Jak powinna być oznakowana żywność?

Podstawowym aktem prawnym regulującym kwestię znakowania środków spożywczych jest unijne rozporządzenie nr 1169/2011. Każdemu środkowi spożywczemu przeznaczonemu do dostarczenia konsumentowi finalnemu lub zakładom żywienia zbiorowego muszą towarzyszyć informacje na temat żywności zgodnie tym rozporządzeniem.

Informacje obowiązkowe

W oznakowaniu środków spożywczych obowiązkowe jest podanie:

1. nazwy żywności;
2. wykazu składników;
3. wszelkich składników lub substancji powodujących alergie lub reakcje nietolerancji, wymienionych w załączniku II;
4. ilości określonych składników lub kategorii składników;
5. ilości netto żywności;
6. daty minimalnej trwałości lub terminu przydatności do spożycia;
7. wszelkich specjalnych warunków przechowywania lub warunków użycia;
8. nazwy lub firmy i adresu podmiotu prowadzącego przedsiębiorstwo spożywcze, odpowiedzialnego za informacje na temat żywności;
9. kraju lub miejsca pochodzenia w określonych przypadkach;
10. instrukcji użycia, w przypadku gdy w razie braku takiej instrukcji odpowiednie użycie danego środka spożywczego byłoby utrudnione;
11. w odniesieniu do napojów o zawartości alkoholu większej niż 1,2% objętościowo, rzeczywistej zawartości objętościowej alkoholu;
12. informacji o wartości odżywczej.

Poza wyżej wymienionymi danymi szczegółowymi, w załączniku III określono dodatkowe obowiązkowe dane szczegółowe, które należy podać w odniesieniu do szczególnych rodzajów bądź kategorii żywności. Dotyczą one np. następujących rodzajów żywności: środków spożywczych pakowanych w atmosferze niektórych gazów, środków spożywczych zawierających substancje słodzące, napojów o wysokiej zawartości kofeiny lub środków z dodatkiem kofeiny, a także zamrożonego mięsa, zamrożonych surowych wyrobów mięsnych oraz zamrożonych nieprzetworzonych produktów rybołówstwa.

Prezentacja informacji obowiązkowych

Obowiązkowe informacje na temat żywności muszą być łatwo dostępne w odniesieniu do każdego środka spożywczego, a w przypadku żywności opakowanej muszą znajdować się bezpośrednio na opakowaniu lub na załączonej do niego etykiecie.

Informacje muszą być umieszczone w widocznym miejscu w taki sposób, aby były dobrze widoczne, wyraźnie czytelne oraz, w stosownych przypadkach, nieusuwalne. Nie mogą być w  żaden sposób ukryte, zasłonięte, pomniejszone ani przerwane jakimikolwiek innymi nadrukami, ilustracjami czy innym materiałem.

Dane szczegółowe należy umieścić na opakowaniu czy etykiecie w sposób zapewniający wyraźną czytelność, przy użyciu czcionki o wysokości co najmniej 1,2 mm (dotyczy to małych liter, np. w, a, c, n). Pozostałe powinny być proporcjonalnie większe. W przypadku mniejszych opakowań lub pojemników, można użyć czcionki o rozmiarze 0,9 mm.

Nazwa żywności, ilość netto oraz rzeczywista zawartość objętościowa alkoholu muszą znajdować się w tym samym polu widzenia.

Rzetelne informowanie

Informacje na temat żywności muszą być rzetelne, jasne i łatwe do zrozumienia dla konsumenta oraz nie mogą wprowadzać w błąd, w szczególności:

1. co do właściwości środka spożywczego, jego charakteru, tożsamości, właściwości, składu, ilości, trwałości, kraju bądź miejsca pochodzenia, metod wytwarzania lub produkcji.
2. przez przypisywanie środkowi spożywczemu działania czy właściwości, których nie posiada.
3. przez sugerowanie, że środek spożywczy ma szczególne właściwości, kiedy w rzeczywistości wszystkie podobne środki spożywcze mają takie właściwości, zwłaszcza przez szczególne podkreślanie obecności bądź braku określonych składników lub składników odżywczych.
4. przez sugerowanie poprzez wygląd, opis lub prezentacje graficzne, że chodzi o określony środek spożywczy lub składnik, mimo że w rzeczywistości komponent bądź składnik naturalnie obecny lub zwykle stosowany w danym środku spożywczym został zastąpiony innym komponentem czy innym składnikiem.

W oznakowaniu wybranych grup produktów należy zamieścić jeszcze inne dodatkowe informacje, które zostały określone w przepisach unijnych oraz krajowych.

Informacje nieobowiązkowe

Informacje dobrowolne to wszelkiego rodzaju znaki graficzne, symbole, rysunki lub dodatkowe opisy, o zamieszczeniu których w oznakowaniu produktu decyduje przedsiębiorca. Podawanie niektórych informacji dobrowolnych w oznakowaniu jest możliwe pod warunkiem spełnienia przez produkt określonych w przepisach wymagań.

O czym trzeba pamiętać?

Komunikaty stosowane w oznakowaniu przekazywane na zasadzie dobrowolności podlegają ogólnej zasadzie prawa żywnościowego, czyli:

• nie mogą wprowadzać konsumenta w błąd,
• nie mogą być niejednoznaczne ani dezorientować konsumenta i
• muszą być, w stosownych przypadkach, oparte na odpowiednich danych naukowych.

Poza tym nie można prezentować dobrowolnych informacji ze szkodą dla przestrzeni dostępnej do prezentacji obowiązkowych informacji na temat żywności.

Produkt polski

Szczegółowe zasady stosowania informacji „Produkt polski” określone zostały w ustawie z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych.

Kryteria dobrowolnego znakowania tym określeniem uwzględniają wszystkie etapy produkcji lub przetwarzania żywności, również w odniesieniu do stosowanych składników. Generalnie produkty oznakowane jako „Produkt polski” muszą być wyprodukowane z surowców wytworzonych na terytorium Polski. W produktach przetworzonych dopuszcza się użycie importowanych składników (m.in. przypraw, bakalii), w ilości do 25% masy tych produktów, pod warunkiem, iż składniki takie nie są wytwarzane w kraju.

W oznakowaniu artykułu rolno-spożywczego można podać informację „Produkt polski” lub znak graficzny zawierający tę informację, którego wzór został określony w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie wzoru znaku graficznego zawierającego informację „Produkt polski”.

Wolne od GMO

Zasady znakowania produktów jako wolnych od GMO określa ustawa z dnia 13 czerwca 2019 r. o oznakowaniu produktów wytworzonych bez wykorzystania organizmów genetycznie zmodyfikowanych jako wolnych od tych organizmów.

Jakie produkty można znakować jako wolne od GMO? Znakowanie wolne od GMO jest całkowicie dobrowolne i dotyczy następujących grup produktów:

• żywności pochodzenia roślinnego, ale tylko takiej, która ma odpowiedniki modyfikowane genetycznie dopuszczone do obrotu na rynku UE, które zostały wpisane do rejestru genetycznie zmodyfikowanej żywności i pasz prowadzonego przez Komisję Europejską (tj. kukurydza, rzepak, soja, burak cukrowy, bawełna),
• żywności pochodzenia zwierzęcego (np. mięso, mleko, jaja) uzyskanej ze zwierząt lub od zwierząt karmionych w okresie karencji poprzedzającym jej pozyskanie paszami wolnymi od GMO, a proces żywienia tych zwierząt będzie udokumentowany,
• żywności wieloskładnikowej, której wszystkie składniki będące produktami pochodzenia zwierzęcego oraz roślinnego, będą spełniały warunki określone do oznaczania ich jako wolne od GMO, stanowiące co najmniej 50% łącznej masy wszystkich składników w chwili użycia, nie licząc masy wody użytej jako składnik do produkcji,
• pasz.

Ustawa nie obejmuje znakowania jako wolne od GMO materiału siewnego, nawozów, kosmetyków czy środków ochrony roślin stosowanych w produkcji roślinnej.

W przypadku żywności, która zawiera, składa się lub została wyprodukowana z GMO wpisanego do rejestru żywności i paszy GMO, dopuszcza się jej oznakowanie jako wolnej od GMO, jeżeli zawartość modyfikacji genetycznej w tym GMO wynosi nie więcej niż 0,1%, a obecność GMO w tej żywności jest przypadkowa lub nieunikniona technicznie.

Jeśli chodzi o sposób znakowania, to oznakowanie żywności i pasz jako wolnych od GMO polega na umieszczeniu na opakowaniu lub etykiecie znaku graficznego, którego wzór określony jest w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 4 listopada 2019 r. w sprawie znaków graficznych, które stosuje się w celu oznakowania żywności oraz pasz jako wolnych od organizmów genetycznie zmodyfikowanych. Znakowi graficznemu będą mogły towarzyszyć określenia:

• „bez GMO” w przypadku żywności pochodzenia roślinnego i żywności składającej się więcej niż z jednego składnika, w skład której nie wchodzi produkt pochodzenia zwierzęcego, i pasz,
• „wyprodukowane bez stosowania GMO” – w przypadku produktów pochodzenia zwierzęcego oraz żywności składającej się więcej niż z jednego składnika, w skład której wchodzi produkt pochodzenia zwierzęcego.

Powyższe sformułowania muszą się także znaleźć w dokumentacji towarzyszącej żywności lub paszy.

Ustawa zakazuje stosowania na żywności i paszach, spełniających warunki oznakowania jako wolne od GMO, innych informacji odnoszących się do braku GMO.

W przypadku produktów wieloskładnikowych określenie „bez GMO” bądź „wyprodukowano bez stosowania GMO”, niezależnie od oznakowania na opakowaniu lub etykiecie, należy stosować w wykazie składników w odniesieniu do poszczególnych składników. Takie oznakowanie ma również zastosowanie dla produktów wielkoskładnikowych, które nie spełniają wymogów określonych dla żywności wolnej od GMO. Dla takich produktów przy składnikach wymienionych w wykazie, które są zgodne z wymaganiami ustawy, można stosować określenia „bez GMO” lub „wyprodukowano bez stosowania GMO”.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl