Zasady zatrudniania i zwalniania nauczycieli

14.5.2012

Do kogo odnoszą się zasady zatrudniania i zwalniania nauczycieli ?

Zasadom zatrudniania i zwalniania nauczycieli podlegają: nauczyciele, wychowawcy oraz inni pracownicy pedagogiczni publicznych przedszkoli, szkół (w tym wyższych), placówek, zakładów poprawczych, schronisk dla nieletnich, placówek opiekuńczo-wychowawczych, ośrodków adopcyjno-opiekuńczych, rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych, zakładów kształcenia i placówek doskonalenia nauczycieli. Zasadom tym podlegają także m.in. nauczyciele zatrudnieni w: niepublicznych przedszkolach, placówkach i szkołach, o ile mają one uprawnieniach szkół publicznych, nauczyciele urlopowani, nauczyciele zatrudnieni na stanowiskach wymagających kwalifikacji pedagogicznych w: urzędach państwowych, kuratoriach oświaty, komisjach egzaminacyjnych, organach sprawujących nadzór pedagogiczny nad zakładami poprawczymi, schroniskami dla nieletnich oraz ośrodkami diagnostyczno-konsultacyjnymi, a także instruktorzy praktycznej nauki zawodu. Nauczycielami są też stażyści, czyli osoby nie posiadające stopnia zawodowego, zatrudnione w przedszkolach, szkołach i innych wymienionych wyżej jednostkach w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego limitu zajęć, celem odbycia stażu, umożliwiającego uzyskanie pozycji nauczyciela kontraktowego lub mianowanego.

Jakie wymogi musi spełniać kandydat na nauczyciela?

Osoba starająca się o posadę nauczyciela musi mieć:

wyższe wykształcenie,
przygotowanie pedagogiczne

oraz przejść badania zdrowotne.

Nauczyciel mianowany musi ponadto:

być obywatelem polskim lub obywatelem jednego z państw Unii Europejskiej (wymóg ten nie dotyczy nauczycieli akademickich),
mieć pełną zdolność do czynności prawnych (nauczycielem nie może być np. osoba ubezwłasnowolniona),
korzystać z pełni praw publicznych i nie być karanym za przestępstwo popełnione celowo lub w sytuacji, gdy sprawca działając w sposób niekoniecznie zabroniony przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa i godzi się na to.

Przeciw kandydatowi na stanowisko nauczyciela mianowanego nie może toczyć się postępowanie karne, dyscyplinarne ani postępowanie o ubezwłasnowolnienie. W przypadku nauczycieli akademickich konieczne jest posiadanie odpowiedniego stopnia naukowego. Asystentem może być osoba mająca stopień magistra lub doktora, adiunktem - doktora lub doktora habilitowanego, profesorem nadzwyczajnym może zostać doktor habilitowany lub osoba mająca tytuł profesora, ale zatrudniona na stanowisku profesora nadzwyczajnego. Profesorem zwyczajnym może być osoba mająca tytuł profesora i zatrudniona na stanowisku profesora zwyczajnego.

Jaka jest podstawa zatrudnienia nauczyciela ?

Nauczyciel może zostać zatrudniony przez dyrektora (rektora) szkoły w oparciu o:

umowę o pracę (nauczyciel kontraktowy)
mianowanie (nauczyciel mianowany)

na stanowisku zgodnym z jego kwalifikacjami oraz stopniem awansu zawodowego. Akt mianowania i umowa o pracę muszą określać co najmniej: stanowisko, miejsce i termin rozpoczęcia pracy oraz wynagrodzenie lub zasady jego ustalania.

Przed uzyskaniem stopnia nauczyciela kontraktowego lub mianowanego nauczyciel musi odbyć staż w wymiarze:

9 miesięcy (gdy stara się o stopień nauczyciela kontraktowego) lub
2 lat i 9 miesięcy (gdy zamierza zostać nauczycielem mianowanym).

Staż odbywa się pod opieką wyznaczonego przez dyrektora szkoły opiekuna, mającego stopień nauczyciela mianowanego. W niektórych placówkach np. w przedszkolach opiekunem może być nauczyciel kontraktowy.

Jakie są zasady zatrudniania nauczyciela kontraktowego ?

Stosunek pracy z nauczycielem kontraktowym nawiązuje się na podstawie umowy o pracę zawieranej na czas nieokreślony. Umowę o pracę na czas określony nawiązuje się z nauczycielem kontraktowym w przypadku zaistnienia potrzeby, która wynika z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela, także w trakcie roku szkolnego, z osobą rozpoczynającą pracę w szkole.

