Udzielanie pożyczek konsumenckich w świetle ustawy o kredycie konsumenckim
Umowa pożyczki podlega ogólnym przepisom prawa cywilnego (art. 720 – 724 k.c.). Mają one zastosowanie zarówno w relacjach między osobami fizycznym, między przedsiębiorcami (obrocie profesjonalnym B2B), oraz w relacjach przedsiębiorca-konsument (B2C). Trzeba jednak mieć na uwadze, że w tym ostatnim przypadku konsument występuje jako „słabsza” strona kontraktu, w związku z czym polskie prawo zapewnia mu dodatkową ochronę. Ochrona ta w odniesieniu do umów pożyczki przejawia się przede wszystkim w obowiązku uwzględnienia w umowie pożyczki przepisów ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (tekst jednolity Dz.U. z 2016 r. poz. 1528, dalej jako: „u.k.k.”) ze względu na treść art. 3 ust. 2 pkt 1) u.k.k., a także, od dnia 11 października 2015 roku, dostosowania prowadzonej działalności gospodarczej do dodatkowych wymogów.
Uchwalona w dniu 5 sierpnia 2015 roku ustawa o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1357) wprowadziła istotne zmiany w zakresie działalności podmiotów pozabankowych udzielających pożyczek konsumentom. W uzasadnieniu projektu ustawy czytamy, że zamierzeniem polskiego ustawodawcy było zwiększenie poziomu ochrony konsumentów korzystających z usług finansowych firm udzielających kredytów konsumenckich, nieobjętych obowiązkiem uzyskania zezwolenia KNF poprzez zapewnienie możliwości eliminowania z obrotu gospodarczego podmiotów wykonujących działalność reglamentowaną na rynku finansowym bez zezwolenia, w szczególności podmiotów prowadzących działalność z zamiarem oszustwa.
W tym celu wprowadzona została konstrukcja tzw. „instytucji pożyczkowej”. Zgodnie z definicją zawartą w art. 5 pkt. 2a) u.k.k., instytucją pożyczkową jest kredytodawca inny niż:
a) bank krajowy, bank zagraniczny, oddział banku zagranicznego, instytucja kredytowa lub oddział instytucji kredytowej w rozumieniu ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku - Prawo bankowe (Dz.U. z 2015 r. poz. 128, z późn. zm.),
b) spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa oraz Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa,
c) podmiot, którego działalność polega na udzielaniu kredytów konsumenckich w postaci odroczenia zapłaty ceny lub wynagrodzenia na zakup oferowanych przez niego towarów i usług;
Kredytodawcą jest przedsiębiorca w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego, który w zakresie swojej działalności gospodarczej lub zawodowej, udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi kredytu (art. 5 pkt 2) u.k.k.). Przedsiębiorcą jest natomiast osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 331 § 1 k.c., prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową
Należy zatem pamiętać, że w relacjach przedsiębiorca-konsument (B2C), jeżeli osobą udzielają pożyczki (kredytodawcą) będzie podmiot inny niż wskazany w pkt. a) – c) powyżej, wówczas będzie on posiadał status instytucji pożyczkowej.
Kredytodawca będący instytucją pożyczkową musi dostosować swoją działalność do wymogów ustawy o kredycie konsumenckim (art. 59a i nast. u.k.k.), a więc w szczególności:
1/ prowadzić działalność wyłącznie w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej,
2/ posiadać w spółce kapitał zakładowy w wysokości co najmniej 200.000,00 zł pokryty w całości wkładem pieniężnym niepochodzącym z kredytu, pożyczki, emisji obligacji lub źródeł nieudokumentowanych,
3/ mieć na względzie, że członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej ani prokurentem nie może być osoba skazana prawomocnie za przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi lub przestępstwo skarbowe,
4/ pamiętać, aby do wniosku o wpis spółki do KRS dołączyć odpowiednie zaświadczenia z KRK o niekaralności oraz oświadczenie o zamiarze prowadzenia działalności w zakresie udzielania kredytów konsumenckich jako instytucja pożyczkowa,
5/ pamiętać o obowiązku zachowania w tajemnicy informacji stanowiących tajemnicę bankową i obowiązku przetwarzania tych informacji jedynie w celu oceny zdolności kredytowej konsumenta (co jest czynnością obligatoryjną przed zawarciem umowy zgodnie z art. 9 u.k.k.) i analizy ryzyka kredytowego,
6/ pamiętać sankcjach karnych za nieprzestrzeganie wskazanych powyżej obowiązków (art. 59e – 59g u.k.k.)
Poza opisanymi powyżej wymogami, kredytodawca przed udzieleniem pożyczki konsumentowi musi dostosować się do dalszych wymogów przewidzianych w przepisach ustawy o kredycie konsumenckim, które regulują jego obowiązki informacyjne względem konsumenta, a także rzutują na treść samej umowy. Będą to m.in.:
1/ wspomniany już obowiązek przeprowadzenia badania zdolności kredytowej pożyczkobiorcy (art. 9 u.k.k.),
2/ obowiązek przekazania konkretnych informacji określonych w art. 11 u.k.k przed zawarciem umowy i wydanie ich konsumentowi na trwałym nośniku (formularzu) (art. 13, 14 u.k.k.),
3/ obowiązek obliczenia i podania RRSO (rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania) oraz całkowitej kwoty do zapłaty (art. 24 u.k.k.),
4/ konieczność dostosowania postanowień umowy do wymogów z art. 30 u.k.k.,
5/ konieczność dołączenia do umowy, na trwałym nośniku, wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy pożyczki (art. 53 u.k.k.).
Niezależnie od powyższego kredytodawca powinien pamiętać także o ogólnych regulacjach Kodeksu cywilnego regulujących tzw. klauzule abuzywne (art. 384 i nast. k.c.), które znajdują zastosowanie do wszystkich umów zawieranych w obrocie B2C.
Michał Lipski
aplikant radcowski
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?