Ustawa reformująca szpitalnictwo

Ustawa o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ustawy o działalności leczniczej przewiduje racjonalizację i uelastycznienie systemu podstawowego szpitalnego zabezpieczenia świadczeń opieki zdrowotnej (PSZ). Dzięki zmianom, oferta szpitali ma zostać lepiej dostosowana do lokalnych potrzeb, w tym do zmian demograficznych.

 Co przewiduje ustawa z dnia 5 sierpnia 2025 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ustawy o działalności leczniczej?

Ustawa ta nowelizuje:

• ustawę z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz
• ustawę z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej.

W zakresie nowelizacji ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych nowelizacja m.in.:

• ustanawia nowy rodzaj świadczenia gwarantowanego w postaci świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych w powiatowym centrum zdrowia;
• poszerza zadania Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji o prowadzenie, na zlecenie ministra właściwego do spraw zdrowia, analiz dotyczących sporządzanych przez podmioty lecznicze programów naprawczych oraz ich realizacji, w tym sytuacji ekonomiczno-finansowej podmiotów leczniczych i jakości zarządzania tymi podmiotami oraz działań konsolidacyjnych i restrukturyzacyjnych;
• wprowadza regulację, zgodnie z którą ambulatoryjne świadczenia specjalistyczne udzielane przez okulistę są udzielane także na podstawie skierowania optometrysty, udzielającego świadczeń opieki zdrowotnej w ramach umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ);
• wprowadza regulację, zgodnie z którą skierowanie lekarza ubezpieczenia zdrowotnego nie jest wymagane w odniesieniu do świadczeń udzielanych przez: lekarza medycyny sportowej, psychologa, optometrystę;
• wprowadza regulację stanowiącą, że w przypadku świadczeniodawcy, u którego co najmniej dwie trzecie spośród realizowanych profili systemu zabezpieczenia stanowią profile dla dzieci, w umowie o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej strony mogą zastrzec, że świadczenia nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej są udzielane wyłącznie świadczeniobiorcom do ukończenia 18. roku życia;
• wprowadza regulację, zgodnie z którą na wniosek świadczeniodawcy Prezes NFZ, kierując się potrzebą właściwego zabezpieczenia dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej, z uwzględnieniem mapy potrzeb zdrowotnych, krajowego planu transformacji i właściwego wojewódzkiego planu transformacji, może dokonać w umowie o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej zmiany polegającej na wykreśleniu danego profilu systemu zabezpieczenia, jeżeli przyczyni się to do racjonalizacji struktury udzielania świadczeń opieki zdrowotnej na danym obszarze, w szczególności przez ich konsolidację, przy zapewnieniu odpowiedniego dostępu do tych świadczeń. W takim przypadku Prezes NFZ może na wniosek świadczeniodawcy zawrzeć z nim umowę obejmującą:

a) udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w ramach profilu odpowiadającego wykreślonemu profilowi systemu zabezpieczenia, realizowanego w trybie hospitalizacji planowej albo trybie leczenia jednego dnia, określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 31d ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, na okres do końca obowiązywania wykazu, o którym mowa w art. 95n ust. 1 tej ustawy, która, na wniosek świadczeniodawcy, obejmuje również udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej realizowanych w poradniach przyszpitalnych oraz świadczeń opieki zdrowotnej realizowanych w ramach programów lekowych, odpowiadających wykreślonemu profilowi systemu zabezpieczenia,

b) udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie opieki długoterminowej w trybie stacjonarnym, na okres do końca obowiązywania wykazu, o którym mowa w art. 95n ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, jeżeli jest to zgodne ze sporządzonym przez tego świadczeniodawcę programem naprawczym, zatwierdzonym na podstawie art. 59a ust. 5 ustawy o działalności leczniczej.

W zakresie nowelizacji ustawy o działalności leczniczej nowelizacja m.in.:

• umożliwia związkowi jednostek samorządu terytorialnego utworzenie podmiotu leczniczego (tak jak mogą już obecnie tworzyć podmioty lecznicze jednostki samorządu terytorialnego), w formie: spółki kapitałowej, jednostki budżetowej, samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej;
• wprowadza regulację, zgodnie z którą, jeżeli w sprawozdaniu finansowym samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej wystąpiła strata netto, której wartość bezwzględna jest wyższa niż 1% sumy wykazanych w tym samym sprawozdaniu finansowym przychodów netto ze sprzedaży produktów, przychodów netto ze sprzedaży towarów, pozostałych przychodów operacyjnych oraz przychodów finansowych, kierownik samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej sporządza w terminie 7 miesięcy od upływu terminu na sporządzenie sprawozdania finansowego, na okres nie dłuższy niż 3 lata program naprawczy zgodnie z warunkami wskazanymi w ustawie. Nowelizacja wskazuje minimum, które powinien zawierać plan naprawczy, terminy jego sporządzania i przekazania, sposób zatwierdzenia, zmiany oraz kwartalnej analizy wykonania i sprawozdania z realizacji programu naprawczego;
• wprowadza regulacje dotyczące programu naprawczego podmiotu leczniczego w formie spółki kapitałowej, wskazując, że jeżeli w sprawozdaniu finansowym podmiotu leczniczego w formie spółki kapitałowej, w której wartość nominalna udziałów albo akcji należących do Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, lub uczelni medycznej stanowi co najmniej 51% kapitału zakładowego spółki, a w przypadku prostej spółki akcyjnej liczba akcji należących do Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, lub uczelni medycznej stanowi co najmniej 51% ogólnej liczby akcji tej spółki, oraz jeżeli Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego, lub uczelnia medyczna dysponuje bezpośrednio większością głosów na zgromadzeniu wspólników albo walnym zgromadzeniu wystąpiła strata netto, o której mowa powyżej w pkt 2, zarząd sporządza w terminie 3 miesięcy od dnia upływu terminu do zatwierdzenia sprawozdania finansowego program naprawczy na okres nie dłuższy niż 3 lata.

Kiedy nowelizacja wejdzie w życie?

Ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Nowe przepisy powinny przyczynić się do koncentracji świadczeń szpitalnych wykonywanych w trybie ostrym i w warunkach gotowości całodobowej w ośrodkach, które dysponują większym doświadczeniem i potencjałem kadrowym.

Jeżeli NFZ się zgodzi, szpitale będą mogły zamienić  udzielanie niektórych zakresów świadczeń w trybie pełnej hospitalizacji na leczenie planowe lub jednodniowe, a także, w niektórych przypadkach, zamieniać oddziały szpitalne na zakłady opiekuńczo-lecznicze lub pielęgnacyjno-opiekuńcze. Przewidywany jest także finansowy mechanizm zachęcający do przekształceń w postaci zachowania części ryczałtu.

Ustawa wprowadza nową kategorię świadczeń gwarantowanych w postaci świadczeń udzielanych w powiatowych centrach zdrowia. Będą one obejmowały świadczenia specjalistyczne w zakresie chirurgii ogólnej i chorób wewnętrznych udzielane w trybie całodobowym oraz transport sanitarny.

Ponadto katalog świadczeń ambulatoryjnych, które udzielane są bez skierowania, zostaje uzupełniony o porady psychologa oraz lekarza medycyny sportowej i optometrysty. Możliwe będzie także wystawianie skierowania do okulisty przez optometrystę. Natomiast lepsza wycena świadczeń w poradniach specjalistycznych ma sprawić, że diagnostyka i leczenie będzie się częściej odbywać bez konieczności hospitalizacji.

Nowe przepisy umożliwią tworzenie i prowadzenie SP ZOZ-ów również przez związki jednostek samorządu terytorialnego. Możliwy będzie także nowy sposób połączenia, w wyniku którego podmioty tworzące SP ZOZ-ów, które się łączą, dalej funkcjonują – będzie mógł powstać jeden SP ZOZ z więcej niż jednym podmiotem tworzącym. Dzięki temu rozwiązaniu, samorządy będą mogły łączyć samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, co umożliwi tworzenie większych i bardziej efektywnych placówek.

Samorządy, np. powiaty, będą mogły m.in. skonsolidować dwa szpitale w ramach jednej jednostki i połączyć szpitalne oddziały o określonych profilach, aby się nie powielały.

Reforma szpitali wprowadza zasady dotyczące programów naprawczych tworzonych przez SP ZOZ-y, w których wystąpiła strata netto. Obowiązek sporządzania programów naprawczych będzie również dotyczył podmiotów leczniczych działających w formie spółek kapitałowych z większościowym udziałem podmiotów publicznych oraz instytutów badawczych.

Nowe przepisy zakładają, że sporządzenie programu naprawczego poprzedzać mają analizy: efektywności funkcjonowania i zarządzania, ekonomiczne, jakościowe, operacyjne, działalności leczniczej oraz działalności poszczególnych komórek organizacyjnych.