Wcześniejsza emerytura dla pracownika prowadzącego działalność gospodarczą - opinia prawna

Nie osiągnęła Pani podstawowego wieku emerytalnego dla kobiet, wynoszącego 60 lat, w związku z czym nie przysługuje Pani emerytura na podstawie art. 27 i 28 FUS. Z analizy stanu faktycznego wynika jednak, że spełni Pani przesłanki do uzyskania tzw. wcześniejszej emerytury na podstawie art. 29 FUS w momencie ukończenia 55 lat. Zgodnie z tym przepisem ubezpieczeni urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949 r., będący pracownikami, którzy nie osiągnęli wieku emerytalnego określonego w art. 27 pkt 1 FUS, mogą przejść na emeryturę:

1. kobieta - po osiągnięciu wieku 55 lat, jeżeli ma co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy albo jeżeli ma co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz została uznana za całkowicie niezdolną do pracy,
2. mężczyzna - po osiągnięciu wieku 60 lat, jeżeli ma co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy.

Posiada Pani 30-letni okres składkowy i nieskładkowy. Wspomina Pani bowiem o 30-letnim zatrudnieniu (oraz 6-letnim prowadzeniu działalności gospodarczej, który również zalicza się do okresów składkowych - art. 6 ust. 1 pkt 1 FUS). Z analizy stanu faktycznego wynika także, że jest Pani obecnie zatrudniona, a zatem jest Pani pracownikiem w rozumieniu art. 29 FUS.

Istotne jest, by w momencie przejścia na emeryturę, a ściślej składania wniosku o ustalenie prawa do emerytury pozostawała Pani nadal w stosunku pracy. Ważnym również jest by w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym ubezpieczeni pozostawali w stosunku pracy co najmniej przez 6 miesięcy, chyba że w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę są uprawnieni do renty z tytułu niezdolności do pracy.Decyzja organu rentowego stwierdza jedynie istnienie tego prawa, a zatem ma charakter tzw. deklaratywny. Ustawa nie zabrania jednoczesnego prowadzenia działalności gospodarczej w momencie przejścia na emeryturę na podstawie art. 29 FUS.

Zawieszenie emerytury

Przepisy art. 103 - 104 FUS regulują problematykę zawieszania prawa do świadczeń emerytalnych. Zgodnie z art. 103 ust. 2a FUS prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Aby zatem nie dopuścić do zawieszenia prawa do emerytury na tej podstawie musiałaby Pani po złożeniu wniosku o ustalenie prawa do emerytury rozwiązać stosunek pracy z dotychczasowym pracodawcą (czyli z pracodawcą, na rzecz którego wykonywała Pani pracę bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury). Przyjmuje się, że wystarczy jednodniowa przerwa w zatrudnieniu, gdyż już wtedy można mówić o braku kontynuacji zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy. Po takiej przerwie może Pani podjąć ponownie pracę u tego samego lub innego pracodawcy.

Jednakże art. 104 FUS wprowadza dalsze obostrzenia w tym zakresie. Stanowi on, że prawo do emerytury ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego (za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności). Dotyczy to również sytuacji, gdy osoba prowadzi działalność gospodarczą i jednocześnie pozostaje w stosunku pracy, dzięki czemu nie musi opłacać składek na ubezpieczenie społeczne z działalności gospodarczej.

Na marginesie należy zauważyć, że „przychód uzyskany przez pracującego emeryta lub rencistę obejmuje nie tylko faktyczny przychód z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, lecz także koszty jego uzyskania oraz opłaconych składek na ubezpieczenie społeczne. Przekroczenie tak ustalonego przychodu (...) o kwotę graniczną, powoduje zmniejszenie lub zawieszenie świadczenia emerytalnego” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 10 maja 2001r. III AUa 292/01, OSA 2002/3/14). Dla emerytów prowadzących pozarolniczą działalność za przychód przyjmuje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych (w okresie od czerwca do sierpnia 2004r. nie niższy od 1399,30 zł miesięcznie).

Za przychód uważa się również kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, wypłacanego na podstawie przepisów Kodeksu pracy, i kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.

Prawo do emerytury ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. W razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, nie wyżej jednak niż 130% tej kwoty, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" w terminie do 14 dnia roboczego drugiego miesiąca każdego kwartału kalendarzowego kwoty przychodu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy.

W związku z powyższym prawo do świadczeń emerytalnych będzie przysługiwało Pani jedynie wówczas, gdy przychody osiągane ze stosunku pracy oraz z działalności gospodarczej nie przekroczą powyższych kwot granicznych. W razie zatajenia przekroczenia tych kwot pobierane przez Panią kwoty świadczenia emerytalnego będą świadczeniami nienależnymi w rozumieniu art. 138 FUS i będzie Pani zobowiązana do ich zwrotu. Jeśli zaś nie przekracza Pani powyższych kwot granicznych nie musi Pani rezygnować z działalności gospodarczej, by uzyskać świadczenie emerytalne.