Współspadkobiercy współwłaścicielami, czyli na czym polega wspólność majątku spadkowego

Z reguły do dziedziczenia dochodzi więcej niż jedna osoba. W sytuacji gdy do spadku dojdzie więcej niż jeden spadkobierca powstaje między nimi wspólność praw i obowiązków spadkowych. Takie osoby określa się mianem współspadkobierców, a powstała między nimi wspólność trwa do momentu dokonania działu spadku.

W jaki sposób przepisy regulują sytację prawną współspadkobierców?

Zgodnie z przepisami prawa cywilnego dotyczącymi spadków do wspólności majątku spadkowego, która powstała między współspadkobiercami stosujemy odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem różnic wynikających z przepisów prawa spadkowego. Należy tutaj podkreślić, że chodzi tutaj o odpowiednie stosowanie przepisów o współwłasności albowiem w skład spadku mogą wchodzić także inne prawa rzeczowe aniżeli własność. Czyli w odniesieniu do pozostałych praw, innych niż własność rzeczy możemy tu mówić o współuprawnieniu.

Jak wygląda zarząd majątkiem spadkowym przed dokonaniem działu spadku?

Każdy ze współspadkobierców ma prawo do współposiadania przedmiotów należących do spadku. Może z nich korzystać w takim zakresie w jakim można to pogodzić z uprawnieniami pozostałych współspadkobierców. Jeżeli jednak w testamencie zostanie ustanowiony wykonawca testamentu, to zarząd spadkiem będzie należał właśnie do niego. To samo dotyczy sytuacji gdy został ustanowiony kurator dla spadku nie objętego. W pozostałych przypadkach – każdy ze współspadkobierców ma prawo, a zarazem obowiąkek współdziałania przy zarządzie rzeczą wspólna. Reguły dotyczące zarządu są takie same jak w przypadku współwłasności w częściach ułamkowych. Najważniejsze z tych reguł są następujące:

• do dokonania czynności zwykłego zarządu majątkiem wspólnym potrzebna jest zgoda większości współspadkobierców, w przypadku braku takiej zgody każdy znich może żądać upoważnienia sądowego do dokonania czynności,
• do czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu potrzebna jest natomiast zgoda wszystkich współwłaścicieli, jeżeli i tutaj nie będzie zgody współspadkobiercy, których udziały wynoszą co najmniej połowę mogą żądać roztrzygnięcia przez sąd.

Jakie są różnice w stosunku do uregulowań dotyczących współwłasności w częściach ułamkowych?

W przypadku wspólności majątku spadkowego nie znajdzie zastosowania przepis o współwłasności, który wprowadza domniemanie, że udziały współwłaścicieli (tu współspadkobierców) są równe. Ponadto spadkobierca może rozporządzić udziałem w przedmiocie należącym do spadku tylko za zgodą pozostałych spadkobierców. W przypadku braku zgody któregokolwiek z nich rozporządzenie jest bezskuteczne (patrz porada dotycząca sankcji wadliwych czynności prawnych) o tyle, o ile naruszałoby uprawnienia przysługujące spadkobiercy na podstawie przepisów o dziale spadku. Tutaj zgody takiej nie można zastąpić roztrzygnięciem sądu tak jak to ma miejsce przy współwłasności w częściach ułamkowych. Kolejna różnica jest taka, że zniesienie wspólności spadkowej nie następuje w oparciu o przepisy o zniesieniu współwłasności. Stosujemy tu unormowania dotyczące działu spadku.

A co będzie w sytuacji, gdy jest kilku współspadkobierców, a tylko jeden z nich obejmie spadek w posiadanie?

W sytuacji gdy cały spadek zostanie objęty w posiadanie przez jednego ze współspadkobierców z wyłączeniem pozostałych albo też tylko przez niektórych spośród kilku współspadkobierców, pozbawieni współposiadania mogą domagać się, aby sąd ustalił sposób korzystania z przedmiotów spadkowych (w oparciu o przepisy o zarządzie rzeczą wspólną).

A co się dzieje w sytuacji, gdy w skład spadku wchodzi jakaś wierzytelność np. wierzytelność pieniężna?

W takiej sytuacji należy przyjąć, że będą tutaj miały zastosowanie przepisy dotyczące zobowiązań, a konkretnie dotyczące podzielności i niepodzielności świadczenia. Jeżeli w skład spadku wchodzi jakaś wierzytelność pieniężna, a więc świadczenie podzielne, to zgodnie z tymi przepisami dzieli się na tyle niezależnych od siebie części, ilu jest wierzycieli (tutaj będą to współspadkobiercy). Jeszcze przed dokonaniem działu spadku dany spadkobierca może dochodzić przysługującego mu udziału w wierzytelności z tytułu dziedziczenia. Wówczas dłużnik ma spełnić tą część świadczenia podzielnego (w naszym przykładzie wierzytelności pieniężnej).

Pamiętaj, że:

• Do wspólności majątku spadkowego stosujemy przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych; różnice wynikają głównie z określenia wielkości udziałów oraz rozporządzania udziałem w przedmiocie należącym do spadku; odmienności te regulują przepisy dotyczące wspólności majątku spadkowego,
• Wspólność majątku spadkowego trwa do momentu przeprowadzenia działu spadku na podstawie umowy między wszystkimi spadkobiercami bądź na mocy orzeczenia sądu (na żądanie któregokolwiek z nich).

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93, ze zmianami)

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.