Zamówienie z wolnej ręki

Czym jest zamówienie z wolnej ręki?

Zamówienie z wolnej ręki jest jednym z trybów szczególnych udzielania zamówień publicznych w stosunku do trybu podstawowego - przetargu. Zamówienie z wolnej ręki to tryb udzielenia zamówienia, w którym zamawiający udziela zamówienia po negocjacjach tylko z jednym wykonawcą.. Jego zastosowanie, ze względu na odstąpienie od zasady konkurencyjności, nastąpić może jedynie w przypadkach wskazanych w ustawie i wymaga udokumentowania okoliczności uzasadniających jego zastosowanie.

Ustawą z dnia 7 kwietnia 2006 r. o zmianie ustawy Prawo zamówień publicznych oraz ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, dokonano obszernej nowelizacji tejże ustawy. Zmiany obejmują również tematykę zamówień z wolnej ręki. Procedura zamówienia z wolnej ręki dopuszczona została jedynie w przypadkach, gdy wskutek nadzwyczajnych okoliczności zamawiający znalazł się w sytuacji uniemożliwiającej wykorzystanie podstawowej procedury. W trybie zamówienia z wolnej ręki, udzielenie zamówienia następuje w drodze negocjacji prowadzonych przez zamawiającego z wybranym przez siebie wykonawcą, w trakcie których należy uzgodnić wszystkie istotne elementy przyszłej umowy. Dopiero po takim uzgodnieniu dochodzi do udzielenia zamówienia.

Kiedy można udzielić zamówienia z wolnej ręki?

Zamawiający może udzielić zamówienia z wolnej ręki, jeśli zachodzi co najmniej jedna z następujących okoliczności:

• dostawy, usługi lub roboty budowlane mogą być świadczone tylko przez jednego wykonawcę:

1. z przyczyn technicznych o obiektywnym charakterze,

2. z przyczyn związanych z ochroną praw wyłącznych, wynikających z odrębnych przepisów,

3. w przypadku udzielania zamówienia w zakresie działalności twórczej lub  artystycznej,

• przeprowadzono konkurs, w którym przez publiczne ogłoszenie zamawiający, za wykonanie i przeniesienie prawa do wybranej przez sąd konkursowy pracy konkursowej w szczególności z zakresu planowania przestrzennego, projektowania urbanistycznego, architektoniczno-budowlanego oraz przetwarzania danych, wyznaczył nagrodę w postaci zaproszenia do negocjacji w trybie zamówienia z wolnej ręki autora wybranej pracy konkursowej;

• ze względu na wyjątkową sytuację niewynikającą z przyczyn leżących po stronie zamawiającego, której nie mógł on przewidzieć, wymagane jest natychmiastowe wykonanie zamówienia, a nie można zachować terminów określonych dla innych trybów udzielenia zamówienia;

• w prowadzonych kolejno postępowaniach o udzielenie zamówienia, z których co najmniej jedno prowadzone było w trybie przetargu nieograniczonego albo przetargu ograniczonego, nie wpłynął żaden wniosek o dopuszczenie do udziału w postępowaniu, nie zostały złożone żadne oferty lub wszystkie oferty zostały odrzucone na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 2 ze względu na ich niezgodność z opisem przedmiotu zamówienia, a pierwotne warunki zamówienia nie zostały w istotny sposób zmienione;

• w przypadku udzielania dotychczasowemu wykonawcy usług lub robót budowlanych zamówień dodatkowych, nieobjętych zamówieniem podstawowym i nieprzekraczających łącznie 50 % wartości realizowanego zamówienia, niezbędnych do jego prawidłowego wykonania, których wykonanie stało się konieczne na skutek sytuacji niemożliwej wcześniej do przewidzenia, jeżeli:

1. z przyczyn technicznych lub gospodarczych oddzielenie zamówienia dodatkowego od zamówienia podstawowego wymagałoby poniesienia niewspółmiernie wysokich kosztów lub

2. wykonanie zamówienia podstawowego jest uzależnione od wykonania zamówienia dodatkowego;

• w przypadku udzielania, w okresie 3 lat od udzielenia zamówienia podstawowego, dotychczasowemu wykonawcy usług lub robót budowlanych zamówień uzupełniających, stanowiących nie więcej niż 50 % wartości zamówienia podstawowego i polegających na powtórzeniu tego samego rodzaju zamówień, jeżeli zamówienie podstawowe zostało udzielone w trybie przetargu nieograniczonego lub ograniczonego, a zamówienie uzupełniające było przewidziane w specyfikacji istotnych warunków zamówienia dla zamówienia podstawowego i dotyczy przedmiotu zamówienia w niej określonego;

• w przypadku udzielania, w okresie 3 lat od udzielenia zamówienia podstawowego, dotychczasowemu wykonawcy dostaw, zamówień uzupełniających, stanowiących nie więcej niż 20 % wartości zamówienia podstawowego i polegających na rozszerzeniu dostawy, jeżeli zmiana wykonawcy powodowałaby konieczność nabywania rzeczy o innych parametrach technicznych, co powodowałoby niekompatybilność techniczną lub nieproporcjonalnie duże trudności techniczne w użytkowaniu i dozorze, jeżeli zamówienie podstawowe zostało udzielone w trybie przetargu nieograniczonego lub ograniczonego, a zamówienie uzupełniające było przewidziane w specyfikacji istotnych warunków zamówienia dla zamówienia podstawowego i dotyczy przedmiotu zamówienia w niej określonego.

Ponadto nowelizacją dodano punkty 8-10 w art. 67, które stanowią, że:

• możliwe jest udzielenie zamówienia na dostawy na szczególnie korzystnych warunkach w związku z likwidacją działalności innego podmiotu, postępowaniem egzekucyjnym albo upadłościowym;

• zamówienie na dostawy jest dokonywane na giełdzie towarowej w rozumieniu przepisów o giełdach towarowych, w tym na giełdzie towarowej innych państw członkowskich Europejskiego Obszaru Gospodarczego;

• zamówienie jest udzielane przez placówkę zagraniczną w rozumieniu przepisów o służbie zagranicznej, a jego wartość jest mniejsza niż kwoty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8.

Jakie są obowiązki i uprawnienia wynikające z zastosowania trybu zamówień z wolnej ręki?

Istotną nowością jest wprowadzenie jedynie obowiązku zawiadomienia Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych, w terminie 3 dni od wszczęcia postępowania, zamiast dotychczasowego ubiegania się o zgodę, w przypadku gdy wartość zamówienia przekracza kwoty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11ust.8.

Obowiązek powiadomienia odpada w przypadku zamówień, które mogą być świadczone tylko przez jednego wykonawcę z przyczyn technicznych o obiektywnym charakterze, których przedmiotem są:

• dostawy wody za pomocą sieci wodociągowej lub odprowadzanie ścieków do sieci kanalizacyjnej,

• dostawy energii elektrycznej z sieci elektroenergetycznej,

• dostawy gazu z sieci gazowej,

• dostawy ciepła z sieci ciepłowniczej,

• powszechne usługi pocztowe w rozumieniu ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. - Prawo pocztowe (Dz. U. Nr 130, poz. 1188, z późn. zm. ),

• usługi przesyłowe energii elektrycznej, ciepła i paliw gazowych.

Obowiązek taki odpada również w przypadku zamówień w celu ograniczenia skutków zdarzenia losowego wywołanego przez czynniki zewnętrzne, którego nie można bylo przewidzieć z pewnością, w szczególności zagrażającego bezposrednio życiu lub zdrowiu ludzi lub grożącego powstaniem szkody w znacznych rozmiarach. Dotyczy to zamówienia udzielanego ze względu na wyjątkową sytuację niewynikającą z przyczyn leżących po stronie zamawiającego, której nie mógł on przewidzieć, wymagane jest natychmiastowe wykonanie zamówienia, a nie można zachować terminów określonych dla innych trybów udzielenia zamówienia.

Prezesa UZP nie powiadamia się także w przypadku zamówień z wolnej ręki na dostawy na szczególnie korzystnych warunkach w związku z likwidacją działalności innego podmiotu, postępowaniem egzekucyjnym lub upadłościowym oraz w przypadku gdy zamówienie na dostawy dokonywane jest na giełdzie towarowej w rozumieniu przepisów o giełdach towarowych, w tym na giełdzie towarowej innych państw członkowskich Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

W przypadku zamówień na:

• dostawy wody za pomocą sieci wodociągowej lub odprowadzanie ścieków do sieci kanalizacyjnej, 

• dostawy energii elektrycznej z sieci elektroenergetycznej, dostawy gazu z sieci gazowej, 

• dostawy ciepła z sieci ciepłowniczej, 

• powszechne usługi pocztowe

oraz w przypadku:

• zamówień na dostawy, usługi lub roboty budowlane, które mogą być świadczone tylko przez jednego wykonawcę  z przyczyn związanych z ochroną praw wyłącznych, wynikających z odrębnych przepisów lub w przypadku udzielania zamówienia w zakresie działalności twórczej lub  artystycznej,

• nagród w postaci zaproszenia do negocjacji w trybie zamówienia z wolnej ręki autora wybranej pracy konkursowej.

- ustawa wyłącza obowiązki zamawiającego w zakresie:

1. powierzenia komisji przetargowej przeprowadzenia postępowania (art. 19-21),

2. sprawdzenia i wykluczenia wykonawców szkodzących interesom publicznym (art. 24),

3. żądania od wykonawców przedstawienia dokumentów potwierdzających spełnienie warunków udziału w postępowaniu (art. 26),

4. żądania od wykonawcy złożenia oświadczenia o spełnieniu tych warunków ( art. 68).

Jak przebiega udzielenie zamówienia z wolnej ręki?

Wraz z zaproszeniem do negocjacji zamawiający przekazuje informacje niezbędne do przeprowadzenia postępowania, w tym istotne dla stron postanowienia, które zostaną wprowadzone do treści zawieranej umowy w sprawie zamówienia publicznego, ogólne warunki umowy lub wzór umowy.

Przepisów o specyfikacji istotnych warunków zamówienia nie stosuje się, z wyjątkiem przepisów mówiących o możliwości żądania przez zamawiającego od wykonawcy wskazania w ofercie części zamówienia, której wykonanie zamierza zlecić podwykonawcom, również z podaniem firm proponowanych podwykonawców. Zamawiający ma także prawo wskazać, która część zamówienia nie może być przekazana podwykonawcom.  

Najpóźniej wraz z zawarciem umowy w sprawie zamówienia publicznego wykonawca składa oświadczenie o spełnianiu warunków udziału w postepowaniu, a jeżeli wartość zamówienia jest równa lub przekracza kwoty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8, również dokumenty potwierdzające spełnianie tych warunków.

Umowy w sprawach z zakresu zamówień publicznych wymagają, pod rygorem nieważności, zachowania formy pisemnej, chyba, że inne przepisy przewidują formę szczególną.

Zespół
e-prawnik.pl