Na czym polega transseksualizm?
Zjawisko transseksualizmu (czyli silnego poczucia przynależności do płci przeciwnej niż wynikająca z widocznych cech budowy ciała) w Polsce jest ciągle bardzo kontrowersyjną kwestią.
Czy można zmienić płeć w świetle prawa polskiego?
W doktrynie ani nawet w orzecznicwie nie przyjęła się jeszcze jakaś bardziej konsekwentna linia - poglądy w tym zakresie są bardzo rozbieżne.
W przypadku transseksualizmu występują różne poglądy:
-
niektórzy uznają, iż nie można (sądowo) prostować aktu stanu cywilnego (występowanie transseksualizmu nie daje podstawy do sprostowania w akcie urodzenia wpisu określającego płeć);
-
inni, że stosuje się art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego (dający każdemu, kto ma w tym interes prawny możliwość wytoczenia powództwa o ustalenie szeroko rozumianego stosunku prawnego czy prawa); poczucie przynależności do danej płci może być uznane za dobro osobiste (art. 23 k.c.)" i jako takie podlega ochronie również w drodze powództwa o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c.;
-
według" zaś jeszcze innych (np. J. Ignatowicza) można w tym przypadku dokonać sprostowania aktu stanu cywilnego na podstawie art. 31 Prawa o aktach stanu cywilnego; takie sprostowanie ma skutek wsteczny (ex tunc) - od momentu urodzenia się. Zgodnie z art. 31 Prawa o aktach stanu cywilnego, akt stanu cywilnego podlega sprostowaniu w razie błędnego lub nieścisłego jego zredagowania. Sprostowanie jest więc dopuszczalne, jeśli akt od początku zawiera dane niezgodne z rzeczywistością.
Jak zmienić płeć po zawarciu związku małżeńskigo?
W razie przyjęcia ostatniego z wymienionych stanowisk pojawia się jednak kolejny problem: jak zmienić płeć po zawarciu związku małżeńskigo. I znowu mamy rozbieżność poglądów doktryny prawniczej:
-
zdaniem niektórych, takie małżeństwo w ogóle by nie istniało - nie zostałoby ono skutecznie zawarte (matrimonium non existens);
-
inni twierdzą, iż mamy do czynienia z małżeństwem istniejącym, ale możliwe jest jego unieważnienie.
Zgodnie z art. 30 pkt 1 w związku z art. 1, art. 2 i art. 16 Prawa o aktach stanu cywilnego, akt stanu cywilnego podlega unieważnieniu tylko wtedy, gdy stwierdza niezgodnie z prawdą zdarzenie podstawowe kreujące stan cywilny i powodujące sporządzenie aktu (urodzenie, zgon lub zawarcie małżeństwa). Pozostałe wypadki pierwotnej niezgodności aktu z rzeczywistością, dotyczące innych zdarzeń mających wpływ na stan cywilny, nie stanowią podstawy unieważnienia, lecz mogą być przedmiotem sprostowania aktu w myśl art. 31 Prawa o aktach stanu cywilnego.
Sądowa zmiana płci jest niedopuszczalna w czasie trwania małżeństwa.
Czy po zabiegu zmiany płci można zawrzeć małżeństwo z osobą tej samej płci według treści aktu urodzenia?
Nawet po zabiegu zmiany płci nie można zawrzeć małżeństwa z osobą tej samej płci według treści aktu urodzenia. Decydujące znaczenie mają więc akta stanu cywilnego (z metryki). W takim przypadku przy zawarciu mażeństwa kierownik urzędu stanu cywilnego powinien odmówić przyjęcia oświadczeń woli o wstąpieniu w związek małżeński (podobnie, jak i w sytuacji, gdyby widział, iż są to osoby tej samej płci, niezależnie od dokumentacji).
Podstawa prawna:
-
Ustawa z dnia 29 września 1986 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego (tekst pierwotny: Dz. U. 1986 r., Nr 36, poz. 180; tekst jednolity: Dz. U. 2004 r., Nr 161, poz. 1688, ze zm.);
-
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93, ze zmianami)