Zmiany w postępowaniu egzekucyjnym (i nie tylko), które weszły w życie 8 września 2016 r.

- możliwość wprowadzania przez komornika informacji w księdze wieczystej o wszczęciu egzekucji bez konieczności kierowania wniosku w tej sprawie do sądu

- sprzedaż zajętych ruchomości nie może nastąpić wcześniej niż po upływie 2 tygodni od uprawomocnienia się zajęcia (art. 864 § 1 k.p.c.), a nie jak było uprzednio ‘wcześniej niż siódmego dnia od daty zajęcia’

- wniosek o wszczęcie egzekucji lub żądanie przeprowadzenia egzekucji z urzędu umożliwia komornikowi prowadzenie egzekucji według wszystkich dostępnych sposobów oprócz egzekucji z nieruchomości, o przeprowadzenie której w dalszym ciągu konieczny będzie wniosek wierzyciela (art. 799 §1 k.p.c.)

- ograniczenie możliwości wniesienia skargi na czynności komornika poprzez wyłączenie wniesienia skargi na zarządzenie komornika o wezwaniu do usunięcia braków pisma, na zawiadomienie o terminie czynności oraz na uiszczenie przez komornika podatku od towarów i usług. (art. 767 §1¹ k.p.c.) oraz umożliwienie komornikowi uznanie skargi w całości (skargę wnosi się za pośrednictwem komornika, który w ciągu trzech dni zobowiązany jest sporządzić uzasadnienie dokonania lub niedokonania czynności, której skarga  dotyczy i przekazać skargę wraz z aktami do właściwego sądu), o czym komornik zawiadamia skarżącego oraz zainteresowanych.

- rezygnacja z wymogu dołączania dowodu doręczenia pisma stronie przeciwnej w przypadku doręczeń między profesjonalnymi pełnomocnikami w toku sprawy

Wymóg ten zastąpiony został obligatoryjnym oświadczeniem pełnomocników przy zachowaniu sankcji zwrotu pisma bez wzywania do usunięcia braku w przypadku niezastosowania się do treści przepisu (art. 132 k.p.c.)

- w przypadku zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej do rzeczy lub prawa majątkowego, egzekucję prowadził będzie łącznie organ, który jako pierwszy dokonał zajęcia, a w razie niemożności ustalenia tej okoliczności – organ, który dokonał zajęcia na poczet należności kwotowo wyższej (art. 773 §1 k.p.c.)

-  zbieg egzekucji sądowej i administracyjnej już nie wstrzymuje czynności egzekucyjnych (art. 773 § 3 k.p.c.)

- zobowiązanie dłużnika do złożenia wykazu majątku pod rygorem odpowiedzialności karnej (art.801¹ §1 k.p.c.)

 - wprowadzenie fakultatywności zamiast istniejącego do tej pory obowiązku wysłuchania wierzyciela i dłużnika przed umorzeniem bądź zawieszeniem postępowania oraz oddanie decyzji w tej sprawie organowi egzekucyjnemu (art. 827 § 1 k.p.c.)

- dodanie jako przyczyny umorzenia postępowania egzekucyjnego z urzędu brak dokonania  przez wierzyciela w ciągu 6 miesięcy (od dnia dokonania ostatniej czynności egzekucyjnej) czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania oraz  brak zażądania przez wierzyciela podjęcia zawieszonego postępowania również w terminie sześciomiesięcznym liczonym od dnia ustania przyczyny zawieszenia (art. 824 §1 pkt. 3).

 Informatyzacja

W zakresie przystosowania  procedur  do standardów uwzględniających wymóg informatyzacji nowe przepisy przewidują m.in. :

- możliwość wyboru wnoszenia oraz dokonywania doręczeń pism drogą elektroniczną

Fakt wniesienia pisma za pośrednictwem systemu teleinformatycznego lub wyboru wnoszenia pism drogą elektroniczną pociąga za sobą konsekwencje w postaci doręczeń dokonywanych również za pośrednictwem systemu teleinformatycznego (131¹§1), jednakże możliwa jest rezygnacja z doręczeń drogą elektroniczną (131¹§2). Po dokonaniu wyboru wnoszenia pism w formie elektronicznej wniesienie pisma inną drogą powoduje, iż pismo to nie wywoła przepisanych prawem skutków, o czym wnoszącego zawiadamia przewodniczący.

Szczególną uwagę zwrócić należy na zapis art. 130 §6. Zgodnie z nim „Jeżeli przepis szczególny przewiduje, że pismo może być wniesione wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, pismo wnosi się wraz z opłatą. Pismo wniesione bez opłaty nie wywołuje skutków, jakie ustawa wiąże z wniesieniem pisma do sądu, o czym sąd poucza wnoszącego pismo. W razie jednoczesnego wniesienia za pośrednictwem systemu teleinformatycznego więcej niż jednego pisma podlegającego opłacie żadne z tych pism nie wywołuje skutków, jakie ustawa wiąże z wniesieniem pisma do sądu, jeżeli nie uiszczono opłaty w wysokości sumy opłat należnych od wszystkich pism”. Zauważyć zatem należy, że w przypadku wprowadzenia do systemu kilku pism, jeżeli brakuje choć części opłaty od jednego pisma, wszystkie te pisma nie wywołają skutków. Okoliczność ta może mieć doniosłe znaczenie w szczególności w kwestii przerwania biegu terminu przedawnienia.

Warto zauważyć również, iż pisma wnoszone do sądu za pośrednictwem systemu teleinformatycznego nie będą wymagały bezpiecznego podpisu elektronicznego weryfikowanego za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu ani też profilu zaufanego EPUAP. Tak jak w przypadku EPU, jeżeli przepis szczególny przewiduje wniesienie pisma wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego nie będzie konieczne również dołączanie pełnomocnictwa, a wystarczy jedynie powołanie się na nie ze wskazaniem zakresu oraz okoliczności uprawniającej do pełnienia funkcji pełnomocnika w sprawie (art. 89 §1¹ k.p.c.).

Doręczenie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego będzie skuteczne z chwilą zalogowania się adresata do systemu lub po upływie 14 dni po umieszczeniu pisma w systemie.

- elektroniczną licytację ruchomości oraz sprzedaż nielicytacyjną  również za pośrednictwem systemu teleinformatycznego

Elektroniczną licytację komornik przeprowadza na wniosek wierzyciela w stosunku do ruchomości, która nie znajduje się pod dozorem dłużnika. Ewentualnie po złożeniu wniosku zajęte nieruchomości komornik oddaje pod dozór osobie innej niż dłużnik. (art. 879² k.p.c.) Wniosek taki wierzyciel złożyć może przed wyznaczeniem terminu licytacji lub jednocześnie z wnioskiem o wyznaczenie drugiej licytacji (art. 879³ k.p.c.). Sama licytacja odbywać się będzie podobnie jak w internetowych serwisach aukcyjnych. Komornik każdorazowo zamieszczać będzie obwieszczenie o licytacji w tymże systemie teleinformatycznym, w którym to obwieszczeniu znaleźć będzie można przedmiot i warunki licytacji, sumę oszacowania, cenę wywołania, jedno lub więcej zdjęć ruchomości oraz informację o złożeniu rękojmi jako warunku udziału w licytacji (art. 879⁴ §3 k.p.c.). Rękojmię również można będzie złożyć za pośrednictwem systemu teleinformatycznego lub u komornika, który ten fakt odnotuje w systemie. Czas trwania licytacji określa komornik, mając na uwadze, by trwała ona min. 7 dni i kończyła się w godzinach urzędowania sądu rejonowego, przy którym działa komornik. Przybicia również udziela komornik za pośrednictwem systemu teleinformatycznego natychmiast po zakończeniu licytacji, a uczestnik, któremu udzielono przybicia zobowiązany jest do uiszczenia ceny do godziny piętnastej następnego dnia roboczego po doręczeniu zawiadomienia.

Zgodnie z projektem Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie trybu przeprowadzania licytacji elektronicznej oraz sposobu wykorzystania systemu teleinformatycznego obsługującego licytację elektroniczną do czynności, o których mowa w art. 879¹⁰ Kodeksu postępowania cywilnego  operatorem systemu teleinformatycznego ma być Krajowa Rada Komornicza, konta zakładać mają komornicy sądowi, a założenie konta wymagać będzie złożenia wniosku (za pośrednictwem tegoż systemu) oraz podania takich danych jak: imiona i nazwisko wnioskodawcy, numer PESEL, numer dokumentu tożsamości, miejsce urodzenia, adres poczty elektronicznej, adres do korespondencji. Należy również składając wniosek podać hasło, mające służyć do uwierzytelniania użytkownika oraz złożyć oświadczenie o znajomości sposobu doręczeń elektronicznych zgodnie z art. 131­¹ k.p.c.

Na wdrożenie wszystkich zmian z zakresu informatyzacji organy wymiaru sprawiedliwości mają czas do 8 września 2019 roku. W ciągu tych trzech lat od wejścia w życie przewidzianych nowelizacją zmian przygotowanie przez te instytucje zaplecza technicznego umożliwiającego wdrożenie zapisów prawa do praktyki sądowniczej i egzekucyjnej ma urzeczywistnić benefity wynikające z zaplanowanych przekształceń w tej sferze.

Do innych ciekawych zmian, które weszły w życie w dniu 8 września 2016 r. należą:

- możliwość rozpoznania sprawy przez sąd na posiedzeniu niejawnym w przypadku uznania powództwa lub gdy po zebraniu materiału dowodowego i ich ocenie sąd uzna, że nie jest koniecznym przeprowadzenie rozprawy (art. 148¹ k.p.c.); sąd jednak jest zobowiązany do przeprowadzenia rozprawy, jeżeli strona wniosła o to w pierwszym piśmie procesowym (sąd nie jest związany tym wnioskiem w przypadku uznania powództwa);

- możliwość podejmowania czynności niecierpiących zwłoki przez sędziego, w stosunku do którego złożony został wniosek o wyłączenie (z wyjątkiem rozstrzygnięć kończących postępowanie w sprawie); zniesienie postępowania w zakresie obejmującym udział sędziego wyłączonego nie będzie dotyczyło czynności niecierpiących zwłoki (art. 52 § 3 k.p.c.);

- dodanie dwóch form szczególnych dokonania czynności prawnej – formy dokumentowej (art. 77), umożliwiającej powiązanie osoby ze złożonym oświadczeniem (sms, wiadomość w formie elektronicznej), oraz formy elektronicznej, stanowiącej odpowiednik formy pisemnej i wymagającej opatrzenia składanego oświadczenia woli bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu;

- wprowadzenie Rejestru Spadkowego – prowadzonego przez Krajową Radę Notarialną informatycznego rejestru, w którym zamieszczane będą prawomocne postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku wraz z informacjami o miejscu i dacie sporządzenia, miejscu ostatniego zamieszkania spadkodawcy oraz dacie i miejscu jego śmierci, a także notarialne akty poświadczenia dziedziczenia.