Zawarcie małżeństwa przed duchownym

Małżeństwo zawarte w obecności duchownego poprzez jednoczesne złożenie oświadczeń woli jego zawarcia przez mężczyznę i kobietę jest jedną z form małżeństwa skutecznego w świetle prawa. Warunkiem jednak jest, by tak zawarte małżeństwo podlegało prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego oraz by następnie kierownik urzędu stanu cywilnego sporządził akt małżeństwa.

Jakie warunki muszą zostać spełnione, aby małżeństwo zawierane przed duchownym było ważne?

Kodeks rodzinny i opiekuńczy wymaga spełnienia następujących przesłanek:

• mężczyzna i kobieta zawierający wyznaniowy związek małżeński w obecności duchownego muszą oświadczyć wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu,
• kierownik urzędu stanu cywilnego musi sporządzić akt małżeństwa.

Z punktu widzenia formalnego, konieczne jest oświadczenie przyszłych małżonków o woli wywołania skutków w zakresie prawa cywilnego. Jest niezwykle istotne dlatego, że przesądza o tym, że państwo może uznać akt zawarcia małżeństwa kanonicznego za zdarzenie prawne w rozumieniu prawa świeckiego.

W języku potocznym bardzo często tak zawarty związek małżeński nazywany jest „małżeństwem konkordatowym”.

Jak powinno wyglądać złożenie oświadczeń woli o zawarciu związku małżeńskiego przed duchownym?

Oświadczenie takie musi oczywiście podlegać prawu polskiemu i musi zostać złożone jednocześnie (tzn. osoby je składające robią to bezpośrednio po sobie, a nie w różnych dniach lub godzinach).
To, w którym dokładnie momencie ceremonii religijnej zawarcia małżeństwa przyszli małżonkowie oświadczają duchownemu wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu zostaje uregulowane wewnętrznie przez władze duchowne poszczególnych kościołów i innych związków wyznaniowych.

Małżonkowie, dwaj pełnoletni świadkowie i duchowny powinni podpisać się na zaświadczeniu o zawarciu małżeństwa, w którym znajduje się zapis o zawarciu związku małżeńskiego, co jest dowodem oświadczenia duchownemu takiej woli.

Jakie znaczenie w przypadku „małżeństwa konkordatowego” ma sporządzenie aktu małżeństwa przez kierownika urzędu stanu cywilnego?

Jeżeli czynność ta nie zostanie dokonana przez kierownika urzędu stanu cywilnego, to jest to równoznaczne z niewywołaniem skutków w prawie polskim. Konsekwencją tego jest więc nieistnienie małżeństwa.

Duchowny ma zaledwie 5 dni na to, by przekazać zaświadczenie o zawarciu małżeństwa wyznaniowego ze skutkami cywilnymi kierownikowi urzędu stanu cywilnego. Nie ma jednak przeszkód, ażeby dokumenty do urzędu stanu cywilnego dostarczyli sami nowożeńcy. Termin ten jest liczony od dnia zawarcia małżeństwa. Przy obliczaniu biegu terminu nie uwzględnia się dni uznanych ustawowo za wolne od pracy. Kierownik natomiast zobowiązany jest do niezwłocznego sporządzenia aktu, nie później niż w następnym dniu roboczym po dniu, w którym do urzędu stanu cywilnego nadeszły wspomniane dokumenty.

W jakiej sytuacji akt małżeństwa zawartego w formie wyznaniowej nie zostanie sporządzony przez kierownika urzędu stanu cywilnego?

W niektórych przypadkach możliwa jest odmowa sporządzenia aktu małżeństwa zawartego w formie wyznaniowej. Z taką sytuacją mamy do czynienia gdy:

• duchowny nie przekazał zaświadczenia o zawarciu małżeństwa (w praktyce raczej nie zdarza się),
• duchowny przekazał zaświadczenie po upływie 5 dni,
• duchowny przekazał je w terminie, ale zaświadczenie to zaginęło.

Jednak jeżeli zaświadczenie przesłane przez duchownego zostało utracone, kierownik urzędu, na wniosek osoby zainteresowanej, może sporządzić akt małżeństwa, opierając się na potwierdzeniu przez duchownego treści utraconego zaświadczenia oraz dostarczonym przezeń dowodzie nadania przesyłki w polskim urzędzie pocztowym. 

W jakich kościołach bądź związkach wyznaniowych możliwe jest zawarcie związku małżeńskiego ze skutkami w prawie cywilnym?

Lista kościołów i związków wyznaniowych, w których „małżeństwo wyznaniowe” można zawrzeć jest ściśle określona, oprócz Kościoła Katolickiego są to także:

1. Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny,
2. Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP ,
3. Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP,
4. Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w RP,
5. Kościół Chrześcijan Baptystów w RP,
6. Kościół Adwentystów Dnia Siódmego w RP,
7. Kościół Polskokatolicki w RP,
8. Kościół Starokatolicki Mariawitów w RP,
9. Kościół Zielonoświątkowy w RP,
10. Gminy wyznaniowe żydowskie w RP.

Pamiętaj, że:

• Kościół Katolicki, to różne obrządki (ryty), w związku z tym małżeństwo zawarte w Kościele Łacińskim (Kościół Rzymskokatolicki), Kościołach Wschodnich (Kościół Bizantyńsko-Ukraiński, Kościół Greckokatolicki i Kościół Unicki, Kościół Ormiański, Kościół Neounicki) jest również związkiem małżeńskim wyznaniowym wywierającym skutki w prawie cywilnym,
• W niektórych przypadkach, pomimo zawarcia małżeństwa przed duchownym, kierownik urzędu stanu cywilnego może odmówić sporządzenia aktu małżeństwa.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 1964 r., Nr 9, poz. 59 ze zmianami),
• ustawa z dnia 29 września 1986 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. 1986 r., Nr 36, poz. 180 ze zmianami).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.