Zasady zatrudnienia pracowników polskich w celu realizacji umów o dzieło przez polskich pracodawców w Niemczech

22.4.2008

Ilu pracowników może realizować umowy o dzieło w Niemczech?

Zgodnie z umową między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Federalnej Niemiec o oddelegowaniu pracowników polskich przedsiębiorstw do realizacji umów o dzieło, sporządzoną w Bonn w dniu 31 stycznia 1990 r., polskim pracownikom, którzy na podstawie umowy o dzieło między polskim pracodawcą i przedsiębiorstwem drugiej Strony zostaną oddelegowani do pracy na okres przejściowy (pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o dzieło), będzie udzielane zezwolenie na pracę niezależnie od stanu i rozwoju sytuacji na rynku pracy.

Liczbę pracowników na podstawie umowy o dzieło ustalono przy tym na 21 670 osób, w tym w budownictwie - do 10 000 osób oraz monterów izolacji - do 1000 osób. Niezależnie od powyższego ustalono dodatkowy limit zatrudnienia:

5000 osób w ramach umów o dzieło między polskimi pracodawcami a niemieckimi mniejszymi i średnimi przedsiębiorstwami przemysłu i rzemiosła, których obroty wynoszą do 10 mln DM rocznie lub które zatrudniają do 65 osób;
500 osób przy konserwacji zabytków.

Wielkości te traktuje się jako średnioroczne.

Liczby wymienione wyżej (oprócz zatrudnienia przy konserwacji zabytków) będą dostosowane do dalszego rozwoju sytuacji na rynku pracy w sposób następujący:

Przy poprawieniu się sytuacji na rynku pracy tak uzgodnione liczby zostaną zwiększone o 5% od każdego procentu, o który zmniejszyła się w ostatnich dwunastu miesiącach stopa bezrobocia.
Przy pogorszeniu się sytuacji na rynku pracy liczby ulegną odpowiednio redukcji. Celem dostosowania należy porównywać każdorazowo stopy bezrobocia - oddzielnie według kontyngentu i subkontyngentów - na dzień 30 czerwca roku bieżącego i poprzedniego.
Zmiany będą uwzględniane z dniem 1 października bieżącego roku.
Nowe liczby należy tak zaokrąglić, aby mogły być podzielone bez reszty przez 10.
Federalny Minister Pracy i Spraw Socjalnych Republiki Federalnej Niemiec ma podawać do wiadomości Ministra Pracy i Polityki Socjalnej Rzeczypospolitej Polskiej wyliczone w powyższy sposób liczby do 31 sierpnia każdego roku.

Ustalone liczby pracowników do realizacji umów o dzieło mają być przydzielane przez polskie Ministerstwo Współpracy Gospodarczej z Zagranicą (tj. Ministerstwo Gospodarki) poszczególnym polskim przedsiębiorstwom - czytaj dalej.

Federalny Urząd Pracy Republiki Federalnej Niemiec ma baczyć, przy współpracy Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej Rzeczypospolitej Polskiej, by przy wdrażaniu umowy nie doszło do regionalnej bądź branżowej koncentracji zatrudnionych pracowników realizujących umowę o dzieło.

Omawiana polsko-niemiecka umowa nie ma jednak zastosowania wobec pracowników zatrudnionych w zakresie prac kominowych i z użyciem materiałów ogniotrwałych.

Kiedy może zostać udzielone zezwolenie na pracę w RFN pracownikom polskich przedsiębiorstw?

Zgodnie z ww. Umową, zezwolenie na pracę będzie udzielane pracownikom polskich przedsiębiorstw tylko na realizację umów o dzieło, których wykonanie wymaga przeważającego zatrudnienia pracowników wykwalifikowanych. Pracownicy niewykwalifikowani otrzymają zaś zezwolenie na pracę, gdy będzie to niezbędne do wykonania prac.

Zezwolenie na pracę będzie udzielone pracownikowi polskiego przedsiębiorstwa oddelegowanemu do pracy w ramach umowy o dzieło, jeżeli:

będzie posiadał zezwolenie na pobyt,
jego wynagrodzenie wynikające z umowy, łącznie z częścią wypłacaną w związku z zatrudnieniem za granicą, będzie odpowiadać wynagrodzeniu, jakie przewidują za wykonywanie porównywalnej pracy niemieckie układy zbiorowe,
została złożona we właściwym krajowym urzędzie zatrudnienia kopia umowy o dzieło.

Zezwolenie na pracę ma być udzielane na przewidywany okres trwania prac przewidzianych umową o dzieło, jednak w zasadzie na okres nie dłuższy niż 2 lata. W przypadku gdy realizacja umowy o dzieło trwa dłużej niż 2 lata, zezwolenie to przedłuża się odpowiednio, jednak na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy. Jeżeli od początku zostało ustalone, że realizacja umowy o dzieło trwać będzie dłużej niż 2 lata, wtedy zezwolenia udziela się maksymalnie na okres 3 lat.

Pracownikom zatrudnionym na stanowiskach kierowniczych i administracyjnych ma być udzielane zezwolenie na pracę maksymalnie na 4 lata.

Po wykonaniu jednej umowy o dzieło może zostać udzielone zezwolenie w celu realizacji innej umowy o dzieło w ramach ww. dopuszczalnych, maksymalnych okresów. Zezwolenie na pracę jest udzielane w celu realizacji określonej umowy o dzieło. Zezwolenie może zostać także udzielone na pracę w ramach realizowanych równocześnie kilku umów o dzieło.

Ponadto polskie przedsiębiorstwo może przenieść pracownika na okres przejściowy do realizacji innej umowy o dzieło podczas okresu ważności zezwolenia na pracę, o ile już rozpoczęto realizację danej umowy o dzieło. O przeniesieniu pracownika należy natychmiast poinformować właściwy krajowy urząd zatrudnienia, który spowoduje wydanie zezwolenia na pracę.

Jak można uzyskać zezwolenie na pracę w razie ponownego zatrudnienia w charakterze pracownika realizującego umowę o dzieło?

Jak stanowi ww. Umowa, pracownikowi polskiemu, który ma ponownie zostać zatrudniony w charakterze pracownika realizującego umowę o dzieło, wolno udzielić zezwolenia na pracę, jeśli okres czasu między wyjazdem i ponownym przyjazdem nie jest krótszy niż całkowity okres ważności poprzedniego zezwolenia na pobyt. Okres czasu wymieniony w zdaniu 1 wynosi najwyżej dwa lata, jeżeli zaś pracobiorca przed wyjazdem nie był zatrudniony dłużej niż dziewięć miesięcy, okres ten wyniesie trzy miesiące.

Jak uzyskać wizę?

Zgodnie z ww. Umową, właściwe przedstawicielstwa Republiki Federalnej Niemiec na wniosek polskiego przedsiębiorstwa wydają wizy na okres 3 miesięcy bez uprzedniej zgody Urzędu do Spraw Cudzoziemców po otrzymaniu przez polskie przedsiębiorstwo od Ministerstwa Współpracy Gospodarczej z Zagranicą Rzeczypospolitej Polskiej limitu zatrudnienia po zapewnieniu zezwolenia na pracę przez Federalny Urząd Pracy Republiki Federalnej Niemiec. Polskie przedsiębiorstwa realizujące umowę o dzieło są upoważnione do występowania w imieniu swoich pracowników w celu uzyskania zezwolenia na pobyt i zezwolenia na pracę. Zaś już po przyjeździe i dopełnieniu niezbędnych formalności polskiemu pracownikowi będzie udzielane zezwolenie na pobyt i zezwolenie na pracę na czas przewidzianego okresu zatrudnienia przy realizacji umowy o dzieło.

Jakie warunki muszą zostać spełnione przy zatrudnianiu Polaków?

Przedsiębiorstwa dopuszczone do realizacji umów o dzieło nie mogą zatrudniać większej liczby pracowników niż przydzielona przez polskie Ministerstwo Gospodarki poszczególnym polskim przedsiębiorstwom, jak również nie mogą zatrudniać pracowników nie posiadających zezwolenia na pracę lub zezwolenia na pobyt.

Pracownicy dopuszczeni do zatrudnienia (którzy uzyskali zezwolenie na pracę) na podstawie umowy o dzieło nie mogą być w celu wykonywania pracy podnajmowani w trybie działalności gospodarczej osobom trzecim.

Przedsiębiorstwa realizujące umowy o dzieło zobowiązane są do wypłacania pracownikom wynagrodzenia w takiej wysokości, jaką przewidują za wykonanie porównywalnej pracy niemieckie układy zbiorowe.

