Ważne zmiany w PIT

9.1.2009

W zasadzie od 1 stycznia 2009 r. do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) wprowadzono wiele zmian. Jednak niektóre zmiany weszły w życie już 1 grudnia 2008 r., a niektóre wejdą dopiero 1 stycznia 2010 r. Poniżej omówione zostały ważniejsze z wprowadzonych zmian.

Ustawa nowelizująca z 6 listopada 2008 r. dostosowuje polskie przepisy podatkowe do prawa wspólnotowego oraz służy wykonaniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego.

Wspólne rozliczenie z małżonkiem lub dzieckiem

Po zmianie małżonkowie, którzy mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Polska państwie członkowskim Unii lub kraju należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Szwajcarii, będą mogli rozliczać się wspólnie, jeśli osiągnęli na terenie Polski co najmniej 75% wszystkich swoich przychodów. Wspólnie będą mogli się rozliczać także małżonkowie, z których choć jeden podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu Polsce.

Dodatkowo z preferencyjnego sposobu rozliczenia z PIT dla osób samotnie wychowujących dzieci będą mogli skorzystać również ci podatnicy, których dzieci otrzymują dodatek pielęgnacyjny oraz rentę socjalną, a w przypadku pełnoletnich uczących się dzieci (do ukończenia 25. roku życia) - także ci podatnicy, których dzieci uczą się (studiują) poza granicami kraju.

Wniosek o łączne opodatkowanie dochodów będzie mógł złożyć także nierezydent, którego małżonek zmarł w trakcie roku podatkowego oraz nierezydent, którego małżonek zmarł po zakończeniu roku podatkowego, za które jest składane zeznanie podatkowe, lecz przed jego złożeniem.

Użyczenie bez podatku

Dotychczas zasadą było opodatkowanie nieodpłatnego użyczenia nieruchomości zarówno po stronie użytkownika, jak i użyczającego. Wedle art. 16 ust. 1 ustawy o PIT, użyczający powinien rozpoznać przychód z nieruchomości odstąpionych bezpłatnie w całości lub w części do użyczenia innym podmiotom, w wysokości wartości czynszowej, stanowiącej równowartość czynszu, jaki przysługiwałby od tych osób w razie zawarcia umowy najmu czy dzierżawy nieruchomości.

Nowelizacja uchyla art. 16 ustawy, nieodpłatne użyczenie nieruchomości po stronie użyczającego nie będzie opodatkowane. Podmiot biorący nieruchomość w użyczenie nadal zaś będzie zobowiązany do zapłaty podatku z tytułu otrzymania nieodpłatnego świadczenia.

Alimenty

Istotna zmiana dotyczy już dochodu rozliczanego za 2008 rok. A mianowicie zwolnienie z PIT w zakresie otrzymywanych alimentów poszerzono na alimenty na rzecz dzieci bez względu na wiek, które otrzymują dodatek pielęgnacyjny lub rentę socjalną (wcześniej przysługiwały tylko dla dzieci otrzymujących zasiłek pielęgnacyjny).

Przychody z prowadzonej działalności gospodarczej

W ramach przychodów osiąganych z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej (art. 14 ust. 2 pkt 7g ustawy o PIT) opodatkowane zostały przychody osiągnięte w związku ze zwrotem lub otrzymaniem pożyczki (kredytu) waloryzowanej kursem waluty obcej.

Rozliczanie kosztów

Od 1 stycznia 2009 r. tzw. metodę memoriałową przy rozliczaniu kosztów z tytułu wynagrodzeń i składek na ubezpieczenie społeczne będą mogli stosować także pracodawcy, którzy wypłacają wynagrodzenia regularnie, w miesiącu, którego wynagrodzenie (składka) dotyczy oraz ci, którzy wypłacają wynagrodzenie, w terminie wynikającym z przepisów lub umowy, ale w miesiącu następującym po miesiącu, którego wynagrodzenia dotyczą. Zgodnie z nowymi przepisami należności ze stosunku służbowego, stosunku pracy oraz zasiłki z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez zakłady pracy, a także składki określone w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych stanowią koszt uzyskania przychodu w miesiącu, za który są należne pod warunkiem, że zostały wypłacone lub postawione do dyspozycji w terminie wynikającym z przepisów prawa pracy lub odrębnych przepisów albo umowy lub innego stosunku prawnego łączącego strony (art. 22 ust. 6ba, ust. 6bb oraz art. 23 ust. 1 pkt 55 i pkt 55a).

Dzięki nowelizacji od 1 stycznia 2009 r. koszt uzyskania przychodu w wartości wytworzenia lub cenie nabycia produktów spożywczych stanowią darowizny i ofiary wszelkiego rodzaju, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o VAT, przekazane na rzecz organizacji pożytku publicznego z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje (art. 23 pkt 11 ustawy o PIT).