Jakie są zasady zatrudniania nauczyciela mianowanego?

Mianowanie na stanowisko nauczyciela nastąpić może tylko wtedy, gdy istnieją warunki do zatrudnienia nauczyciela w szkole w pełnym wymiarze zajęć na czas nie określony, a kandydat na nauczyciela spełnia przytoczone wyżej wymogi . W razie braku możliwości zatrudnienia nauczyciela mianowanego w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony stosunek pracy nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas nie określony w niepełnym wymiarze.

Mianowanie, po zakwalifikowaniu w drodze konkursu otwartego, jest podstawową formą nawiązywania stosunku pracy z nauczycielem akademickim. Można zostać mianowanym na stałe (profesorzy szkół wyższych), na czas nieoznaczony lub na czas oznaczony (na zasadzie wyjątku od zasady, np. mianowanie na stanowisko asystenta osoby, która nie odbyła stażu asystenckiego następuje na okres roku). Jeżeli mianowanie nie określa terminu od którego obowiązuje, stosunek pracy powstaje z chwilą doręczenia mianowania.

Kiedy nauczyciela można zwolnić ?

Dyrektor szkoły może zwolnić nauczyciela w razie: reorganizacji, bądź całkowitej lub częściowej likwidacji szkoły. Nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie mianowania przysługuje odprawa w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. Nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę, z którym rozwiązano stosunek prac, przysługują świadczenia określone w przepisach o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.

Jeżeli powodem rozwiązania stosunku pracy ma być likwidacja lub reorganizacja szkoły - nauczyciel może wnioskować o przeniesienie go w stan nieczynny, co pozwoli mu pobierać wynagrodzenie do czasu rozwiązania stosunku pracy, nie dłużej jednak niż przez sześć miesięcy. Nauczyciel w stanie nieczynnym ma prawo powrócić do pracy w pierwszej kolejności.

Inne przypadki zwolnienia nauczyciela kontraktowego pokrywają z przyczynami zwolnienia pracownika, zatrudnionego w oparciu o umowę o pracę (patrz: porada "Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem i bez wypowiedzenia"). Rozwiązanie umowy o pracę zawartej na czas nie określony następuje z końcem roku szkolnego, za trzymiesięcznym wypowiedzeniem, a w razie niezdolności do pracy z powodu choroby trwającej dłużej niż jeden rok - w każdym czasie i bez wypowiedzenia.

Nauczyciel mianowany może być zwolniony, poza wypadkiem wskazanym wyżej, tylko wtedy, gdy:

sam o to poprosi,
porozumienia stron,
z powodu choroby nie jest zdolny do pracy dłużej niż rok ,
lekarz przeprowadzający badanie okresowe lub kontrolne orzeknie o niemożności wykonywania dotychczasowej pracy,
nauczyciel nie zgłosi się na badania kontrolne,
cofnięte zostanie skierowanie do nauczania religii w szkole
nauczyciel osiągnie wiek emerytalny. Jeżeli jednak z osiągnięciem tego wieku nauczyciel nie nabył prawa do emerytury - dyrektor szkoły przedłuża okres zatrudnienia, nie dłużej jednak niż o 2 lata od osiągnięcia wieku emerytalnego
nauczyciel uzyska negatywną ocenę, przeprowadzona przez dyrektora szkoły z inicjatywy: samego nauczyciela, dyrektora, organu sprawującego nadzór pedagogiczny, rady szkoły lub rady rodziców. Oceny pracy dyrektora jako nauczyciela dokonuje organ nadzorujący szkołę. Nauczyciel akademicki może zostać zwolniony dopiero wtedy, gdy uzyska 2 oceny negatywne, w odstępie nie krótszym niż 1 rok, a nie dłuższym niż 2 lata.
stosunek pracy z nauczycielem akademickim mianowanym na czas nieokreślony może być rozwiązany również z innych ważnych przyczyn, przy zachowaniu 6 miesięcznego terminu wypowiedzenia.

Kiedy następuje rozwiązanie stosunku pracy i jakie są terminy wypowiedzenia?

Rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem z powodu likwidacji lub reorganizacji szkoły następuje z końcem roku szkolnego po uprzednim trzymiesięcznym wypowiedzeniu. Wymóg rozwiązania stosunku pracy z końcem roku szkolnego nie dotyczy szkół, w których w nie przewiduje się ferii szkolnych, nauczycieli placówek kształcenia ustawicznego oraz nauczycieli szkół, w których przewidziane są ferie szkolne, jeżeli likwidacja szkoły następuje w trakcie roku szkolnego. Okres wypowiedzenia może być skrócony do 1 miesiąca. W takim wypadku nauczycielowi przysługuje odszkodowanie za pozostałą część okresu wypowiedzenia liczone jak za czas urlopu wypoczynkowego. Czas, za który przysługuje odszkodowanie, wlicza się nauczycielowi pozostającemu w tym okresie bez pracy do okresu zatrudnienia.

Rozwiązanie stosunku pracy nauczyciela mianowanego:

na wniosek nauczyciela następuje z końcem roku szkolnego, po uprzednim złożeniu przez nauczyciela trzymiesięcznego wypowiedzenia (w szkołach w których nie ma ferii nauczyciel nie musi czekać do końca roku szkolnego),
z powodu choroby -z końcem tego miesiąca, w którym upływa roczny okres niezdolności nauczyciela do pracy, z powodu stwierdzenia przez komisję lekarską niezdolności do pracy -z końcem miesiąca, w którym dyrektor szkoły otrzyma ostateczne orzeczenie lekarskie o niezdolności nauczyciela do wykonywania dotychczasowej pracy,
z powodu uzyskania negatywnej oceny - z końcem miesiąca, w którym upływa trzymiesięczne wypowiedzenie, licząc od otrzymania przez nauczyciela oceny pracy.

Stosunek pracy z mianowanym nauczycielem akademickim rozwiązuje się z zachowaniem 3-miesięcznego terminu wypowiedzenia z końcem roku akademickiego, a bez wypowiedzenia - tylko w razie orzeczenia przez komisję lekarską trwałej niezdolności do pracy. Rozwiązanie umowy o pracę z nauczycielem akademickim następuje z końcem roku akademickiego.

Rozwiązanie umowy o pracę zawartej z nauczycielem na czas nie określony następuje z końcem roku szkolnego, za trzymiesięcznym wypowiedzeniem. Rozwiązanie umowy z takim nauczycielem może nastąpić w każdym czasie i bez wypowiedzenia w razie choroby trwającej dłużej niż jeden rok, chyba że lekarz stwierdzi możliwość powrotu do pracy. W tym wypadku okres nieobecności w pracy spowodowanej chorobą może być przedłużony do dwóch lat, licząc łącznie okres niezdolności do pracy i urlopu dla poratowania zdrowia. Rozwiązanie umowy z powodu stwierdzonej przez komisję lekarską trwałej niezdolności do pracy oraz uzyskania negatywnej oceny następuje na tych samych zasadach, co w przypadku nauczyciela mianowanego.

Pamiętaj, że:

kolejna ocena pracy nauczyciela nie może być dokonana wcześniej niż po upływie roku od oceny poprzedniej. Od oceny, w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia, nauczycielowi przysługuje odwołanie do organu sprawującego nadzór pedagogiczny nad szkołą. Od oceny dokonanej w wyniku wniesienia odwołania nie przysługuje odwołanie.
oceny nauczyciela akademickiego dokonuje się co 4 lata lub wcześniej, na wniosek kierownika danej jednostki. W razie oceny negatywnej dodatkową ocenę przeprowadza się po upływie roku.
do okresu niezdolności do pracy, uzasadniającej zwolnienie nauczyciela, wlicza się również dni, w których w szkole nie odbywają się zajęcia
stosunek pracy nauczyciela może wygasnąć z mocy prawa np. wskutek stwierdzenia fałszywości danych w oparciu o które zawarto stosunek pracy, prawomocnego skazania za przestępstwo umyślne lub na karę pozbawienia praw publicznych , wymierzenia kary dyscyplinarnej zwolnienia z pracy lub utraty pełnej zdolności do czynności prawnych
stosunek pracy nawiązany na podstawie mianowania lub umowy o pracę wygasa, jeżeli nowo zatrudniony nauczyciel nie usprawiedliwi w ciągu 7 dni nieprzystąpienia do pracy.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. 1997 r., Nr 56, poz. 357),
Ustawa z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz. U. 1990 r., Nr 65, poz. 385),
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. 1996 r., Nr 67, poz. 329).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.