Jeśli przedsiębiorstwo narusza powyższe wymogi, Federalny Urząd Pracy przestanie wydawać zezwolenia na realizację umów o dzieło przez to przedsiębiorstwo; wykluczenie to może być ograniczone w czasie. Przedsiębiorstwo nie będzie uwzględniane przy dalszym przydzielaniu miejsc przez polskie Ministerstwo Gospodarki poszczególnym polskim przedsiębiorstwom. Na okres wykluczenia nie będą udzielane pracownikom tego przedsiębiorstwa zezwolenia na pracę. O zamiarze oraz istotnych przyczynach przewidywanego wykluczenia powiadomione zostanie pisemnie Ministerstwo Gospodarki Rzeczypospolitej Polskiej w celu zajęcia stanowiska. Decyzja o wykluczeniu zostanie podjęta najwcześniej po miesiącu od daty wpłynięcia pisemnej informacji. Wykluczenie to nie narusza innych zawartych przez przedsiębiorstwo umów o dzieło, na które już zostało wydane zezwolenie oraz co do których realizacji nie ma zastrzeżeń pod względem prawnym. Federalny Urząd Republiki Federalnej Niemiec przekazywać będzie co miesiąc Ministerstwu Pracy i Polityki Socjalnej Rzeczypospolitej Polskiej listę wykluczonych przedsiębiorstw z podaniem okresu wykluczenia. Ministerstwo Gospodarki Polski oraz właściwa w sprawach udzielania zezwoleń na realizację umów o dzieło komórka Federalnego Urzędu Pracy przekażą polskim przedsiębiorstwom przed rozpoczęciem zatrudnienia pracowników informator o stosownych niemieckich przepisach prawnych. Odbiór tego informatora polskie przedsiębiorstwa potwierdzają pisemnie.

Pomimo powyższych postanowień omawianej Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Federalnej Niemiec o oddelegowaniu pracowników polskich przedsiębiorstw do realizacji umów o dzieło, sporządzona w Bonn w dniu 31 stycznia 1990 r., nie jest ona źródłem powszechnie obowiązującego prawa i nie zawiera przepisów prawa pracy w rozumieniu art. 18 Kodeksu pracy (tak: wyrok Sądu Najwyższego - Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 29 listopada 2000 r., sygn. I PKN 107/2000). Stosunek pracy pracownika zamieszkałego w Polsce oraz pracodawcy zamieszkałego i prowadzącego przedsiębiorstwo mające siedzibę w Polsce - jeżeli strony nie dokonały wyboru prawa - podlega prawu polskiemu, choćby umowa o pracę była lub miała być wykonywana w innym państwie (wg art. 33 § 1 zdanie pierwsze ustawy z dnia 12 listopada 1965 r. - Prawo prywatne międzynarodowe; tak: wyrok Sądu Najwyższego - Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 kwietnia 2001 r., sygn. I PKN 358/2000).

Jak ma być rozdzielany limit zatrudnienia pracowników polskich za granicą w celu realizacji umów o dzieło przez polskich pracodawców?

Minister właściwy do spraw gospodarki ma określać, w drodze rozporządzenia, wymagane dokumenty, tryb i kryteria rozdziału limitu zatrudnienia pracowników polskich za granicą w celu realizacji umów o dzieło przez polskich pracodawców, jeżeli został on ustanowiony w umowie międzynarodowej. I tak, 3 kwietnia 2008 r. weszło w życie nowe rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 5 marca 2008 r. w sprawie wymaganych dokumentów, trybu i kryteriów rozdziału limitu zatrudnienia pracowników polskich w celu realizacji umów o dzieło przez polskich pracodawców w Republice Federalnej Niemiec.

Stanowi ono, iż limit zatrudnienia pracowników polskich w Republice Federalnej Niemiec w celu realizacji umów o dzieło przez polskich pracodawców w sektorze usług budowlanych, sprzątania i czyszczenia obiektów oraz działalności dekoratorów wnętrz jest określany według postanowień Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Federalnej Niemiec o oddelegowaniu pracowników polskich przedsiębiorstw do realizacji umów o dzieło, sporządzonej w Bonn w dniu 31 stycznia 1990 r.

Limit ten jest rozdzielany na okres obliczeniowy, który rozpoczyna się dnia 1 października, a kończy dnia 30 września roku następnego. Limit ten jest liczony w osobomiesiącach. Osobomiesiąc oznacza zatrudnienie jednej osoby w ciągu jednego miesiąca kalendarzowego.

Rozdziału limitu dokonuje Minister Gospodarki w drodze decyzji (w tzw. przydziale), w której określa liczbę przyznanych osobomiesięcy. Przydział przyznawany jest na wnioskowany okres obliczeniowy.

