Dla pracodawców układy zbiorowe to narzędzie do lepszego zarządzania zakładem pracy, dla pracowników - możliwość zabezpieczenia dodatkowych uprawnień niewynikających z Kodeksu pracy. To mogą być np. dodatkowe urlopy czy coroczne podwyżki. Do Sejmu trafił rządowy projekt porządkujący przepisy dotyczące układów zbiorowych i ułatwiający ich zawieranie.
19 sierpnia 2025 roku Rada Ministrów przyjęła stworzony w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej projekt ustawy, która porządkuje przepisy dotyczące układów zbiorowych i ułatwia ich zawieranie. To zmiany od lat postulowane przez partnerów społecznych.
Czym są układy zbiorowe?
Układy zbiorowe pracy to rodzaj porozumień społecznych zawieranych pomiędzy pracodawcą a pracownikami, reprezentowanymi przez związki zawodowe. W ramach układów zbiorowych pracy można ustalić np. warunki pracy odmiennie niż w przepisach prawa pracy – o ile są bardziej korzystne dla pracowników. Mogą to być np. dodatkowe dni urlopu czy coroczne podwyżki.
Dzięki takiemu porozumieniu, sposób wynagradzania i premiowania pracowników może być lepiej dostosowany do specyfiki działania danego przedsiębiorcy. Z kolei dla pracodawców układy i porozumienia zbiorowe to narzędzie do lepszego zarządzania zakładem pracy, planowania potrzeb przedsiębiorstwa w cyklach produkcji i utrzymania stabilnego zatrudnienia.
Co przewiduje rządowy projekt ustawy o układach zbiorowych pracy i porozumieniach zbiorowych?
Nowe przepisy mają na celu ułatwienie zawierania oraz rejestrowania układów zbiorowych pracy, a tym samym ich promowanie i rozwój.
Projekt zakłada:
- większą swobodę w ustalaniu zasad układów zbiorowych pracy. Partnerzy społeczni będą mogli wspólne decydować, w jakim zakresie układ zbiorowy pracy może inaczej regulować warunki pracy niż przepisy ustawowe. Obowiązywać ma nadal tzw. zasada korzystności – ustalenia nie mogą być gorsze dla pracownika niż prawo pracy.
- szybszą rejestrację układów - wprowadzenie ewidencji. Zgłoszenie układu do Krajowej Ewidencji Układów Zbiorowych Pracy będzie odbywać się przez system teleinformatyczny – wystarczy wypełnić prosty formularz elektroniczny. W ewidencji wpisane będą także porozumienia zbiorowe zawarte przez co najmniej dwóch pracodawców. Zgłoszenia w takim przypadku dokonuje jeden z nich lub organizacja pracodawców.
- możliwość mediacji w razie sporu. Jeśli związek zawodowy i pracodawca nie dojdą do porozumienia podczas negocjacji, możliwe będzie skorzystanie z pomocy mediatora. Mediator to osoba bezstronna, która pomoże znaleźć rozwiązania korzystne dla obu stron.
- elastyczny czas obowiązywania układu zbiorowego. Strony podejmujące negocjacje będą mogły wybrać zawarcie układu na czas określony, z możliwością przedłużania okresu jego obowiązywania. Możliwe będzie także zawarcie układu na czas nieokreślony.
Projekt dostosowuje polskie prawo do unijnej dyrektywy w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej.
Proponowane zmiany przepisów o układach zbiorowych na lepsze
Najważniejsze rozwiązania, jakie znalazły się w projekcie ustawy przyjętym przez Radę Ministrów:
- zakładowy lub ponadzakładowy układ zbiorowy pracy będzie można zawrzeć w celu określenia spraw nieuregulowanych w przepisach prawa pracy w sposób bezwzględnie obowiązujący;
- w układzie będą mogły być uregulowane rozwiązania ułatwiające godzenie życia zawodowego z życiem prywatnym, kwestie dotyczące zastosowania nowych technologii (np. sztucznej inteligencji) w zakładzie pracy, rozwiązań zapewniających równość płci, procedury antymobbingowe czy przeciwdziałanie zagrożeniom psychospołecznym takim jak stres czy wypalenie zawodowe;
- zachowana zostanie tzw. zasada korzystności, czyli podjęte w negocjacjach ustalenia nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy;
- uproszczony i przyspieszony zostanie proces rejestrowania układów zbiorowych pracy - zgodnie z projektem układy zbiorowe i porozumienia zbiorowe mają być wyłącznie zgłaszane do Krajowej Ewidencji Układów Zbiorowych Pracy w formie elektronicznej;
- wprowadzona zostanie możliwość skorzystania z pomocy mediatora na etapie rokowań.
- uelastyczniony zostanie czas obowiązywania układu zbiorowego pracy - strony podejmujące rokowania będą mogły wybrać zawarcie układu na czas określony, z możliwością przedłużania okresu jego obowiązywania. Możliwe będzie także zawarcie układu na czas nieokreślony.
- możliwość zawierania układów ponadzakładowych przez co najmniej 2 pracodawców, co oznacza brak konieczności zawierania układu przez organizację pracodawców.
Kierunek – stabilizacja rynku pracy
Dlaczego potrzebujemy nowych regulacji? Układy zbiorowe stabilizują rynek pracy, zapewniają większą równość i spójność społeczną, rozwijają dialog społeczny. Warto je wspierać, dlatego zamiast dodatkowych regulacji ustawowych, Ministerstwo Pracy zachęca i ułatwia pracodawcom i pracownikom negocjowanie odpowiednich układów zbiorowych.
Ile to będzie kosztowało? W 2026 roku koszty dla budżetu państwa wyniosą 2,8 mln zł, w kolejnych latach – 0,6 mln zł rocznie.
Nowe przepisy mają wejść w życie po 14 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.