Wystąpienie wspólnika ze spółki jawnej

Skutek taki nie musi jednak nastąpić, gdy wspólnicy w odpowiednim terminie postanowią o kontynuacji działalności. Wyłączenie wspólnika ze spółki na mocy orzeczenia sądowego nie jest natomiast przyczyną rozwiązania spółki. Wyłączenie wspólnika następuje wskutek orzeczenia sądowego wydanego na żądanie pozostałych wspólników, gdy po stronie tego wspólnika zachodzą „ważne powody”, które skłoniły go do wniesienia pozwu o rozwiązanie spółki przez sąd. (O zasadach rozwiązania spółki patrz porada „Rozwiązanie spółki jawnej”).

Wystąpienie wspólnika ze spółki powoduje konieczność dokonania zwrotu wartości jego udziału kapitałowego w majątku spółki. Zwrotu tego dokonuje się, jeżeli pomimo powstania przyczyn rozwiązania spółki, wspólnicy zadecydują o dalszym kontynuowaniu działalności gospodarczej w tej formie.

Obliczenie wartości udziału.

Wartość udziału kapitałowego przysługującego ustępującego ze spółki wspólnikowi oblicza się na podstawie osobnego bilansu spółki. Bilans ten nie jest tożsamy z bilansem sporządzanym na koniec każdego roku obrotowego. Kodeks wyraźnie stanowi, że ma to być osobny bilans, sporządzony w celu obliczenia wartości udziału. Bilans ten powinien uwzględniać wartość zbywczą całego majątku spółki.Sporządza się go na tak zwany dzień bilansu, który jest różny w zależności od przyczyny wystąpienia wspólnika ze spółki.

Dzień bilansowy

Jako dzień, na który należy obliczyć wartość udziału wypłacanego wspólnikowi należy przyjąć

• w przypadku wypowiedzenia umowy spółki - ostatni dzień roku obrotowego, w którym upłynął termin wypowiedzenia.

Wypowiedzenie to może zostać dokonane przez wspólnika na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego. Umowa spółki może przewidywać także krótszy okres wypowiedzenia. Nie zmienia to jednak zasady, że w tym przypadku dniem bilansowym jest ostatni dzień roku obrotowego, w którym minął termin wypowiedzenia. Podobna zasada dotyczy wypowiedzenia umowy spółki przez wierzyciela wspólnika, który może to uczynić w ściśle określonym przypadku.

• dzień śmierci albo dzień ogłoszenia upadłości - w przypadku wystąpienia wspólnika wskutek jego śmierci albo ogłoszenia jego upadłości.

Jeżeli wystąpienie wspólnika było spowodowane jego śmiercią, wartość jego udziału należy wypłacić jego spadkobiercom.

• dzień wniesienia pozwu - w przypadku wyłączenia wspólnika ze spółki na mocy prawomocnego orzeczenia sądu.

Możliwość sądowego wyłączenia wspólnika ze spółki powstaje w sytuacji, w której wspólnik wnosi do sądu pozew o rozwiązanie spółki przez sąd z ważnych powodów. Jeżeli jednak powody te istnieją tylko po stronie jednego ze wspólników, pozostali wspólnicy, działając łącznie, mogą zażądać wyłączenia tego wspólnika ze spółki. Dniem bilansowym w takim przypadku będzie dzień wniesienia pozwu o rozwiązanie spółki przez sąd.

Bilans należy sporządzić w terminie 3 miesięcy od dnia bilansowego. Obowiązek ten wynika z ustawy o rachunkowości, a przepisy kodeksu spółek handlowych nie przewidują w tym względzie regulacji odmiennych.

Roszczenie wspólnika o wypłatę

Obliczony na podstawie prawidłowo sporządzonego bilansu udział kapitałowy powinien być wspólnikom wypłacony w pieniądzu. Tylko wniesione przez wspólnika do spółki rzeczy „do używania” zwraca się wspólnikowi w naturze.

Wypłata powinna nastąpić w miejscu zamieszkania lub siedziby występującego wspólnika (albo jego spadkobiercy), gdyż jest to dług pieniężny - czyli oddawczy. Tylko zwrot rzeczy wniesionych przez wspólnika do spółki „do używania” powinien nastąpić w siedzibie spółki.

Kodeks spółek handlowych nie ustanawia terminu, w którym powinna nastąpić wypłata wartości udziału. W związku z tym dłużnik - jakim w tym przypadku będzie spółka powinna wypłacić wspólnikowi należność niezwłocznie po dokonanym przez wspólnika wezwaniu do wypłaty.

Jeżeli jednak obliczony na podstawie bilansu udział kapitałowy wspólnika wykaże wartość ujemną, wspólnik będzie zobowiązany wyrównać spółce przypadającą na niego brakującą wartość.

Czy występujący wspólnik ma wpływ na działalność spółki?

W momencie wystąpienia wspólnika ze spółki jawnej nie jest on już osobą uprawnioną do jej reprezentowania ani do prowadzenia jej spraw. Czy zatem występujący wspólnik ma jakieś korzyści wynikające ze swej dotychczasowej działalności ze spółki? Czy jest odpowiedzialny za jej zobowiązania?

Zgodnie z art. 65 par. 5 k.s.h., wspólnik występujący (albo jego spadkobierca) uczestniczą w zysku i w stracie ze spraw jeszcze nie zakończonych. Oznacza to, że wspólnik taki (albo jego spadkobierca) może uzyskać dodatkowe korzyści wynikające z rozpoczętych za jego uczestnictwa w spółce interesach. Może także zdarzyć się sytuacja, w której wspólnik zobowiązany będzie do uczestniczenia w stratach spółki, wynikających z rozpoczętych interesów.

W tych sprawach (tj. dotyczących interesów rozpoczętych za czasu uczestnictwa wspólnika w spółce) wspólnik nie może oczywiście reprezentować spółki ani prowadzić jej spraw. Nie ma więc na nie bezpośredniego wpływu. Wspólnik taki zachowuje jednak prawo do składania mu wyjaśnień i rachunków.

Pamiętaj, że:

• występującemu wspólnikowi należy się wartość przypadającego na niego udziału;
• wartość udziału powinna być obliczona na podstawie osobno sporządzonego bilansu;
• jeżeli udział wykazuje wartość ujemną, wspólnik zobowiązany jest do wniesienia brakującej wartości do spółki;
• wspólnik może otrzymać dodatkowe środki z tytułu interesów rozpoczętych za jego uczestnictwa w spółce, może też ponosić z tego tytułu straty.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 15 września 2000r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. 2000r., nr 94, poz. 1037 ze zmianami).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.