Zawarcie małżeństwa przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego
Małżeństwo, według polskiego prawa cywilnego, to związek kobiety i mężczyzny (w Polsce nie dopuszcza się więc małżeństw homoseksualistów), powstały z ich woli jako równorzędnych stron w celu wspólnego pożycia i zaspokajania potrzeb założonej rodziny. Jest to stosunek prawny o charakterze wzajemnym, obejmujący specyficzne silne więzi między małżonkami w sferze niemajątkowej i majątkowej. co do zasady jest to związek trwały i nierozerwalny.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy opisuje sposób zawarcia małżeństwa, zgodnie z którym stanie się ono ważne i istniejące w obliczu prawa polskiego. Małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński.
Tak opisana forma zawarcia związku małżeńskiego, dawniej określana mianem „ślub cywilny”, funkcjonuje nadal w naszym systemie prawnym, pomimo możliwości zawarcia związku małżeńskiego będącego tzw. małżeństwem wyznaniowym ze skutkami cywilnymi.
Kiedy małżeństwo w formie świeckiej zostaje zawarte?
Małżeństwo zawarte w takiej formie istnieje tylko wówczas, gdy zostają spełnione wszystkie przesłanki wskazane w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Warunki te mają charakter przesłanek niezbędnych, ale zarazem wystarczających, by małżeństwo zostało zawarte ważnie.
Jakie warunki muszą zostać spełnione do ważnego zawarcia małżeństwa świeckiego?
Przesłanki, których spełnienia wymaga prawo muszą być spełnione łącznie, są to:
- odmienność płci osób zawierających małżeństwo,
- jednoczesna ich obecność w chwili składania oświadczeń o woli zawarcia małżeństwa,
- złożenie zgodnych oświadczeń przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego o wstąpieniu w związek małżeński.
Jak prawo polskie rozumie warunek odmienności płci?
W prawie polskim małżeństwo to monogamiczny związek kobiety i mężczyzny. W Polsce związki małżeńskie osób tej samej płci nie mogłyby zostać uznane przez prawo polskie. Nawet jeżeli zawarte przez osoby tej samej płci małżeństwo jest zgodne z prawem innego kraju, to akt jego zawarcia nie może podlegać transkrypcji (wpisowi) do polskich ksiąg stanu cywilnego.
Ustalenia płci przyszłych małżonków dokonuje kierownik urzędu stanu cywilnego na podstawie odpisów aktów urodzenia.
Czy zmiana płci ma znaczenie dla zawarcia małżeństwa?
Jeżeli któreś z małżonków w czasie trwania małżeństwa zmieniło płeć, to małżeństwo ich nie może być traktowane jako niezawarte z powodu braku różnicy płci, gdyż w czasie jego zawarcia różnica płci występowała.
Natomiast gdyby kierownik urzędu stanu cywilnego spotkał się z wypadkiem, że małżeństwo chce zawrzeć transseksualista, fakt ten musi znaleźć potwierdzenie w jego akcie urodzenia. W razie wątpliwości kierownik urzędu stanu cywilnego zwróci się do sądu rejonowego o rozstrzygnięcie, czy małżeństwo może być zawarte przez taką osobę.
Co oznacza wymóg jednoczesnej obecności?
Jednoczesna obecność przyszłych małżonków w chwili składania oświadczenia o woli zawarcia małżeństwa oznacza, że kobieta i mężczyzna obecni jednocześnie składają oświadczenie o zawarciu małżeństwa w bezpośredniej kolejności, a nie w różnych godzinach lub dniach.
Przyszli małżonkowie - co do zasady - mogą złożyć oświadczenia o zawarciu małżeństwa jedynie osobiście i dlatego muszą być jednocześnie obecni.
Jednak wyjątkowo dopuszczalna jest możliwość zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika. Sąd z ważnych powodów może zezwolić, aby oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński zostało złożone przez pełnomocnika.
Co prawo rozumienie przez pojęcie „zgodności” dotyczącego wymogu złożenia oświadczeń przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego o wstąpieniu w związek małżeński?
Ocena tego, czy wspomniane oświadczenia zostały złożone zgodnie, jest dokonywana przez kierownika urzędu stanu cywilnego.
W związku z tym, że oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński wskazuje osobę, z którą zawiera się małżeństwo, to dla zachowania zgodności składanych oświadczeń kodeks rodzinny i opiekuńczy wymaga, aby każdy z przyszłych małżonków powtarzał treść oświadczenia za kierownikiem urzędu.
Czy oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński może zostać złożone z zastrzeżeniem warunku lub terminu?
Jeżeli takie oświadczenie byłoby złożone z zastrzeżeniem warunku lub terminu, należy w kontekście przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego traktować je tak, jakby nie zawierało tego zastrzeżenia. Oznacza to, że z punktu widzenia prawa, nie ma znaczenia zastrzeżenie warunku lub terminu. Nielogicznym byłoby przecież zawieranie małżeństwa pod jakimś warunkiem.
Kierownik urzędu stanu cywilnego nie może przyjmować nie tylko oświadczeń ustnych o zastrzeżeniu terminu, warunku, nie może też przyjmować do akt zbiorowych żadnych dokumentów notarialnych, sądowych dotyczących spraw majątkowych ani czynić adnotacji o intercyzie w akcie małżeństwa.
Kto jeszcze jest uprawniony do przyjęcia oświadczeń małżonków o wstąpieniu w związek małżeński?
Oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński mogą być złożone przed wójtem, burmistrzem lub prezydentem miasta, którzy z mocy prawa są kierownikami urzędów stanu cywilnego, oraz przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego i jego zastępcą.
Ponadto osobą uprawnioną do przyjmowania oświadczeń o zawarciu małżeństwa jest polski konsul lub osoba wyznaczona do wykonywania funkcji konsula, gdy małżeństwo jest zawierane między obywatelami polskimi w polskim urzędzie konsularnym lub dyplomatycznym za granicą. Muszą być to osoby powołane na takie stanowisko przez Ministra Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej.
Pamiętaj, że:
- Małżeństwo zawarte z pominięciem choćby jednego z koniecznych warunków do jego zawarcia jest małżeństwem nieistniejącym, a jako małżeństwo nieistniejące nie może wywoływać żadnych skutków prawnych,
- ślub cywilny nie jest jedyną formą zawarcia małżeństwa w prawie polskim.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 1964 r., Nr 9, poz. 59, ze zmianami);
- Ustawa z dnia 29 września 1986 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. 1986 r. Nr 36, poz. 180, ze zmianami)
Michał Włodarczyk
Radca Prawny
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?