Nowelizacja od 1 stycznia 2009 r. uznaje za koszty podatkowe poniesione koszty zaniechanych inwestycji. Koszty zaniechanych inwestycji są potrącalne w dacie ich zbycia lub likwidacji (art. 22 ust. 5e).

Od 1 stycznia 2009 r. następuje też zmniejszenie wysokości tzw. odsetek amortyzacyjnych. W przypadku niesłusznego zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wartości środków trwałych, dla których faktyczny okres użytkowania przekroczy 1 rok, odsetki za zwłokę są naliczane według stawki odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych obowiązującej w dniu zaliczenia składnika majątku do środków trwałych (art. 22e ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT).

Rozliczanie kredytów

Nowelizacja usuwa wątpliwości co do możliwości pojawienia się przychodu czy kosztu podatkowego w związku z zaciągnięciem bądź udzieleniem specyficznej formy kredytu/pożyczki. Dzięki zmianom różnica pomiędzy kwotą otrzymanego/zwróconego kredytu/pożyczki z klauzulą waloryzacyjną a kwotą tego kredytu/pożyczki z dnia zwrotu/otrzymania stanowić będzie odpowiednio przychód/koszt podatkowy, tak samo w przypadku kredytów/pożyczek walutowych. Innymi sowy od 1 stycznia 2009 r. następuje zrównanie w skutkach podatkowych kredytów (pożyczek) waloryzowanych kursem waluty obcej z kredytami (pożyczkami) udzielanymi w walucie obcej.

Zniesiona ulga meldunkowa

Nowelizacja znosi od początku 2009 roku tzw. ulgę meldunkową, na mocy której ze zwolnienia od podatku korzystały osoby zameldowane w mieszkaniu przez co najmniej 12 miesięcy. Ma ona jednak zastosowanie nadal w stosunku do przychodów z odpłatnego zbycia snieruchomości mieszkalnych, które zostały nabyte lub wybudowane (oddane do użytkowania) w okresie od dnia 1 stycznia 2007 r. do dnia 31 grudnia 2008 r. (na mocy art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2008 r., Nr 209, poz. 1316).

W zamian wprowadzono zwolnienie od podatku dla osób, które w ciągu 2 lat od sprzedaży lokalu przeznaczą przychód z tej sprzedaży na własne cele mieszkaniowe, np. zakup działki czy budowę domu.

Ulga odsetkowa

Nowelizacja pozszerza zakres tzw. ulgi odsetkowej na odsetki od kredytu (pożyczki) przeznaczonego na spłatę kredytu (pożyczki) refinansowego oraz na odsetki od kredytu konsolidacyjnego. Zmienione regulacje będą miały zastosowanie już do dochodów uzyskanych od 1 stycznia 2008 r.

Odliczenie od podstawy opodatkowania składek na ubezpieczenia społeczne

Dzięki nowelizacji osoby, które pracują lub prowadzą działalność gospodarczą na terenie jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej, mogą teraz odliczyć od podstawy opodatkowania składki zapłacone w roku podatkowym ze środków podatnika na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne podatnika lub osób z nim współpracujących zgodnie z przepisami dotyczącymi obowiązkowego ubezpieczenia społecznego w innym niż Polska państwie członkowski UE, po spełnieniu pozostałych warunków ustawowych.

Zgodnie bowiem z nowym przepisem odliczeniu od dochodu podlegają m.in. składki zapłacone w roku podatkowym ze środków podatnika na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne podatnika lub osób z nim współpracujących, zgodnie z przepisami dotyczącymi obowiązkowego ubezpieczenia społecznego obowiązującymi w innym niż Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub w Konfederacji Szwajcarskiej; Odliczenie to ma zastosowanie do uzyskanych dochodów (poniesionej straty) od dnia 1 stycznia 2008 r.

Odliczenie to stosuje się pod warunkiem istnienia podstawy prawnej wynikającej z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym podatnik opłacał składki na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne. Nie dotyczy ono jednak składek:

których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) zwolniony od podatku na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Polska,
odliczonych w innym niż Polska państwie członkowskim UE lubw innym państwie należącym do EOG, lubw Konfederacji Szwajcarskiej od dochodu (przychodu) albo podatku osiągniętego w tym państwie, albo od podatku.

Odliczenie od podatku składek na ubezpieczenia zdrowotne

Osoby, które pracują lub prowadzą działalność gospodarczą na terenie jednego z państw członkowski Unii Europejskiej, mogą teraz odliczyć od podatku składki zapłacone w roku podatkowym ze środków podatnika na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne podatnika lub osób z nim współpracujących zgodnie z przepisami dotyczącymi obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego w innym niż Polska państwie członkowski UE, po spełnieniu pozostałych warunków ustawowych.

