Będzie exit tax - podatek od emigracji!

Wyjaśnień tych udzielił, z upoważnienia Ministra Finansów, Paweł Gruza - Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów.

Czy Ministerstwo Finansów prowadzi prace w zakresie przygotowania przepisów implementujących Dyrektywę UE 2016/1164 w zakresie exit tax?

W Ministerstwie Finansów przygotowywany jest projekt ustawy nowelizującej ustawę z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawę z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, przewidujący wdrożenie do polskiego porządku prawnego instytucji tzw. exit tax, tj. opodatkowania nierealizowanych jeszcze zysków kapitałowych, w związku z przeniesieniem przez podatnika aktywów, w tym wchodzących w skład zagranicznego zakładu, do innego państwa lub ze zmianą rezydencji podatkowej. Chodzi zatem o przypadki utraty przez dotychczasowe państwo siedziby podatnika bądź miejsca prowadzenia działalności (Polskę) prawa do opodatkowania dochodów, które zostały faktycznie wypracowane w okresie, w którym dany podatnik (składnik aktywów) podlegał jurysdykcji podatkowej tego państwa. Podatek z od niezrealizowanych zysków ze swej istoty nie dotyczy zatem każdego przeniesienia aktywów, a jedynie takiego, z którym wiąże się utrata przez dane państwo prawa do opodatkowania dochodu efektywnie wygenerowanego przed przeniesieniem.

Skąd potrzeba wprowadzenia exit tax?

Obowiązek wprowadzenia ww. instytucji prawnej do systemów podatku dochodowego państw członkowskich Unii Europejskiej wynika z regulacji ww. dyrektywy ATAD (jej art. 5 w zw. z art. 11 ust. 5).

Wynikający z tej dyrektywy termin implementacji powyższych rozwiązań to 31 grudnia 2019 r. Nie oznacza to jednak, że państwa członkowskie nie mogą wdrożyć tego typu instytucji przed wskazanym terminem. Jest to o tyle uzasadnione, iż znaczna ilość państw członkowskich Unii Europejskiej posiada tego rodzaju przepisy od wielu lat. Tzw. podatek od wyjścia (exit tax) został w nich wprowadzony w celu ochrony ich suwerenności podatkowej w dobie postępującej globalizacji rynków międzynarodowych. Firmy i osoby prywatne dysponują szerokimi możliwościami zmiany rezydencji podatkowej w celu wyboru otoczenia regulacyjnego optymalnego dla swoich potrzeb ekonomicznych. Wprowadzenie w tych państwach omawianej instytucji było podyktowane dążeniem do ochrony ich bazy podatkowej, gdyż utrata jurysdykcji podatkowej w odniesieniu do zysków osiągniętych na ich terytorium stanowiła istotne wyzwanie gospodarcze i budżetowe. Aktualnie podatek od wyjścia stosowany jest już m.in. w Niemczech, Holandii, Danii, Francji, Hiszpanii, Irlandii, Luksemburgu, Portugalii, Szwecji i we Włoszech.

Ograniczony zakres harmonizacji w obszarze podatków bezpośrednich powoduje, iż państwa członkowskie Unii Europejskiej, w ramach swojej suwerenności podatkowej, mogą stosować różne rozwiązania krajowe dopasowane do własnych potrzeb, z uwzględnieniem jednak orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Cechą charakterystyczną konstrukcji podatku od wyjścia jest element transgraniczności – podatek występuje w sytuacji przeniesienia siedziby lub miejsca zamieszkania do innego państwa. Również zakres podmiotowy podatku od wyjścia w 3 różnych państwach nie jest jednolity. Niektóre państwa członkowskie stosują podatek wyłącznie do osób fizycznych albo osób prawnych, a niektóre do obydwu tych kategorii. Podatek taki w odniesieniu do osób fizycznych jest stosowany – w różnym zakresie i pod różnymi warunkami – m.in. we Francji, Danii, Portugalii, Hiszpanii, Belgii, Holandii. Stosowanie exit tax w tych państwach uzależnione jest przykładowo, od kwoty przenoszonego majątku, czy okresu, w jakim osoba fizyczna zamieszkiwała w danym państwie przed zmianą rezydencji.

Jaki będzie zakres podmiotowy i przedmmiotowy planowanych rozwiązań w zakresie exit tax, w szczególności czy będą nimi objęte osoby fizyczne?

Potencjalny zakres stosowania projektowanej regulacji nie wydaje się znaczny, gdyż opodatkowanie dochodów z niezrealizowanych zysków zasadniczo dotyczyć ma przypadków transgranicznego przeniesienia składników majątku „w ramach tego samego podatnika” (np. z położonego w Polsce zagranicznego zakładu nierezydenta do państwa, w którym znajduje się jego główna siedziba).

Przepisy dyrektywy ATAD mają charakter regulacji de minimis. Wyznaczają one zatem jedynie ogólny, minimalny poziom ochrony przed agresywnym planowaniem podatkowym na rynku wewnętrznym. Z uwagi na funkcjonowanie w ramach UE 28 odrębnych porządków prawnych i specyfikę regulowanej materii uznano, iż państwa członkowskich będą w stanie lepiej określić szczegółowe elementy tych przepisów w sposób optymalnie odpowiadający ich systemowi podatku od osób prawnych.

Biorąc pod uwagę powyższe, należy skonstatować, że projektowane przepisy – zgodnie z dyrektywą ATAD – muszą objąć swym zakresem podatników podatku dochodowego od osób prawnych (CIT), tj. zasadniczo spółki kapitałowe, natomiast dyrektywa ta nie stanowi przeszkody do ukształtowania zakresu omawianej instytucji w sposób szerszy.

Brak przepisów opodatkowujących przenoszenie składników majątku do innych jurysdykcji stanowi ryzyko stosowania działań zmierzających do unikania opodatkowania podatkiem dochodowym osiąganych w Polsce zysków kapitałowych. Przeciwdziałanie temu zjawisku jest celem omawianej regulacji, co jednoznacznie wynika z zakresu dyrektywy ATAD.

Jak wskazano w motywie 10 preambuły do dyrektywy ATAD, podatki od niezrealizowanych zysków kapitałowych mają na celu zapewnienie, aby w przypadku przeniesienia przez podatnika aktywów lub rezydencji podatkowej poza jurysdykcję podatkową danego państwa, państwo to mogło opodatkować wartość ekonomiczną ewentualnych zysków kapitałowych osiągniętych na jego terytorium, chociaż zyski te nie zostały jeszcze zrealizowane w chwili dokonania zmiany jurysdykcji podatkowej.

Ryzyko podejmowania działań skutkujących unikaniem opodatkowania może dotyczyć również osób fizycznych, np. w zakresie posiadanych przez nie akcji lub udziałów spółek kapitałowych. Z tego względu, wzorem innych państw, w przygotowywanym projekcie zakłada się objecie tymi regulacjami również tej grupy podatników, z uwzględnieniem jednak różnic wynikających z odrębności podmiotowej osób fizycznych i osób prawnych oraz faktu, że w zakresie osób fizycznych państwo może wprowadzić inne regulacje, niż przewiduje Dyrektywa ATAD. Z uwagi na te różnice w przypadku osób fizycznych przewiduje się wprowadzenia wysokiego progu kwotowego dla wartości aktywów objętych podatkiem od niezrealizowanych zysków kapitałowych.

Brak regulacji w powyższym zakresie powoduje również ten skutek, że przeniesienie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej aktywów z innego kraju może się wiązać z podwójnym opodatkowaniem zysków kapitałowych uzyskanych z tych aktywów, w przypadkach kiedy kraj z którego aktywa te są przenoszone posiada regulacje przewidujące opodatkowanie niezrealizowanych zysków związanych z przenoszonymi aktywami. Taka sytuacja stanowić może zatem barierę ekonomiczną dla przenoszenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej aktywów, rezydencji podatkowej lub stałego zakładu.

Jaka będzie stawka proponowanego podatku?

W aktualnej wersji projektu przyjęto opodatkowanie dochodów z niezrealizowanych zysków na poziomie podstawowych stawek stosowanych w podatku dochodowym od osób prawnych oraz w podatku dochodowym od osób fizycznych.

Co dalej z projektem?

Projekt znajduje się przed etapem konsultacji społecznych (i uzgodnień międzyresortowych). Po zakończeniu procesu opracowania ww. projektu w Ministerstwie Finansów zostanie on przekazany do uzgodnień międzyresortowych i konsultacji publicznych. Z chwilą poddania uzgodnieniom zewnętrznym projekt zostanie zamieszczony na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej, tak aby każdy zainteresowany pracami nad projektem był uprawniony do zgłoszenia uwag. W ramach procesu konsultacji społecznych projekt zawierający omawianą regulację zostanie skierowany bezpośrednio przez Ministra Finansów do ponadstandardowej liczby podmiotów, o zróżnicowanym zakresie działania.