Wartość przedmiotu sporu przy dochodzeniu roszczeń pracowniczych

           Powyższy przepis nadaje określonej w pozwie wartości przedmiotu sporu charakter wymogu formalnego, którego niedopełnienie przez stronę powodową może prowadzić do odrzucenia lub zwrotu pozwu. Należy również podkreślić, że od prawidłowo określonej wartości przedmiotu sporu zależy również wysokość opłaty sądowej, do uiszczenia której obowiązana będzie strona dochodząca swoich praw na drodze postępowania sądowego.

            Mając na uwadze specyfikę roszczeń pracowniczych, których niejednokrotnie wysokość uzależniona będzie np. od kwoty wynagrodzenia wypłacanego pracownikowi, prawidłowe oznaczenie wartości przedmiotu sporu w pozwie może niekiedy nastręczać trudności. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) w swej treści określa liczne sytuacje, w których pracownik będzie uprawniony do dochodzenia określonych roszczeń od swojego pracodawcy. Do katalogu tych roszczeń zaliczyć należy nie tylko roszczenia odszkodowawcze (wówczas kwotą stanowiącą wartość przedmiotu sporu będzie kwota dochodzonego odszkodowania), ale także np. roszczenie o przywrócenie do pracy, przy którym nie istnieje jedna określona kwota, która stanowić będzie wartość przedmiotu sporu.

            Art. 19 k.p.c. stanowi, że w sprawach o roszczenia pieniężne (a więc m.in. o odszkodowanie), zgłoszone choćby w zamian innego przedmiotu, podana kwota pieniężna stanowi wartość przedmiotu sporu (§1). W innych sprawach majątkowych powód obowiązany jest oznaczyć w pozwie kwotą pieniężną wartość przedmiotu sporu, uwzględniając postanowienia zawarte w dalszych przepisach (§2). Kodeks postępowania cywilnego określa w jaki sposób oznacza się wartość przedmiotu sporu nie będącą określoną kwotą pieniężną, a więc np. w sytuacji gdy pracownik na podstawie art. 45 §1 Kodeksu pracy, w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nie określony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę dochodzi ustalenia bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu domaga się przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach.

            W kontekście powyższych roszczeń, pracownik chcąc w sposób prawidłowy oznaczyć wartość przedmiotu sporu powinien zastosować art. 23¹ k.p.c. W sprawach o roszczenia pracowników dotyczące nawiązania, istnienia lub rozwiązania stosunku pracy (a więc np. w związku z nieuzasadnionym lub niezgodnym z prawem wypowiedzeniem przez pracodawcę umowy o pracę) wartość przedmiotu sporu stanowi, przy umowach na czas określony - suma wynagrodzenia za pracę za okres sporny, lecz nie więcej niż za rok, a przy umowach na czas nieokreślony - za okres jednego roku. Jak wynika z brzmienia powyższego przepisu sposób oznaczenia wartości przedmiotu sporu jest dodatkowo uwarunkowany rodzajem umowy o pracę, z którą związane jest roszczenie pracownicze.

            Mając na uwadze powyższe rozważania należy odnieść się do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2013 r., sygn. akt I PZ 16/13, w którym to wskazano: „Przepis art. 23[1] KPC w zakresie, w jakim reguluje sposób oznaczenia wartości przedmiotu sporu w sprawach o roszczenia pracowników dotyczące nawiązania, istnienia lub rozwiązania stosunku pracy, ma zastosowanie tylko do roszczeń majątkowych niepieniężnych. Jeśli chodzi o sprawy dotyczące rozwiązania stosunku pracy, będą to sprawy o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne lub o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach. Sprawa o odszkodowanie z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania stosunku pracy jest sprawą o roszczenie pieniężne i dlatego wartość jej przedmiotu sporu stanowi kwota podana przez powoda zgodnie z art. 19 § 1 KPC. Do takiej sprawy sposób oznaczenia wartości przedmiotu sporu wynikający z art. 23[1] KPC nie ma zastosowania.”

            Dla porządku należy jeszcze odnieść się do sytuacji, w której pracownik domaga się na drodze sądowej od swojego pracodawcy równocześnie dwóch roszczeń o odmiennym charakterze. Sytuacja tak może mieć miejsce w przypadku, gdy pracownik równocześnie w powództwie żąda ustalenia istnienia stosunku pracy oraz zapłaty wynagrodzenia ze stosunku pracy (równocześnie istniejące roszczenie o ustalenia oraz o świadczenie). Należy zastanowić się, który przepis Kodeksu postępowania cywilnego powinien znaleźć w takiej sytuacji zastosowanie celem prawidłowego określenia wartości przedmiotu sporu. Zagadnienie to wyjaśnione zostało w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2006 r., sygn. akt II PK 344/05. Sąd Najwyższy wskazał, że: „W razie zbiegu (kumulacji) dwóch roszczeń o różnym charakterze prawnym, roszczenie o świadczenie ma zawsze pierwszeństwo przed roszczeniem o ustalenie. W razie takiego zbiegu powództw, o prawidłowym wskazaniu wartości przedmiotu sporu, a także przedmiotu zaskarżenia (w tym skargą kasacyjną) decyduje art. 19 § 1 KPC, a nie art. 23[1] KPC lub suma wartości obu takich żądań (art. 21 KPC).”.

            Podsumowując, wartość przedmiotu sporu w razie dochodzenia roszczeń pracowniczych uzależniona jest od rodzaju roszczenia dochodzonego przez pracownika, a także od okoliczności, czy pracownika decyduje się na kumulację kilku przysługujących mu roszczeń o odmiennym charakterze w ramach jednego postępowania sądowego.