Wedle bowiem zmienionych przepisów, w pierwszej kolejności podatek ulega obniżeniu o kwotę:

1. składki na ubezpieczenie zdrowotne, o której mowa w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027):

- opłaconej w roku podatkowym bezpośrednio przez podatnika zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
- pobranej w roku podatkowym przez płatnika zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych

- obniżenie nie dotyczy składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) zwolniony od podatku na podstawie ustawy oraz składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód, od którego na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku,

2. składki zapłaconej w roku podatkowym ze środków podatnika na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne podatnika lub osób z nim współpracujących, zgodnie z przepisami dotyczącymi obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego obowiązującymi w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, lub w Konfederacji Szwajcarskiej; Dotyczy to podatku od przychodów uzyskanych od dnia 1 stycznia 2008 r. Obniżenie to stosuje się, pod warunkiem że:

- nie dotyczy składki, której podstawą wymiaru jest dochód (przychód) zwolniony od podatku na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Polska,
- składka na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne zapłacona w innym niż Polska państwie członkowskim UE lubw innym państwie należącym do EOG lubw Konfederacji Szwajcarskiej nie została odliczona od dochodu (przychodu) albo podatku w tym państwie albonie została odliczona od dochodu do opodatkowania,
- istnieje podstawa prawna wynikająca z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym podatnik opłacał składki na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne.

Ulga prorodzinna

W zakresie tzw. ulgi prorodzinnej od 1 stycznia 2009 r. z odliczenia, oprócz rodziców, będą mogli korzystać także opiekunowie prawni dziecka oraz osoby pełniące funkcję rodziny zastępczej. Odliczeniu od podatku podlega kwota stanowiąca 1/6 kwoty zmniejszającej podatek w pierwszym przedziale skali podatkowej za każdy miesiąc kalendarzowy, w którym podatnik wykonywał władzę, pełnił funkcję albo sprawował opiekę nad dzieckiem, po spełnieniu pozostałych warunków ustawowych (art. 27f ustawy o PIT). Płatnik podatku dochodowego (zakład pracy) nie będzie odliczał ulgi prorodzinnej od podatku przy rocznym obliczaniu podatku w zeznaniu PIT-40 (art. 37 ust. 1a pkt 4 ustay o PIT).

Opodatkowanie dochodów z innych źródeł

Zryczałtowany podatek dochodowy z tytułu przychodów z samodzielnej działalności, o której mowa w art. 13 pkt 2 lub 5 - 9 pobiera się w wysokości 18%, jeżeli suma należności określonych w umowie lub w umowach zawartych z osobą niebędącą pracownikiem płatnika z tego samego tytułu nie przekracza miesięcznie od tego samego płatnika kwoty 200,00 zł (art. 30 ust. 1 pkt 5a ustawy o PIT).

Przekazywanie przez płatników imiennych informacji o osiągniętych dochodach

Płatnik podatku dochodowego od osób fizycznych wykazuje w imiennych informacjach o wysokości osiągniętego dochodu również dochody zwolnione od podatku na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych umów międzynarodowych.

Jeżeli obowiązek poboru przez płatników zaliczek na podatek ustał w ciągu roku, płatnicy na pisemny wniosek podatnika, w terminie 14 od dnia złożenia wniosku, są obowiązani do sporządzenia i przekazania podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu imienne informacje według określonego wzoru. W pozostałych przypadkach wszystkie pisemne informacje o wysokości osiągniętego dochodu należy przekazać podatnikowi i urzędowi skarbowemu w terminie do końca lutego roku następującego po roku podatkowym (art. 39 ustawy o PIT). Do końca 2008 r. płatnicy mieli obowiązek sporządzania rocznych informacji (PIT-11) w trakcie roku podatkowego, jeśli ich obowiązek poboru zaliczek na podatek ustał w ciągu roku podatkowego (jeżeli np. w ciągu roku rozwiązano umowę z pracownikiem). Natomiast od 1 stycznia 2009 r. roczną informację (PIT-11) w trakcie roku podatkowego należy sporządzać tylko na wniosek podatnika. Jeżeli więc pracownik złoży taki wniosek, płatnik powinien wystawić imienną informację w ciągu roku podatkowego i przekazać ją podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu - w terminie 14 dni od dnia złożenia takiego wniosku.

Jeśli zaś podatnik nie złoży wniosku, płatnik dopiero po zakończeniu roku podatkowego będzie musiał wystawić mu imienną informację (PIT-11), obejmującą wszystkie umowy o pracę zawarte w trakcie roku podatkowego z danym podatnikiem. Taki druk należy wówczas przesłać podatnikowi do końca lutego roku następującego po roku podatkowym.

