Podstawowe zasady ustalania przychodów i kosztów w CIT

28.7.2018

Zasady ogólne ustalania przychodów w CIT

Przedmiotem opodatkowania w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych są, co do zasady, dochody osiągane przez podatnika, czyli przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania. Zdarza się również, że opodatkowaniu podlega sam przychód, a więc podatnik nie ma możliwości uwzględnić w rozliczeniu kosztów uzyskania przychodów.

Definicja przychodu

Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych nie zawiera definicji przychodu, lecz określa przykładowy katalog przysporzeń stanowiących przychód. W orzecznictwie i piśmiennictwie przyjmuje się, że przychodem jest każde przysporzenie majątkowe o charakterze trwałym i bezzwrotnym.

Rodzaje przychodów

Przychodami są m.in:

otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe;
wartość otrzymanych rzeczy lub praw, a także wartość innych świadczeń w naturze,
- w tym wartość rzeczy i praw otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie,
- a także wartość innychnieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń,
wartość umorzonych lub przedawnionych zobowiązań,
wartość zwróconych wierzytelności, które uprzednio zostały odpisane jako nieściągalne lub umorzone i zaliczone do kosztów uzyskania przychodów;
kwota podatku od towarów i usług w przypadkach określonych w ustawie.

Katalog przychodów przewidziany w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych nie ma charakteru wyczerpującego – zatem, co do zasady, każde przysporzenie będzie stanowiło przychód.

Przychody z działalności gospodarczej

Odrębne zasady ustalania przychodu przewidziane są dla przychodów z działalności gospodarczej. Warto wskazać, że w przypadku podmiotów opodatkowanych podatkiem dochodowym od osób prawnych, większość przychodów będzie zwykle związana z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Za przychody związane z działalnością gospodarczą i z działami specjalnymi produkcji rolnej, osiągnięte w roku podatkowym, uważa się także należne przychody, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. Oznacza to, że dla rozpoznania przychodu z działalności wystarczające jest, gdy przychód jest należny (a nie otrzymany jak w innych przypadkach)

Za datę powstania takiego przychodu uważa się dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień wystawienia faktury albo uregulowania należności.

Jeśli strony ustalą, iż usługa jest rozliczana w okresach rozliczeniowych, za datę powstania przychodu uznaje się ostatni dzień okresu rozliczeniowego określonego w umowie lub na wystawionej fakturze, nie rzadziej niż raz w roku.

W przypadku otrzymania przychodu z działalności gospodarczej, do którego nie stosuje się powyższych zasad, za datę powstania przychodu uznaje się dzień otrzymania zapłaty.

Nieodpłatne świadczenia

Do przychodów zalicza się również wartość otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie rzeczy lub praw, a także wartość innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń. Ustawa przewiduje, że wartość otrzymanych nieodpłatnie rzeczy lub praw określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania.

Wartość nieodpłatnych świadczeń ustala się:

jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia - według cen stosowanych wobec innych odbiorców;
jeśli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione - według cen zakupu;
jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu - w wysokości równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu;
w pozostałych przypadkach - na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.

Wartością rzeczy lub praw częściowo odpłatnych stanowiącą przychód podatnika jest różnica między wartością tych rzeczy lub praw a odpłatnością ponoszoną przez podatnika.

Przychód z odpłatnego zbycia rzeczy i praw majątkowych

Odrębne zasady ustalania przychodu określone zostały dla odpłatnego zbycia rzeczy i praw majątkowych. Przychodem z odpłatnego zbycia rzeczy lub praw majątkowych jest, co do zasady, ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie. Jeżeli jednak cena bez uzasadnionej przyczyny znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, przychód ten określa organ podatkowy w wysokości wartości rynkowej.

Wartość rynkową rzeczy lub praw majątkowych określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca odpłatnego zbycia.

Jeżeli wartość wyrażona w cenie określonej w umowie znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, organ podatkowy wezwie strony umowy do zmiany tej wartości lub wskazania przyczyn uzasadniających podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej. W razie nieudzielenia odpowiedzi, niedokonania zmiany wartości lub niewskazania przyczyn, które uzasadniają podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej, organ podatkowy określi wartość z uwzględnieniem opinii biegłego lub biegłych. Jeżeli wartość określona w ten sposób odbiega co najmniej o 33% od wartości wyrażonej w cenie, koszty opinii biegłego lub biegłych ponosi zbywający.

Jakie przysporzenia nie stanowią przychodów?

Ustawa zawiera również szeroki katalog przysporzeń, które nie stanowią przychodów. Do przychodów nie zalicza się m.in.:

pobranych wpłat lub zarachowanych należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych, a także otrzymanych lub zwróconych pożyczek (kredytów), w tym również uregulowanych w naturze,z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek (kredytów);
kwot naliczonych, lecz nieotrzymanych odsetek od należności, w tym również od udzielonych pożyczek (kredytów);
zwróconych udziałów lub wkładów w spółdzielni, umorzenia udziałów (akcji) w spółce, w tym kwot otrzymanych z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) na rzecztakiejspółki w celu umorzenia tych udziałów (akcji) - w części stanowiącej koszt ich nabycia bądź objęcia;
środków pieniężnych otrzymanych przez wspólnika spółki niebędącej osobą prawną z tytułu likwidacji takiej spółki czy wystąpienia z takiej spółki, w części odpowiadającej wydatkom na nabycie lub objęcie prawa do udziałów w takiej spółce i uzyskanej przed wystąpieniem przez wspólnika nadwyżce przychodów nad kosztami ich uzyskania, pomniejszonej o wypłaty dokonane z tytułu udziału w takiej spółce i wydatki niestanowiące kosztów uzyskania przychodów;
wartości innych niż wymienione wyżej składników majątku, w tym wierzytelności, otrzymanych przez wspólnika spółki niebędącej osobą prawną z tytułu wystąpienia z takiej spółki lub z tytułu jej likwidacji; przychodem jest jednak w przypadku odpłatnego zbycia tych składników majątku- ich wartość wyrażona w cenie, za którą wspólnik je zbywa, w przypadku spłaty otrzymanej wierzytelności - przychód uzyskany z tej spłaty;
przychodów otrzymanych na utworzenie lub powiększenie kapitału zakładowego, funduszu udziałowego albo funduszu założycielskiego, albo funduszu statutowego w banku państwowym, albo funduszu organizacyjnego ubezpieczyciela;
przychodów, które w rozumieniu przepisówo zakładowym funduszu świadczeń socjalnych zwiększają ten fundusz;
zwróconych, umorzonych lub zaniechanych podatków i opłat stanowiących dochody budżetu państwa albo budżetów jednostek samorządu terytorialnego, niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów;
zwróconych innych wydatków niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów;
należnego podatku od towarów i usług;
zwróconej, na podstawie odrębnych przepisów, różnicy podatku od towarów i usług;
zwolnionych od wpłat należności z tytułu podatku od towarów i usług w rozumieniu przepisówo podatku od towarów i usług;
wartości otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie rzeczy lub praw, a także wartości innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń finansowanych lub współfinansowanych ze środków budżetu państwa, jednostek samorządu terytorialnego, ze środków agencji rządowych, agencji wykonawczych lub ze środków pochodzących od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych, w ramach rządowych programów;
wartości świadczeń wolontariuszy, udzielanych na zasadach określonych w przepisacho działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;
zwróconych wspólnikom dopłat wniesionych do spółki zgodnie z odrębnymi przepisami - w wysokości określonej w złotych na dzień ich faktycznego wniesienia;
wartości majątku otrzymanego w związku z likwidacją osoby prawnej lub spółki - w części stanowiącej koszt nabycia lub objęcia udziałów (akcji) w tej spółce lub udziałów w zyskach tej osoby prawnej.

Podstawowe zasady ustalania kosztów uzyskania przychodu w CIT

Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych nie zawiera zamkniętego katalogu wydatków, które mogą stanowić koszty uzyskania przychodu. Zgodnie z ustawą są to wszystkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów bezpośrednio wymienionych w ustawie.

Koszty poniesione w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia kosztu.

Dzień poniesienia kosztów

Co do zasady za dzień poniesienia kosztu uważa się dzień, na który ujęto koszt w księgach rachunkowych (zaksięgowano) na podstawie otrzymanej faktury (rachunku), albo dzień, na który ujęto koszt na podstawie innego dowodu w przypadku braku faktury (rachunku), z wyjątkiem sytuacji, gdy dotyczyłoby to ujętych jako koszty rezerw albo biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów.

Potrącalność kosztów w czasie

Nie wszystkie koszty uzyskania przychodów można rozliczyć w okresie rozliczeniowym, w którym zostały poniesione. Koszty uzyskania przychodów bezpośrednio związane z przychodami są potrącalne dopiero w tym roku podatkowym, w którym osiągnięte zostały odpowiadające im przychody.

Koszty bezpośrednio związane z przychodami danego roku podatkowego, ale poniesione po zakończeniu tego roku podatkowego do dnia złożenia zeznania, nie później jednak niż do upływu terminu określonego do złożenia tego zeznania (jeżeli podatnicy nie są obowiązani do sporządzania sprawozdania finansowego), bądź do dnia sporządzenia sprawozdania finansowego, nie później jednak niż do upływu terminu określonego do złożenia zeznania (jeżeli podatnicy są obowiązani do sporządzania takiego sprawozdania) - są potrącalne w roku podatkowym, w którym osiągnięte zostały odpowiadające im przychody.

Koszty uzyskania przychodów, inne niż koszty bezpośrednio związane z przychodami, są potrącalne w dacie ich poniesienia. Jeżeli koszty te dotyczą okresu przekraczającego rok podatkowy, a nie jest możliwe określenie, jaka ich część dotyczy danego roku podatkowego, w takim przypadku stanowią koszty uzyskania przychodów proporcjonalnie do długości okresu, którego dotyczą.

Świadczenia pracownicze

Należności z tytułu świadczeń pracowniczych podlegają szczególnym zasadom rozliczania w czasie. Wynagrodzenie wypłacane na podstawie umowy o pracę, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez zakład pracy, składki na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez płatnika składek, składki na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych stanowią co do zasady stanowią koszty uzyskania przychodów w miesiącu, za który należności te są należne, pod warunkiem, że zostały wypłacone bądź opłacone w terminie.

Szczególne sposoby określania kosztów uzyskania przychodu

W przypadku licznych wydatków ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych wskazuje szczególne sposoby określania kosztów uzyskania przychodów. Dotyczy to przykładowo kosztów związanych z transakcją nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie nabytych rzeczy lub praw, a także innych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie nabytych świadczeń, w związku z którymi, stosownie do przepisów tej ustawy, określony został przychód.

Amortyzacja

Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób prawnych nie są co do zasady kosztem uzyskania przychodu wydatki na nabycie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Kosztem uzyskania przychodu są w takim przypadku dokonywane od ich wartości odpisy amortyzacyjne. Wydatki na nabycie środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych pomniejszone o dokonane odpisy amortyzacyjne stanowią koszty uzyskania przychodu w przypadku ich odpłatnego zbycia.

Nie wszystkie odpisy amortyzacyjne mogą stanowić koszty zyskania przychodu. Przykładowo nie stanowią kosztów uzyskania przychodu odpisyz tytułu zużycia samochodu osobowego w części ustalonej od wartości samochodu przewyższającej równowartość 20.000 euro przeliczonej na złote według kursu średniego euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia przekazania samochodu do używania.

Obowiązek korekty kosztów

W przypadku zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kwoty wynikającej z faktury (rachunku), a jeżeli nie istniał obowiązek wystawienia faktury (rachunku) - kwoty wynikającej z umowy albo innego dokumentu, i nieuregulowania tej kwoty w terminie 30 dni od daty upływu terminu płatności, podatnik jest obowiązany do zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów o kwotę wynikającą z tych dokumentów. Jeżeli termin płatności jest dłuższy niż 60 dni, zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów dokonuje się z upływem 90 dni od daty zaliczenia tej kwoty do kosztów uzyskania przychodów, o ile nie została ona uregulowana w tym terminie.

Zmniejszenia kosztów uzyskania przychodu dokonuje się w miesiącu, w którym upływa termin określony w tych przepisach Jeżeli po dokonaniu zmniejszenia zobowiązanie zostanie uregulowane, podatnik może zwiększyć koszty uzyskania przychodu podatnik w miesiącu, w którym uregulował zobowiązanie.

Obowiązek zmniejszenia kosztów uzyskania przychodu w przypadku niedokonania płatności w terminie dotyczy odpowiednio również tej części odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, które podatnik zaliczył do kosztów uzyskania przychodów.

Jakie wydatki nie są kosztami uzyskania przychodu?

Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych wskazuje szeroki katalog wydatków, które nie stanowią kosztów uzyskania przychodu. Do wydatków tego rodzaju należą między innymi:

wydatki na spłatę pożyczek (kredytów), z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek (kredytów);
naliczone, lecz niezapłacone albo umorzone odsetki od zobowiązań, w tym również od pożyczek (kredytów);
koszty egzekucyjne związane z niewykonaniem zobowiązań;
grzywny i kary pieniężne orzeczone w postępowaniu karnym, karnym skarbowym, administracyjnym i w sprawach o wykroczenia oraz odsetki od tych grzywien i kar.

Podstawa prawna: