameldowana bądź przebywa na przemian w kilku państwach członkowskich).
Istotne są także dokumenty potwierdzające legalność pobytu obywatela państwa trzeciego w Polsce. Są to, między innymi, ważna karta pobytu oraz wiza wydana w celu wykonywania działalności zarobkowej.
Podstawa prawna:
- rozporzÄ…dzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia spoÅ‚ecznego (Dz.Urz. UE L 166 z 30.04.2004 r., str. 1, z późn. zm.),
- rozporzÄ…dzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 wrzeÅ›nia 2009 r. dotyczÄ…ce wykonywania rozporzÄ…dzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia spoÅ‚ecznego (Dz.Urz. UE L 284 z 30.10.2009 r., str. 1, z późn. zm.),
- rozporzÄ…dzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1231/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. rozszerzajÄ…ce rozporzÄ…dzenie (WE) nr 883/2004 i rozporzÄ…dzenie (WE) nr 987/2009 na obywateli paÅ„stw trzecich, którzy nie sÄ… jeszcze objÄ™ci tymi rozporzÄ…dzeniami jedynie ze wzglÄ™du na swoje obywatelstwo (Dz.Urz. UE L 344 z 29.12.2010 r., str. 1).