Zasady przekazywania 1% podatku należnego na rzecz organizacji pożytku publicznego

Zmiany obejmują również zasady przekazywania 1% podatku organizacjom pożytku publicznego. Już w przypadku podatku od dochodów uzyskanych od dnia 1 stycznia 2008 r. (a więc już w zeznaniu składanym do końca kwietnia 2009 r.) stosowane są zmienione zasady przekazywania 1 % podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego. Mianowicie na powyższych zasadach można teraz przekazać również kwotę w wysokości nieprzekraczającej 1 % podatku należnego wynikającego z korekty podatkowego złożonego w terminie określonym dla jego złożenia, jeśli została dokonana w ciągu 2 miesięcy od upływu terminu dla złożenia zeznania podatkowego. Warunkiem przekazania kwoty na rzecz organizacji pożytku publicznego jest zapłata w pełnej wysokości podatku należnego stanowiącego podstawę obliczenia kwoty, która ma być przekazana na rzecz organizacji pożytku publicznego, nie później niż w terminie 2 miesięcy od upływu terminu dla złożenia zeznania podatkowego.

Zgodnie ze zmienionymi przepisami minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego (tj. Minister Pracy i Polityki Społecznej) prowadzi w formie elektronicznej i zamieszcza na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej wykaz organizacji pożytku publicznego, na które podatnik podatku dochodowego od osób fizycznych może przekazać 1 % podatku. W wykazie tym nie uwzględnia się organizacji prowadzących działalność gospodarczą polegającą na wytwarzaniu wyrobów przemysłu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5 %, oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych metali, lub handlu tymi wyrobami.

Wykaz ten, zawiera w odniesieniu do każdej organizacji pożytku publicznego jej nazwę i siedzibę, numer wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego oraz numer rachunku bankowego właściwego do przekazania 1 % podatku. Minister Sprawiedliwości na bieżąco dostarcza te dane w postaci elektronicznej, z wyjątkiem numerów rachunków bankowych.

Wskazanie w zeznaniu podatkowym albo w korekcie zeznania organizacji pożytku publicznego poprzez podanie jej nazwy i numeru wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, traktuje się na równi ze złożeniem wniosku o przekazanie jej kwoty z podatku.

Przekazania tej kwoty na rachunek bankowy organizacji pożytku publicznego - po pomniejszeniu o koszty przelewu bankowego - dokonuje naczelnik urzędu skarbowego właściwy miejscowo dla złożenia zeznania podatkowego, w kwietniu lub w maju roku podatkowego, w którym jest składane zeznanie podatkowe. W tym samym czasie naczelnik urzędu skarbowego przekaże na piśmie organizacji pożytku publicznego imię, nazwisko i adres podatnika oraz wysokość kwoty przekazanej na rzecz tej organizacji, po wyrażeniu przez podatnika w zeznaniu podatkowym lub korekcie zeznania zgody na ich przekazanie.

Organizacje pożytku publicznego mają obowiązek zamieścić na stronie internetowej prowadzonej przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego numer rachunku bankowego właściwego do przekazania zgodnie z odrębnymi przepisami 1 % podatku oraz oświadczenie dotyczące nieprowadzenia działalności gospodarczej polegającej na wytwarzaniu wyrobów przemysłu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5 %, oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych metali, lub handlu tymi wyrobami. W przypadku zaś, gdy organizacja pożytku publicznego nie podała lub błędnie podała numer rachunku bankowego, naczelnik urzędu skarbowego odstąpi od przekazania 1 % podatku na rzecz tej organizacji.

Nie będzie podwójnej zaliczki

W stosunku do dochodów osiągniętych od 1 stycznia 2010 r. zmieni się termin i zasady wpłaty zaliczki na podatek dochodowy za ostatni miesiąc roku podatkowego. Dotąd uiszczano ją w terminie zapłaty podatku za poprzedni miesiąc - tj. w listopadzie za dwa miesiące. Po zmianie zaś zaliczka za grudzień będzie uiszczana w terminie do 20 dnia następnego miesiąca.

Podobne zmiany dotyczą też terminu płatności zaliczek kwartalnych. Dotychczas zaliczka za ostatni kwartał była uiszczana w wysokości zaliczki za kwartał poprzedni, w terminie do dnia 20 grudnia. Po nowelizacji podatnicy mają ją wpłacać do 20 dnia miesiąca następującego po kwartale, za który jest wpłacana.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

Dzięki nowelizacji osoby fizyczne, które wybrały opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych zachowają prawo do opodatkowania w tej formie do końca roku podatkowego bez względu na wysokość przychodu uzyskanego w tym roku podatkowym. Chodzi o zrównanie sytuacji podatników rozpoczynających działalność i ją kontynuującym.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2008 r., Nr 209, poz. 1316)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl