Art. 540 § 3 k.p.k. nie daje podstaw do wznowienia postępowania immunitetowego

Co orzekł Sąd Najwyższy?

Wniosek prokuratora o wznowienie postępowania zakończonego uchwałą zezwalającą na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej jest niedopuszczalny, gdyż nie dotyczy postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem rozstrzygającym o odpowiedzialności karnej.

Postanowienie uchylające immunitet tymczasem nie rozstrzyga o winie, a jedynie stwierdza, że istnieją okoliczności uzasadniające wszczęcie postępowania karnego, nie przesadzając jego rezultatu. Dotyczy to także sytuacji, gdy wnioskodawca powołuje się na treść art. 540 § 3 k.p.k., który jako podstawę wznowienia wskazuje rozstrzygnięcie organu międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską.

Czego dotyczyła sprawa?

W przedmiotowej sprawie Sąd Najwyższy uchwałą z dnia 19 grudnia 2019 r. w sprawie o sygn. akt I DO 51/19 zezwolił (prawomocnie) na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej prokuratora W. P., który miał złożyć nieprawidłowe oświadczenie majątkowe. Zainteresowany pismem z dnia 14 stycznia 2020 r. złożył wniosek o wznowienie postępowania w tej sprawie, powołując się na wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 19 listopada 2019 r. w połączonych sprawach C-585/18, C-624/18 i C-625/18.

Orzeczenie SN

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 23 września 2020 r. postanowił (sygn. II DO 52/20) pozostawić wniosek bez rozpoznania z powodu jego niedopuszczalności.

Jak wskazano w uzasadnieniu, pogląd o niedopuszczalności wznowienia postępowania w przedmiocie zezwolenia na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej (uchylenia immunitetu) jest ugruntowany w orzecznictwie Sądu Najwyższego (postanowienia z 27 sierpnia 2008 r. sygn. akt IV KZ 59/08, z 11 września 2008 r. sygn. akt IV KZ 62/08 i z 30 czerwca 2009 r. sygn. akt SNO 16/19). W uzasadnieniu ostatniego z wymienionych postanowień Sąd Najwyższy wprost stwierdził:

„Uchwała sądu dyscyplinarnego wydana w trybie art. 80 § 2c u.s.p. [ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych] jest jedynie, co wynika wprost z treści tego przepisu, zezwoleniem na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej, co nie przesądza w żadnym wypadku o winie sędziego, nie mówiąc już o karze. Uchwała ta, zezwalając prokuratorowi na wszczęcie postępowania in personam, nie pozbawia osoby, wobec której ją wydano, żadnych uprawnień procesowych przysługujących każdemu podmiotowi znajdującemu się w takiej sytuacji procesowej. Osoba taka w świetle przepisów prawa pozostaje niewinna, ma w szczególności prawo do podjęcia aktywnej obrony przed stawianymi jej zarzutami poprzez składanie wniosków dowodowych, czy też chociażby prawo skargi do sądu na decyzje procesowe prokuratora, w wypadkach wskazanych w Kodeksie postępowania karnego. Brak jest zatem jakichkolwiek przesłanek do uznania, że uchwała wydana przez sąd dyscyplinarny w toku postępowania uregulowanego w art. 80 § 2c u.s.p. jest orzeczeniem, o którym mowa w art. 126 u.s.p., a co za tym idzie istnieje, przewidziana przepisami prawa, możliwość wznowienia takiego postępowania”.

Powyższa teza, dotycząca uchylenia immunitetu sędziego, odnosi się analogicznie do tego rodzaju postępowań wobec prokuratorów, które są uregulowane w tożsamy sposób.

Sąd Najwyższy wyjaśnił również, że wniosek nie zasługiwałby na uwzględnienie także wówczas, gdyby był dopuszczalny. Wnioskodawca nie wyjaśnił, w czym upatruje związku między treścią wyroku TSUE z dnia 19 listopada 2019 r. a postępowaniem, w którym zapadła uchwała o uchyleniu mu immunitetu. Wspomniany wyrok TSUE dotyczył wyłącznie orzekania przez Izbę Dyscyplinarną w sprawach dotyczących przejścia w stan spoczynku sędziów Sądu Najwyższego, co nie ma żadnego związku z orzekaniem w przedmiocie zezwolenia na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej lub tymczasowe aresztowanie prokuratorów. Tymczasem zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem wznowienie postępowania na mocy art. 540 § 3 k.p.k. powinno wynikać z orzeczenia trybunału międzynarodowego wydanego in concreto w stosunku do skarżącego.

Skarżący prokurator nie dostrzegł też, że wyrok TSUE zapadł 19 listopada 2019 r., a więc przed uchwałą z 19 grudnia 2019 r. w sprawie o sygn. akt I DO 51/19, a więc nie można twierdzić, że była to okoliczność nieznana sądowi w czasie orzekania.

Ponadto Sąd Najwyższy wskazał szereg wątpliwości związanych z wyrokiem TSUE wydanym w trybie prejudycjalnym na skutek pytań prawnych Sądu Najwyższego w sprawach o sygn. akt III PO 7/18, III PO 8/18 i III PO 9/18. We wskazanych postępowaniach, w których zapadły postanowienia o przedstawieniu pytań prawnych Trybunałowi Sprawiedliwości Unii Europejskiej, prowadzono czynności w składach sprzecznych z treścią art. 79 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 roku o Sądzie Najwyższym. Na powyższą okoliczność zwrócono uwagę w szczególności w zdaniach odrębnych sporządzonych w sprawach III PO 8/18 i III PO 9/18, a także pismach p.o. Prezesa Sądu Najwyższego kierującego pracą Izby Dyscyplinarnej kierowanych do Prezesa TSUE. Poważne zastrzeżenia budzi również sytuacja sędziów Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych orzekających w warunkach ograniczających ich niezależność i bezstronność sądu ze względu na udział Prezesa Sądu Najwyższego kierującego pracą tejże Izby w sprawie powiązanej z rozpoznawanymi pod sygn. III PO 7/18, III PO 8/18 i III PO 9/18.

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 września 2020 r. z uzasadnieniem

A.J.
Zespół e-prawnik.pl