Integralną częścią decyzji jest zezwolenie, określające przydział i okres obliczeniowy. Zezwolenie sporządzane jest w języku polskim oraz niemieckim i wydawane jest w celu przedstawienia we właściwym niemieckim urzędzie. Zezwolenia wydane na tej podstawie zachowują ważność do dnia 30 września w danym okresie obliczeniowym.

W okresie obliczeniowym dokonywane są następujące rozdziały limitu:

podstawowy;
uzupełniający - w przypadku gdy stopień wykorzystania limitu z rozdziału podstawowego wskazuje na możliwość takiego rozdziału;
dodatkowy - poza terminami przewidzianymi dla rozdziału podstawowego lub uzupełniającego wymienionymi niżej, w przypadku niskiego stopnia rozdysponowania lub wykorzystania limitu, co wskazuje na możliwość niewykorzystania limitu przyznanego przez stronę niemiecką na dany okres obliczeniowy; minister właściwy do spraw gospodarki ogłasza termin dodatkowego rozdziału limitu w formie komunikatu publikowanego trzykrotnie w ogólnopolskiej prasie codziennej.

Maksymalny przydział, jaki może być przyznany pracodawcy, jest uzależniony od średniej liczby osób zgłoszonych do ubezpieczenia społecznego, określonej w zaświadczeniu ZUS stwierdzającym średnią liczbę osób zgłoszonych do ubezpieczenia społecznego w okresie ostatnich 12 miesięcy poprzedzających złożenie wniosku. Maksymalny przydział obliczany jest według następującego wzoru:

L_max = A × 0,8 × 12 miesięcy - W

- gdzie znaczenie poszczególnych symboli jest następujące:

L_max - maksymalny przydział na okres obliczeniowy,

A - średnia liczba osób zgłoszonych do ubezpieczenia społecznego, określona w zaświadczeniuZUS,

W - suma osobomiesięcy, jaką pracodawca wykorzystał na realizację umów o dzieło w rozpatrywanym okresie obliczeniowym na podstawie poprzednio uzyskanych zezwoleń przez zarejestrowanie we właściwym niemieckim urzędzie; w przypadku gdy termin ważności poprzednio udzielonych zezwoleń nie upłynął, uznaje się, że pracodawca wykorzystał cały przyznany przydział.

Jeżeli maksymalny przydział, obliczony według podanego powyżej wzoru, jest wyższy od wnioskowanego przez pracodawcę, Minister Gospodarki przyznaje wnioskowany przydział.

Przydział jest przyznawany na wniosek pracodawcy, składany do Ministra Gospodarki w następujących terminach:

od dnia 1 czerwca do dnia 31 sierpnia każdego roku - w ramach rozdziału podstawowego;
od dnia 1 stycznia do dnia 28 lutego roku następnego - w ramach rozdziału uzupełniającego;
wskazanych w komunikacie Ministra Gospodarki - w ramach rozdziału dodatkowego.

Zobacz: Wniosek o przyznanie przydziału na realizację umów o dzieło w Republice Federalnej Niemiec

Do wniosku pracodawca winien załączyć następujące dokumenty:

kserokopię odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego lub innego właściwego rejestru stwierdzającego status oraz przedmiot przedsiębiorstwa;
zaświadczenie właściwej terenowej jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych stwierdzające średnią liczbę osób zgłoszonych do ubezpieczenia społecznego w okresie ostatnich 12 miesięcy poprzedzających złożenie wniosku oraz zaświadczenie o niezaleganiu z opłacaniem składek na ubezpieczenia społeczne;
zaświadczenie wydane przez naczelnika właściwego urzędu skarbowego o niezaleganiu w podatkach;
oświadczenie o znajomości zasad i przepisów związanych z realizacją umów o dzieło w Republice Federalnej Niemiec, zawierające nazwę pracodawcy oraz imię i nazwisko osoby składającej to oświadczenie;
informację o rodzaju prac, jakie pracodawca zamierza realizować w ramach umów o dzieło w Republice Federalnej Niemiec;
kserokopię decyzji właściwego urzędu skarbowego w sprawie nadania numeru identyfikacji podatkowej NIP.

Dokumenty podane w ww. pkt 1-3, powinny być opatrzone podpisem i imienną pieczęcią pracodawcy oraz zawierać klauzulę „Przedkładam jako załącznik do wniosku z dnia.........". Dokumenty te zachowują ważność przez okres 3 miesięcy od daty wydania, jeżeli z ich treści nie wynika inna data ważności.

Decyzja o przydziale limitu osobomiesięcy może być wydana, jeżeli pracodawca spełnia łącznie następujące warunki:

prowadził na terenie kraju działalność gospodarczą przez okres co najmniej jednego roku poprzedzającego złożenie wniosku; Jeśli zaś niespełnienie tego warunku jest następstwem zmiany nazwy, przekształcenia formy prawnej, połączenia lub podziału pracodawcy, to warunek ten może być uznany za spełniony, gdy co najmniej jeden z poprzednio działających pracodawców spełniał ten warunek, a równocześnie nowo powstały pracodawca podjął działalność gospodarczą i prowadzi ją do dnia złożenia wniosku. To samo dotyczy odpowiednio pracodawców, którzy na terenie Republiki Federalnej Niemiec wykonywali umowy o dzieło na podstawie uzyskanych zezwoleń, jeżeli zmiana nazwy, przekształcenie formy prawnej, połączenie lub podział pracodawcy następuje w czasie wykonywania umów o dzieło na podstawie ważnego zezwolenia.
nie posiada zaległości podatkowych i wywiązuje się z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. W przypadku gdy posiadane przez pracodawcę takich zaległości zostały przez naczelnika właściwego urzędu skarbowego lub właściwą terenową jednostkę organizacyjną Zakładu Ubezpieczeń Społecznych prawomocną decyzją lub umową rozłożone na raty lub ich płatność odroczono, warunek ten także uznaje się za spełniony.

Jak przedłużyć limit przydziału?

Ponadto, jeśli już raz przedsiębiorca uzyskał przydział, Minister Gospodarki w decyzji o przydziale przyznaje, na wniosek pracodawcy, przydziały na dwa kolejne okresy obliczeniowe następujące po okresie obliczeniowym, którego dotyczy rozdział. Zezwolenia wydane na tej podstawie zachowują ważność przez okres 3 miesięcy od daty ich wydania, nie dłużej jednak niż do dnia 30 września w danym okresie obliczeniowym.

Minister Gospodarki, na uzasadniony wniosek pracodawcy o dokończenie umów o dzieło, wydaje decyzję na bieżący okres obliczeniowy na dokończenie umów o dzieło. Przydział na dokończenie umów o dzieło nie może wynosić więcej niż 20 % liczby osobomiesięcy przyznanej przez właściwy niemiecki urząd na daną umowę o dzieło i nie może przekroczyć łącznie liczby 100 osobomiesięcy. Do wniosku o dokończenie umów o dzieło pracodawca winien załączyć następujące dokumenty:

oryginał poprzednio udzielonego zezwolenia;
kserokopię zgody właściwego niemieckiego urzędu na realizację umowy o dzieło będącej przedmiotem wniosku.

Niezgodny z wnioskowanym sposób wykorzystania przydziału przyznanego na dokończenie umów o dzieło może być podstawą do wydania kolejnej decyzji odmawiającej przyznania przydziału.

O czym jeszcze warto pamiętać?

Po upływie 14 dni od daty upływu terminów składania wniosków podawana jest do publicznej wiadomości lista pracodawców, którym przyznano przydział, wraz z liczbą przyznanych osobomiesięcy. Ogłoszenia dokonuje się w gmachu będącym siedzibą Ministra Gospodarki oraz na stronach internetowych Ministerstwa Gospodarki.

Pracodawcy, którzy otrzymali zezwolenia, muszą zwrócić Ministrowi Gospodarki oryginał zezwolenia po jego wykorzystaniu, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia upływu ważności zezwolenia.

Podstawa prawna:

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 5 marca 2008 r. w sprawie wymaganych dokumentów, trybu i kryteriów rozdziału limitu zatrudnienia pracowników polskich w celu realizacji umów o dzieło przez polskich pracodawców w Republice Federalnej Niemiec (Dz. U. 2008 r., Nr 47, poz. 275);
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. 2004 r., Nr 99, poz. 1001, ze zm.);
Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Federalnej Niemiec o oddelegowaniu pracowników polskich przedsiębiorstw do realizacji umów o dzieło, sporządzonej w Bonn w dniu 31 stycznia 1990 r. (Dz. U. 1994 r., Nr 98, poz. 474, 475 i 476);
Ustawa z dnia 12 listopada 1965 r. - Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. 1965 r., Nr 46, poz. 290, ze zm.)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl